Tytułowe pytanie powstało na kanwie wątpliwości dotyczących zapłaty zasiłku stałego i zasiłku pielęgnacyjnego w momencie, gdy strona ubiegająca się o zasiłek zamieszkuje w ZOL.
Przepis art. 101 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, należy interpretować w ten sposób, że zasiłek stały oraz zasiłek pielęgnacyjny powinna wypłacać gmina miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy sprzed rozpoczęcia pobytu w ZOL.
Wynika to z faktu, że ZOL nie jest miejscem, które służy zaspakajaniu potrzeb mieszkaniowych i prowadzeniu w nim gospodarstwa domowego. Jest to podmiot, który zgodnie z przepisami ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej udziela stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne, które obejmują swoim zakresem pielęgnację i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji, oraz zapewnianiu im produktów leczniczych i wyrobów medycznych, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także prowadzeniu edukacji zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz przygotowaniu tych osób do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych.
Z powyższego wynika, że pobyt w ZOL ma charakter okresowy, którego nie można utożsamiać z miejscem zamieszkania w rozumieniu art. 25 Kodeksu Cywilnego. Przywołany przepis stanowi, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.
Tak też wskazuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 15 października 2019 r., sygn. III SA/Kr 854/19, który mówi, że właściwość miejscową gminy zobowiązanej do rozpoznania sprawy dotyczącej świadczenia z pomocy społecznej, zgodnie z treścią art. 101 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o takie świadczenie. Powyższa ustawa nie definiuje pojęcia miejsce zamieszkania. Dlatego też, wychodząc z zasady jednolitości systemu prawa, pojęcie to rozumiane jest zgodnie z regulacją zawartą w przepisach Kodeksu Cywilnego.
Sytuacja wygląda nieco inaczej, jeżeli świadczenia mają być przyznane osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie, która ma ustanowionego przez Sąd Okręgowy opiekuna prawnego. Artykuł 13 § 2 Kodeksu Cywilnego stanowi, że dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna, chyba że pozostaje on pod władzą rodzicielską a dla ubezwłasnowolnionego częściowo ustanawia się kuratora.
Natomiast z treści art. 27 Kodeksu Cywilnego wynika, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna. Ustawa o pomocy społecznej nie definiuje pojęcia "miejsce zamieszkania", co oznacza, że należy je rozumieć zgodnie z ogólną definicją tego terminu, zawartą w przepisach Kodeksu cywilnego. Zatem art. 27 Kodeksu Cywilnego stanowi jednoznacznie, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna. W takim wypadku więc, właściwym do wypłaty świadczeń będzie OPS właściwy dla miejsca zamieszkania opiekuna.
Jeszcze inaczej, sytuacja przedstawia się w przypadku, jeżeli mamy ustanowionego kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo. Zgodnie, z przepisami ustanowienie kuratora nie powoduje, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod jego opieką jest miejsce zamieszkania kuratora. W przypadku osób częściowo ubezwłasnowolnionych ich miejsce zamieszkania, ustala się na ogólnych zasadach, wynikających z art. 25 Kodeksu Cywilnego. W takim wypadku więc, pomimo ustanowienia kuratora właściwym do przyznania świadczeń będzie OPS właściwy dla miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy a nie kuratora.
Jak należy postępować w sytuacji, gdy postępowanie o ubezwłasnowolnienie całkowite (osoby umieszczonej w ZOL) jest w toku a w trybie zabezpieczenia ustanowiono dla takiej osoby doradcę tymczasowego. Który OPS będzie wówczas właściwy do wypłaty świadczeń?
Doradca tymczasowy jest przedstawicielem osoby, wobec której został złożony wniosek o jej ubezwłasnowolnienie. Na skutek ustanowienia doradcy tymczasowego osoba ta zostaje ograniczona w zdolności do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo o czym mówi art. 549 Kodeksu Postępowania Cywilnego. Do doradcy tymczasowego stosuje się odpowiednio przepisy o kuratorze osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. Zatem, w takim wypadku, per analogiam stosujemy przepisy o ubezwłasnowolnieniu częściowym. Jak już wspomniałam, ustanowienie kuratora nie powoduje, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod jego opieką jest miejsce zamieszkania kuratora. W przypadku osób częściowo ubezwłasnowolnionych ich miejsce zamieszkania, ustala się na ogólnych zasadach, wynikających z art. 25 Kodeksu Cywilnego. Stąd też w przypadku gdy świadczeniodawca zamieszkuje w ZOL i ma ustanowionego doradcę tymczasowego wówczas właściwym do wypłaty świadczenia będzie gmina właściwa dla miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy tzn. gmina miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy sprzed umieszczeniem w ZOL.
