Samorządy w Polsce poznały możliwości jakie dają im fundusze europejskie. Bez nich wiele inwestycji nie zostałoby przeprowadzonych, a Polska lokalna nie rozwinęłaby się w stopniu, jaki możemy obserwować. W obecnej perspektywie finansowej Unia Europejska przeznaczyła dla Polski duże środki. Jednak ograniczenia budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, a także zasady przyznawania dofinansowania z  wspólnotowej puli mogą sprawić, że najbiedniejsze, najsłabiej rozwinięte gminy – jednocześnie najbardziej potrzebujące rozwoju –  nie uzyskają wsparcia.

Obecna unijna perspektywa finansowa na lata 2014–2020 daje możliwości korzystania ze środków wielu krajowym programom regionalnym oraz jednemu ponadregionalnemu dla województw Polski Wschodniej. W tej perspektywie finansowej Unia Europejska przeznaczyła dla Polski kwotę 82,5 mld euro, która zostanie zainwestowana w zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej kraju oraz w podnoszenie sprawności i efektywności administracji. Pojawiają się wyjątkowe możliwości wsparcia rozwoju w obszarach: transportu kolejowego, bezpieczeństwa energetycznego, gospodarki niskoemisyjnej, infrastruktury Internetu szerokopasmowego, walki z ubóstwem, stałym wzrostem zatrudnienia, nakładami na badania naukowe, innowacje i rozwój technologii.

Jednak podstawową zasadą funkcjonowania funduszy unijnych jest deklaracja dofinansowania pewnej części kosztów danej inwestycji z zaznaczeniem, że wypłata środków następuje dopiero po sfinalizowaniu inwestycji lub po ukończeniu jej określonego etapu. Otrzymanie wsparcia wiąże się zatem z koniecznością uiszczenia wkładu własnego. Niezbędne jest także wykonanie projektu inwestycji, która w perspektywie otrzyma wsparcie Wspólnoty, co już na samym początku musi zostać udokumentowane planem poświadczającym, że przez cały okres prowadzenia inwestycji zachowana zostanie pełna płynność w pokrywaniu ponoszonych kosztów.

Konieczność uiszczenia wkładu własnego sprawia, że najbardziej zagrożone brakiem dostępu do zasobów funduszy europejskich są samorządy najsłabsze pod względem kondycji infrastruktury społeczno-gospodarczej i finansowej. Paradoksalnie zatem, te jednostki samorządu terytorialnego, które wymagają najpilniejszej pomocy rozwojowej mają najmniejszą możliwość korzystania z wspólnotowego wsparcia. Zła sytuacja lokalnej gospodarki sprawia, że uzyskanie wkładu własnego dzięki np. pożyczce bankowej jest niemożliwe. Banki nie są skore do udzielania kredytów gminom o słabej kondycji finansowej.

- Poza kredytami, istnieją inne atrakcyjne metody pozyskania finansowania na wkład własny, które są prawnie dozwolone, a jednocześnie nadal rzadko wykorzystywane – zauważył w trakcie dyskusji towarzyszącej prezentacji raportu Fundacji Republikańskiej „Finansowanie Jednostek Samorządu Terytorialnego (...)” poseł Wojciech Murdzek z KP PiS, prezydent Świdnicy w latach 2002-2014.

 - I nie należy obawiać się chwilowego zadłużenia samorządu – dodał.

Eksperci ds. funduszy europejskich zaznaczają, że państwo powinno szczególnie rozważnie podejmować działania dyscyplinujące samorządy i analizować sytuację w kontekście szerszej perspektywy. Chwilowe zadłużenie może przynieść pozytywne efekty w momencie ukończenia inwestycji, w chwili pełnego skorzystania z dofinansowania przeznaczonego na dany projekt.

We wspomnianym raporcie, jego autor – Paweł Ludwiniak wymienia niestandardowe operacje finansowe, które mogą okazać się zbawieniem dla samorządów borykających się z problemami budżetowymi. Są to między innymi umowy: leasingu zwrotnego, sprzedaży zwrotnej nieruchomości, cesji wierzytelności, subrogacji, forfaitingu, factoringu czy płatności ratalnej. Pozabankowe instytucje finansowe oferujące niestandardowe operacje finansowe są integralną częścią rynku ponieważ oferują możliwości finansowania jednostkom samorządu terytorialnego, które są w trudnej sytuacji płynnościowej a muszą sfinansować inwestycje, dzięki którym będą się rozwijać, i z których skorzystają mieszkańcy. Obecna perspektywa finansowa 2014-2020 jest najprawdopodobniej ostatnią dającą możliwości pozyskiwania tak znacznych środków przez samorządy, dlatego szczególnie ważne jest znalezienie takich rozwiązań, które pozwolą na zdobycie dotacji.

Więcej informacji znajduje się w raporcie Fundacji Republikańskiej „Finansowanie jednostek samorządu terytorialnego. Analiza uwarunkowań prawnych i ekonomicznych", Warszawa 2018.

O raporcie pisaliśmy tutaj.

Źródło: Materiały prasowe Fundacji Republikańskiej