Każdy podmiot leczniczy, niezależnie, czy jest on przedsiębiorcą, czy działa, jako spzoz, wykorzystuje określony potencjał składający się z nieruchomości, ruchomości oraz zatrudnionych, głównie osób z wykształceniem medycznym. Nadzór ten możliwy jest do realizacji poprzez monitoring wskaźników:

• średniego wykorzystania łóżek,
• przelotowości,
• średniego czasu hospitalizacji.
• odnowienia sprzętu,
• sprawności sprzętu,
• wykorzystania sprzętu,
• rentowności środków trwałych,
• średniego wynagrodzenia,
• poziomu rotacji pracowników,
• produktywności,
• przeszkolenia pracowników,
• poziomu specjalizacji.

Średnie wykorzystanie łóżek
Jest liczone w dniach (obłożenie) i jest to liczba osobodni podzielona przez średnią liczbę łóżek. Wskazuje, ile dni w ciągu roku było wykorzystywane łóżko. Może być wykorzystywany do mierzenia średniego procentu obłożenia łóżek szpitalnych i w poszczególnych oddziałach. Częstotliwość pomiaru – raz na kwartał. Wskaźnik ten powinien być rozpatrywany wraz ze średnim czasem hospitalizacji. Wzrost wskaźnika można spowodować poprzez zwiększenie wykorzystania łóżek lub likwidacji łózek nieobłożonych.

Przelotowość
To liczba hospitalizowanych podzielona przez liczbę łóżek. Wskazuje, ilu pacjentów korzystało z łóżka w okresie sprawozdawczym. Źródłem informacji są raporty dotyczące obłożenia oddziałów. Częstotliwość pomiaru – co kwartał. Wskaźnik powinien być rozpatrywany łącznie ze średnim czasem hospitalizacji i średnim wykorzystaniem łóżka. Wskaźnik pozwala na określenie wykorzystania bazy szpitalnej. W celu jego poprawy należy szukać możliwości skracania czasu udzielania świadczeń przy zachowaniu ich jakości.

Średni czas hospitalizacji
To liczba osobodni podzielona przez liczbę hospitalizowanych. Wskazuje na czas potrzebny do wykonania usługi medycznej, pośrednio określa efektywność wykorzystania łóżka. Źródłem danych jest księga główna przyjęć i wypisów. Częstotliwość pomiaru – raz na kwartał. Wskaźnik powinien być rozpatrywany łącznie ze średnim wykorzystaniem hospitalizacji oraz przelotowością. W celu jego optymalizacji należy dążyć do skracania czas udzielania świadczeń zdrowotnych.

Wskaźnik odnowienia sprzętu
To suma wartości brutto środków trwałych uzyskanych z działalności inwestycyjnej na koniec roku podzielona przez wartość brutto środków trwałych ogółem razy 100%. Wskaźnik charakteryzuje zmiany jakościowe wyrażone w %, jakie zachodzą w majątku trwałym pod wpływem prowadzonej działalności, czyli jaki procent majątku trwałego jest odnawiany. Źródłem danych jest ewidencja środków trwałych oraz tabele amortyzacyjne. Częstotliwość pomiaru – raz na rok. Im wyższa wartość tego wskaźnika, tym większa możliwość kontraktowania świadczeń oraz mniejsza awaryjność sprzętu oraz niższe koszty jego naprawy.

Wskaźnik sprawności sprzętu
To liczba użytkowanego sprzętu medycznego do ogólnej liczby posiadanego sprzętu medycznego razy 100%. Wskazuje na stopień wykorzystania sprzętu medycznego w stosunku do sprzętu posiadanego. Źródłem danych jest ewidencja wykorzystania sprzętu i ewidencja środków trwałych. Wskazany pomiar – raz na rok. Im wyższy wskaźnik, tym lepsze wykorzystane posiadanego sprzętu, bloków operacyjnych, a tym samym niższe koszty stałe.

