W 1999 roku wprowadzony został w Polsce system ubezpieczeniowo-budżetowy, który zastąpił system finansowania ochrony zdrowia jedynie z budżetu państwa. W celu realizacji zadań nowego systemu utworzono 16 regionalnych kas chorych i jedną kasę branżową służb mundurowych o zasięgu ogólnopolskim. Z dniem 1 kwietnia 2003 roku (w miejsce kas chorych) utworzono Narodowy Fundusz Zdrowia, w którego skład wchodzi Centrala i 16 oddziałów wojewódzkich. W oddziałach mogą być tworzone placówki terenowe (delegatury).
Specyfiką polskiego reformowanego od 1999 roku systemu ubezpieczeń społecznych jest rozdział ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia zdrowotnego.
Z tytułu ubezpieczenia chorobowego przysługują świadczenia pieniężne w razie choroby i macierzyństwa, regulowane ustawą z dnia 25 czerwca 1999 roku.
Powszechne ubezpieczenie zdrowotne to system odpowiedzialny za finansowanie ze środków publicznych świadczeń profilaktycznych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych, zaopatrzenia w leki i przedmioty ortopedyczne oraz środki pomocnicze.
Zakres świadczeń określa ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz wydane na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia.
Obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega prawie cała ludność kraju. Niektóre osoby, jeżeli spełniają warunki określone w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej, mogą dobrowolnie przystąpić do powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.
Osobami uprawnionymi do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego są również członkowie rodzin osób ubezpieczonych.
Głównym źródłem finansowania opieki zdrowotnej są wpływy ze składek na ubezpieczenie zdrowotne. Od 1 stycznia 2007 roku wysokość składki wynosi 9% podstawy wymiaru składki.
Osoby ubezpieczające się dobrowolnie opłacają składkę w wysokości 9% od zadeklarowanego dochodu, nie mniej jednak niż od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku.
Składki za osoby ubezpieczone są pobierane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i przekazywane do Narodowego Funduszu Zdrowia.
Za niektóre grupy osób obowiązkowo ubezpieczonych składka ta jest finansowana z budżetu państwa. Do grup tych należą m.in.: rolnicy indywidualni prowadzący gospodarstwa rolne o powierzchni użytków rolnych poniżej 6 hektarów przeliczeniowych, a także ich małżonkowie i domownicy, bezrobotni bez prawa do zasiłku, osoby pobierające zasiłki z opieki społecznej.
Natomiast rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne o powierzchni użytków rolnych 6 i więcej hektarów przeliczeniowych indywidualnie opłacają składkę za siebie, małżonków i domowników zgłoszonych do ubezpieczenia zdrowotnego począwszy od 1 kwietnia 2012 roku na podstawie ustawy z dnia 13 stycznia 2012 roku o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 rok (Dz.U. z 2012 r., poz. 123).
Część zadań z zakresu ochrony zdrowia nadal jest finansowana z budżetu państwa. Dotyczy to przede wszystkim nadzoru epidemiologicznego oraz farmaceutycznego, a także profilaktycznych programów zdrowotnych takich, jak: programy szczepień ochronnych, Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii, Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV, narodowe programy zdrowotne ochrony serca, ochrony zdrowia psychicznego, opieki nad matką i dzieckiem. Z budżetu finansowane są też inwestycje, szkolnictwo medyczne i częściowo świadczenia opieki zdrowotnej.
Z budżetu państwa finansowane jest też leczenie części osób nieubezpieczonych. Są to osoby o niskich dochodach, które uzyskują dostęp do świadczeń na podstawie decyzji wójta lub burmistrza, dzieci do 18 roku życia, kobiety w okresie ciąży i połogu, osoby uzależnione od narkotyków i alkoholu oraz osoby chore na określone choroby zakaźne i psychiczne.
W 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekazał do Narodowego Funduszu Zdrowia kwotę 54,9 mld zł z tytułu składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przekazała 3,2 mld zł.
Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.nfz.gov.pl.
Źródło: Ubezpieczenia społeczne w Polsce, ZUS, Warszawa 2012
