Analizując możliwość wspólnego wykonywania zadań publicznych w zakresie zdrowia i profilaktyki zdrowotnej aktualnie takie możliwości obok ustawy o działalności leczniczej i ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych dają przepisy ustawy o samorządzie gmin oraz samorządzie powiatowym pozwalające na tworzenie związków gminnych (powiatowych) oraz porozumień pomiędzy samorządami, czy organami administracji rządowej.
Związkowi międzygminnemu mogą być przekazywane wszystkie zadania publiczne gmin, których realizacja następuje w formach administracyjnoprawnych lub które są realizowane w drodze czynności cywilnych. Ustawa o samorządzie gminnym nie ogranicza kategorii zadań publicznych, które może wykonywać taki związek. W doktrynie przedstawiono tezę (A. Agopszowicz, A.Chrisidu-Budnik, J. Korczak), że miasta na prawach powiatu mogą tworzyć związki międzygminne, ale tylko w zakresie realizacji zadań gminnych, a nie „powiatowych”. Dla zadań własnych określonych ustawą o samorządzie powiatowym właściwym jest bowiem związek powiatów. W zakresie opieki zdrowotnej zakres działania związku międzygminnego nie musi przy tym ograniczać się do zadań własnych tworzących go gmin, ponieważ związek gmin posada własną osobowość prawną może on w drodze zawartych porozumień przejąć część zadań innych podmiotów, w tym jednostek samorządu terytorialnego. Związek może być stroną porozumienia zarówno z organami administracji rządowej lub z powiatem, lub województwem w zakresie wykonywania części zadań tych jednostek samorządu terytorialnego (art. 8 ust. 2a).
W zakresie realizacji zadań z zakresu zdrowia ustawodawca przewiduje aktualnie obligatoryjność powstania związku gminnego wykonujące prawa i obowiązki przewidziane w ustawie z 28 lipca 2005r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (tekst jedn. Dz.U. z 2012r., poz. 651 ze zm.), w sytuacji, gdy granice uzdrowiska albo obszaru ochrony uzdrowiskowej pokrywają się z granicami administracyjnymi więcej niż jednej gminy. W takiej sytuacji na podstawie art. 3 ust. 1 powyższej ustawy, prawa i obowiązki przewidziane w tej ustawie mają być obligatoryjnie wykonywane przez te gminy, na terenie których zlokalizowane jest uzdrowisko w trybie i na zasadach, o których mowa w art. 64-74 ustawy o samorządzie gminnym.
Wspólne wykonywanie zadań publicznych w zakresie zdrowia i profilaktyki zdrowotnej przez związki gminne, związki powiatów, jest możliwe również w celu realizacji zadań określonych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, czy ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych.
Specyfika wykonywania zadań publicznych w zakresie zdrowia i profilaktyki zdrowotnej przez jednostki samorządowe oraz krzyżujące się zakresy kompetencji i obowiązków JST w praktyce wymuszają nawiązanie ich nieformalnej współpracy. Jest to działanie pożądane, wręcz konieczne. Obecnie obowiązujące regulacje prawne nie w pełni uwzględniają specyfikę takiej współpracy. Zasadnym i postulowanym od dłuższego czasu byłoby wprowadzenie możliwości zawierania związków pomiędzy gminami a powiatami, na analogicznych zasadach co regulacje zwarte w ustawach samorządowych. Jednakże ani w projekcie nowelizacji ustawy samorządowej przygotowanym przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, ani w projekcie ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego przygotowanej przez Kancelarię Prezydenta RP, nie przewidziano takich regulacji.
Źródło: Podrędcznik Współpraca jednostek samorządu terytorialnego w obszarze zdrowia opracowany w ramach projeku realizowanego przez ZPP pt. Kompetentny urząd, zadowoleni mieszkańcy – integracja działań JST dla poprawienia dostępności, jakości i efektywności świadczenia lokalnych usług publicznych współfinasowanego z Programu Operacyjnego Pomoc Teczniczna.
