Na inauguracyjnym posiedzeniu sejmowej podkomisji stałej ds. wykorzystania funduszy unijnych, posłowie wysłuchali informacji resortu rozwoju na temat stanu realizacji programów operacyjnych polityki spójności na lata 2014-2020. Wiceminister Paweł Chorąży, podkreślił, że obecny okres polityki spójności (2014-2020) znacznie różni się od ostatniego (2007-2013) oraz ocenił, że opóźnienie w wydawanu pieniędzy z poszczeglnych programów wynosi od kilku do kilkunastu miesięcy.
Jest inaczej niż było
Obecny okres ma swoje specyficzne uwarunkowania.
- Warunki wstępne (ex ante). To katalog wymogów, które musza być spełnione przed rozpoczęciem realizacji programów operacyjnych. Na ich spełnienie Polska ma czas do końca 2016 r. Nie wywiązanie się z ich osiągnięcia może oznaczać zawieszenie przez Komisję Europejską płatności.
- Ramy wykonania. To ustanowione na etapie programowania, w danym programie operacyjnym, cele pośrednie i końcowe wraz z ustalonymi wskaźnikami. Jest odzwierciedlenie tzw. podejścia nastawionego na rezultaty. Osiągnięcie celów pośrednich będzie przedmiotem oceny śródokresowej w 2019 r. Od stopnia osiągnięcia tych celów zależeć będzie możliwość sięgnięcia przez kraj członkowski do tzw. rezerwy wykonania na poziomie danej osi priorytetowej, w wysokości 6 proc. alokacji.
- Koncentracja wparcia (ring-fencing). Zasada, która zakłada finansowanie przedsięwzięć, które w największym stopniu przyczyniają się do osiągnięcia celów unijnej Strategii Europa 2020. W praktyce oznacza t zastosowanie określonych procentowych poziomów alokacji ustalonych na poszczególne cele tematyczne.
- Większe zastosowanie tzw. zwrotnych instrumentów finansowych. Mimo, że ten mechanizm finansowania jest bardziej skomplikowania, to w dłuższym okresie jest bardziej efektywna. Korzystanie z tej formy i jej rozwinięcie jest ważne dla naszego kraju także ze względu na konieczność wypracowania sposobów finansowania rozwoju po 2020 r.
- Stosowanie nowych mechanizmów terytorialnych: ZIT i RLKS.
- Desygnacja. To procedura oceny instytucjonalno-organizacyjnej instytucji pośredniczących i wdrażających w danym programie operacyjnym. Jest warunkiem koniecznym do rozpoczęcia przepływu płatności pomiędzy krajem członkowskim a KE.
Roczne opóźnienie
Polska nie zakończyła jeszcze wypełniania warunków ex-ante. Desygnacja instytucji w programach krajowych została prawie zakończona, ale trwa na poziomie regionalnym. Do końca stycznia zakończyła się w przypadku RPO tylko trzech województw: wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego i dolnośląskiego. Pierwsze konkursy z programów krajowych zostały już ogłoszone i rozstrzygnięte. Najwięcej zaliczek zostało wypłaconych z największego programu Infrastruktura i Środowisko, ponad 1,2 mld zł. Jednak pozostałe programy (krajowe i regionalne) mają wykonanie na minimalnym poziomie.
Ze względu na opóźnienie, kierownictwo ministerstwa podjęło decyzję o opracowaniu specjalnego, uzgadnianego międzyresortowo, planu działać przyspieszających wydawanie pieniędzy i zwiększających efektywność wydatków we wszystkich programach krajowych i regionalnych. Plan ma byc przyjęty przez rząd jeszcze w lutym. Wyciągając wnioski z problemów ostatniego okresu, rząd chce uniknąć problemu kumulowania płatności pod koniec okresu. Dlatego nacisk na wydawanie alokacji zostanie położone na środek obecnego okresu.
Więcej na temat planu działań przyspieszających wydawanie pieniędzy piszemy w osobnym artykule.
