Opieka medyczna, aby była efektywna, powinna być dostępna dla jak największej grupy mieszkańców oraz powinna być dostosowana do ich potrzeb. Dotyczy to zarówno opieki medycznej realizowanej w formie świadczeń zdrowotnych, jak i opieki rozumianej, jako podejmowanie działań w obszarze profilaktyki, promocji i edukacji  zdrowotnej.

W ramach projektu "Kompetentny urząd, zadowoleni mieszkańcy - integracja działań JST dla poprawienia dostępności, jakości i efektywności świadczenia lokalnych usług publicznych" realizowanego przez ZPP wypracowano model formalno-organizacyjny usprawnienia świadczenia usług w dziedzinie zdrowia. Jedynym z proponowanych usprawnień jest „Współpraca w zakresie realizacji wspólnych programów profilaktyki zdrowotnej”.

Rozwiązanie to polega na tworzeniu wspólnych powiatowych planów zapotrzebowania zdrowotnego mieszkańców oraz ryzyk związanych z epidemiologią poszczególnych jednostek chorobowych. Na podstawie tego planu możliwe jest stworzenie zintegrowanych powiatowych programów profilaktyki zdrowotnej, obejmujących całość terenu powiatu lub też określone i wskazane z planem jego części. Finansowanie tych programów objęte byłoby finansowaniem z budżetów wszystkich samorządów działających na terenie powiatu, czyli samorządu powiatowego i samorządów gminnych. Pozwoliłoby to na tworzenie bardziej celowanych działań profilaktycznych, wyrównanych do potrzeb zdrowotnych na terenie powiatu, koordynowanych na większym terenie. Pozwoli to na uniknięcie indywidualnych działań przez poszczególne samorządy, które w zróżnicowany sposób mogą realizować swoje działania profilaktyczne. Profilaktyka w tym przypadku odnosiłaby się do wykluczania lub minimalizacji czynników chorobotwórczych oraz realizacji świadczeń diagnostycznych, scriningowych. Zlecenie poszczególnych programów profilaktycznych odbywałoby się poprzez jednostki samorządowe (szkoły, przedszkola), podmioty lecznicze oraz organizacje społeczne (fundacje, stowarzyszenia). Realizacja jednego zadania w większej skali i przy zaangażowaniu większej liczby samorządów umożliwi objęcie większej populacji określonym działaniem oraz obniżenie jego kosztów poprzez efekt  skali.

Proponowane programy profilaktyczne odnosiłyby się głównie do:

1. eliminacji czynników ryzyka m.in.:
   • program antynikotynowy dla dzieci - ochrona dzieci przed szkodliwym wpływem biernego palenia, zwiększenie wrażliwości dzieci na szkodliwość dymu papierosowego i wykształcenie świadomej umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, w których inne osoby palą przy nich papierosy, a także podniesienie kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy, zwiększenie wiedzy na temat skutków palenia papierosów, także biernego;
2. programów medycznych:
   • programy stomatologiczne – profilaktyka próchnicy u dzieci: program lakowania zębów stałych, program okresowych przeglądów  stomatologicznych,
   • programy onkologiczne – wczesne wykrywanie nowotworów - screeningowe badanie palpacyjne piersi przez personel POZ w zakresie raka piersi, badanie per rectum przez lekarza POZ w zakresie raka prostaty, badania USG piersi w kierunku nowotworów piersi, badania RTG w kierunku raka płuc dla długoletnich palaczy,
   • programy kardiologiczne – profilaktyka chorób serca i układu krwionośnego: screeningowe badanie ciśnienia krwi, screeningowe badania EKG, scrinningowe badania gospodarki lipidowej, w tym poziomu  cholesterolu,
   • programy diabetologiczne – wczesne wykrywanie cukrzycy: screeningowe bada- nie poziomu cukru we krwi,
   • programy endokrynologiczne – wczesne wykrywanie chorób tarczycy: screeningowe badania hormonów tarczycy,
   • programy okulistyczne - zapobieganie rozwojowi niedowidzenia: badania w kierunku wczesnego wykrywania wad wzroku i zeza u dzieci, badania scriningowe osób starszych w kierunku wczesnego wykrywania zaćmy i jaskry,
   • programy otolaryngologiczne - program zdrowotny wykrywania wczesnych zmian nowotworowych górnych dróg oddechowych: badanie laryngologiczne nakierowane na wczesne wykrywanie chorób nowotworowych górnych dróg oddechowych: krtani, gardła, nosa i zatok przynosowych,
   • programy szczepień ochronnych – zmniejszenie ryzyka zachorowalności na daną chorobę: szczepienia profilaktyczne przeciw grypie, sczepienia przeciw wirusowi HPV (rak szyjki macicy), szczepienia przeciwko meningokokom typu C,
   • programy ankietowe w kierunku różnych chorób i schorzeń – badania screeningowe wśród określonej wiekowo populacji w kierunku różnych chorób i schorzeń. Badania mają na celu ustalenie poziomu ryzyka dla poszczególnych osób i w przypadku dużego prawdopodobieństwa skierowanie do określonych specjalistów czy też diagnostyki,
   • programy zdrowia psychicznego - wczesne wykrywanie otępień lub innych za- burzeń funkcji poznawczych: badania psychologiczne wybranej grupy pacjentów, badania psychiatryczne wraz z diagnostyką dla wybranych grup pacjentów, program zapobiegania zaburzeniom depresyjnym dla dzieci i młodzieży w formie warsztatów dla dzieci, młodzieży i ich rodziców,
   • program powszechnej dostępności do defibrylatorów – wzmocnienie umiejętności i możliwości pierwszej pomocy: działania edukacyjne z zakresu pierwszej pomocy, warsztaty w zakresie sztucznego oddychania i masażu serca, projekt zakupu defibrylatorów AED do różnych miejsc i instytucji publicznych.

Dzięki uzyskaniu większej liczby zasobów finansowych, ludzkich i infrastrukturalnych poprzez połączenie działań możliwe byłoby realizowanie części programów w oparciu o same samorządy bez konieczności szukania realizatorów zewnętrznych. Podobnie w zakresie tworzenia programów we własnym zakresie, a nie jak dotychczas wybieranie najlepszych z zaproponowanych przez podmioty zewnętrzne.

Planowany efekt wdrożenia:

• realne planowanie programów profilaktycznych w stosunku do zapotrzebowania zdrowotnego mieszkańców powiatu;
• obniżenie kosztów działań profilaktycznych (efekt skali), a poprzez to zwiększenie liczby pacjentów objętych działaniami  profilaktycznymi;
• osiągnięcie koordynacji w zakresie programów oraz docelowo rzetelnej informacji o efektach zastosowanych programów;
• ujednolicony zakres działań i większa efektywność  programów.

Źródło: Model formalno-organizacyjny usprawnienia świadczenia usług w dziedzinie zdrowia na obszarze funkcjonalnym wypracowanych w ramach projektu "Kompetentny urząd, zadowoleni mieszkańcy - integracja działań JST dla poprawienia dostępności, jakości i efektywności świadczenia lokalnych usług publicznych".