Rentowności środków trwałych
To wynik finansowy netto podzielony przez koszty eksploatacji środków trwałych razy 100%. Ten wskaźnik obrazuje, ile zysku netto przypada na jednostkę zaangażowanych w podmiocie leczniczym środków trwałych. Dane pochodzą z rachunku wyników i kont kosztowych ewidencjonujących zdarzenia gospodarcze związane z kosztami eksploatacji środków trwałych. Częstotliwość pomiaru – raz na rok.

Wskaźnik średniego wynagrodzenia
Wartość wynagrodzeń w skali roku zatrudnionych podzielona przez liczbę zatrudnionych. Wskazuje na poziom oferowanej pracownikom motywacji finansowej. Lepszym odzwierciedleniem tej motywacji jest policzenie mediany, czyli liczby środkowej, która wskazuje, że jednakowa liczba pracowników jest wynagradzana powyżej jak i poniżej mediany. Informacje uzyskujemy z komórki płac. Częstotliwość pomiaru – nie mniej niż raz na rok. Średnia lub mediana wynagrodzeń powinna odpowiadać poziomowi wynagrodzeń oferowanych na rynku, gdyż zapobiega to fluktuacji kadr z powodów płacowych.

Poziomu rotacji pracowników
To liczba pracowników nowozatrudnionych i zwolnionych w ciągu roku podzielona przez liczbę zatrudnionych ogółem razy 100%. Wskazuje na stopień wymiany pracowników. Fluktuacja powyżej 10% jest niepożądana i wskazuje na problemy w zarządzaniu potencjałem ludzkim. Dane do obliczenia z działu pracowniczego. Częstotliwość pomiaru nie rzadziej niż raz na rok. Wzrost tego wskaźnika powyżej 10% oznacza, że tracimy potencjał pracowników oraz możliwości optymalnego wykorzystania ich wiedzy i doświadczenia.

Wskaźnik produktywności (wydajności pracy)
To przychody netto ze sprzedaży podzielone przez liczbę pracujących. Pokazuje, jaka jest wartość przychodu ze sprzedaży, która przypada na jedna pracująca osobę (etat). Dane do obliczenia pochodzą z rachunku zysków i strat. Częstotliwość pomiaru - nie rzadziej niż raz na rok. W celu podwyższenia tego wskaźnika wskazane jest poszukiwanie i uruchamianie dodatkowych źródeł przychodów ze sprzedaży świadczeń zdrowotnych.

Wskaźnik przeszkolenia pracowników
Powstaje jako stosunek ilości dni szkoleń łącznie do liczby zatrudnionych. Informuje o przeciętnej liczbie dni szkoleniowych przypadających na jednego zatrudnionego. Wskazane mierzyć nie rzadziej niż raz do roku. Wzrost tego wskaźnika oznacza stworzenie możliwości rozwoju kluczowych kompetencji.

Wskaźnik poziomu specjalizacji
To liczba lekarzy ze stopniem specjalizacji do liczby lekarzy ogółem razy 100%. Wskazuje na potencjał kontraktowy i renomę podmiotu leczniczego. Dane do obliczenia z działu pracowniczego. Częstotliwość pomiaru - co najmniej raz na rok.

Wymienione wyżej wskaźniki nie wyczerpują wszystkich kryteriów oceny efektywności, jaką może wykorzystywać podmiot tworzący, sprawując nadzór nad podmiotem leczniczym. Można uwzględnić jeszcze wiele innych. Ważne jest, aby monitorowanie tych wskaźników oraz ich analiza dokonywane były okresowo. Zmiany, zwłaszcza o dużej dynamice, powinny znaleźć swoje uzasadnienie w podejmowanych działaniach zarządu podmiotu leczniczego lub służyć podmiotowi tworzącemu do wskazania działań zapobiegawczych.

Źródło: materiał powstał w ramach projektu "Innowacyjna i sprawna administracja" współfinansowanego ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, a realizowanego przez Związek Powiatów Polskich; autor: Janusz Atłachowicz