Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do ministrów właściwych ds. infrastruktury oraz ds. polityki społecznej z zapytaniem dot. osób zamieszkujących w ogrodach działkowych.

Jak zauważył RPO, w wielu polskich miastach ogrody działkowe stały się miejscem, gdzie schronienie znalazły osoby, których okoliczności zmusiły do opuszczenia własnego mieszkania. Dla części z nich to jedyny sposób, by nie zostać bez dachu nad głową.

Zgodnie z tym, co podaje Rzecznik, Polski Związek Działkowców podjął działania, które mają zakończyć dotychczasową praktykę.  Działkowcy zdecydowali się na uporządkowanie kwestii związanych z zamieszkiwaniem działek oraz budowaniem tam altanek, które przekraczają wymiary określone w ustawie. Z przyjętej przez stowarzyszenie uchwały wynika, że w takich przypadkach zarząd rodzinnego ogrodu działkowego jest zobowiązany do wypowiedzenia umowy dzierżawy działki.

Jaka jest skala problemu?

O skali problemu świadczą m.in. dane przedstawione przez poznański zarząd PZD. Wynika z nich, że w 98 ogrodach, na 1787 działkach zamieszkuje łącznie 3885 osób. Stałe zameldowanie na ternie ogrodów działkowych ma aż 1721 osób. Natomiast liczba altan przekraczających dopuszczalne wymiary szacowana jest na 2000, z czego w ogrodach miejskich (głównie w Poznaniu) – 867, a w ogrodach podmiejskich – 1133.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich wątpliwe jest, czy gminy - przy stale występującym deficycie mieszkań komunalnych - będą w stanie udzielić pomocy mieszkaniowej wszystkim osobom, które z uwagi na ich usunięcie z ogrodu działkowego, takiej pomocy będą potrzebować. Należy również podkreślić, że omawiany problem dotyczy m.in. rodzin z dziećmi, osób niepełnosprawnych i w podeszłym wieku, a zatem takich, którym może być bardzo trudno samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe, a którym Konstytucja RP gwarantuje szczególną ochronę ze strony państwa.

Geneza problemu

Działania Polskiego Związku Działkowców wynikają z  nowych regulacji nakładających na zarząd y rodzinnych ogrodów działkowych obowiązek doprowadzenia istniejących nieprawidłowości do stanu zgodnego z prawem. Mowa tu o ustawie z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych.

W ocenie RPO, ustawa ta, dążąc do uzasadnionego celu uporządkowania wieloletnich zaniechań w zakresie egzekwowania przepisów prawa wobec budynków wznoszonych na działkach z naruszeniem przepisów prawnych, w nadmierny sposób ingeruje przy tym w sferę podstawowych praw i wolności osób, które takie budynki na działkach wzniosły.

Dążąc do uporządkowania budownictwa ponadnormatywnego i usunięcia wątpliwości co do konstrukcji tzw. altan w ogrodach działkowych, powstałych na tle stanowiska przyjętego w orzecznictwie sądów administracyjnych wprowadziła definicję altany działkowej oraz ustanowiła zakaz funkcjonowania na terenie działek altan niespełniających kryteriów nowej definicji. W przypadku powzięcia informacji, że na terenie działki wybudowano, nadbudowano lub rozbudowano altanę działkową lub inny obiekt z naruszeniem przepisów prawa, stowarzyszenia ogrodowe mają obowiązek zgłoszenia naruszenia do właściwego organu administracji publicznej, a organ administracji może rozwiązać umowy uprawniającej do korzystania z działki. W ocenie RPO sankcja ta jest bardzo dotkliwa.

Propozycja RPO

Rzecznik ocenił, że  „nowe” obowiązki stowarzyszeń ogrodowych  są nadmiernie restrykcyjne i nieprecyzyjne. Wystarczające wydaje się zobowiązanie stowarzyszeń ogrodowych do zgłaszania organom nadzoru budowlanego przypadków prowadzenia robót budowlanych przy obiektach odbiegających od ustawowej definicji altany bądź przekraczających wskazane w niej wymiary. W przypadku potwierdzenia tych zarzutów, tj. w przypadku stwierdzenia przez organy nadzoru budowlanego samowoli budowlanej lub naruszenia przepisów określających dopuszczalną konstrukcję i wymiary altan wzniesionych na działkach, są one zobowiązane z urzędu do doprowadzenia inwestycji do stanu zgodnego z prawem, poprzez orzeczenie nakazu rozbiórki budynku w całości lub części bądź jego legalizację.

Zaproponowane powyżej konsekwencje, wynikające z rozstrzygnięć organów nadzoru budowlanego, są wystarczające dla osiągnięcia stanu zgodności z obowiązującym porządkiem prawnym. Biorąc pod uwagę obligatoryjne stosowanie wobec działkowców, którzy naruszyli przepisy prawne przy budowie, nadbudowie lub rozbudowie altany działkowej, wprowadzanie dodatkowych sankcji przewidywanych przez ustawę o rodzinnych ogródkach działkowych wydaje się zbyt daleko idącym i nadmiernym rygorem.

Źródło: RPO