Kontynuujemy cykl poświęcony ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dzisiaj omawiamy artykuł 8 ustawy. 

„Art. 8.

1. Rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wójt zapewnia wsparcie, które polega w szczególności na: 
   1. analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie;
   2. wzmocnieniu roli i funkcji rodziny;
   3. rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny;
   4. podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;
   5. pomocy w integracji rodziny;
   6. przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;
   7. dążeniu do reintegracji rodziny.
2. Wspieranie rodziny jest prowadzone w formie:
   1. pracy z rodziną;
   2. pomocy w opiece i wychowaniu dziecka.
   3. Wspieranie rodziny jest prowadzone za jej zgodą i aktywnym udziałem, z uwzględnieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego.”

Artykuł 8 ust. 1 (jednocześnie pierwszy art. w dziale II Wspieranie rodziny) zawiera otwarty katalog kierunków wsparcia dla rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Zadania z zakresu wspierania rodziny są zadaniami własnymi gminy (art. 176 ustawy). Jako organ właściwy w art. 8 wskazano wójta. Zgodnie z art. 178 wójt może upoważnić swojego zastępcę, pracownika urzędu albo kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy, a także inną osobę na wniosek kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy, do prowadzenia postępowań w sprawach z zakresu wspierania rodziny oraz wydawania w tych sprawach decyzji. Część zadań z zakresu wspierania rodziny wykonuje rada gminy (np. uchwalanie gminnych programów wspierania rodziny).

W ust. 2 komentowanego artykułu wskazano, że wspieranie rodziny prowadzone jest w formie:

• pracy z rodziną (m.in. poprzez konsultacje, poradnictwo specjalistyczne, terapię, mediację, usług dla rodzin z dziećmi, pomoc prawną, konsultacji i poradnictwa specjalistycznego, organizowanie dla rodzin spotkań w ramach grup wsparcia czy grup samopomocowych, przydzielenie asystenta rodziny – art. 10 ust. 3 i art. 11 ustawy). Praca z rodziną jest prowadzona przez gminę za pośrednictwem własnych jednostek organizacyjnych lub poprzez zlecanie usług organizacjom pożytku publicznego;
• pomocy w opiece i wychowaniu dziecka (poprzez placówki wsparcia dziennego - art. 18 ust. 1, oraz objęcie pomocą rodziny wspierającej – art. 29); 

W ust. 3 wskazano na dobrowolność w zakresie udziału rodziny w działaniach mających na celu wzmocnienie jej funkcji opiekuńczo-wychowawczej. Wyjątek od tej zasady stanowi art. 109 §2 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zgodnie, z którym sąd opiekuńczy może w szczególności zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania planu pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń. Nowelizację ustawy z dnia 16 marca 2012 r. (obecnie ustawa jest na etapie prac w Senacie RP) wprowadzono zmianę w powołanym przepisie zamieniając sformułowanie „realizowanie planu pracy z rodziną” na „realizowania innych form pracy z rodziną”. Realizacja planu pracy rodziną była bowiem równoznaczna z koniecznością wyznaczenia rodzinie asystenta, z uwagi na to, że jest to jedyna osoba, który taki plan może opracować (art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej).

Ustawa mówi o wykorzystaniu zasobów własnych rodziny. Ustawodawca zakłada, że pomoc rodzinie powinna mieć charakter czasowy, a jeżeli tak rodzina musi się nauczyć wykorzystać potencjał swój i swojego najbliższego otoczenia. Przykładem dobrej praktyki w tym zakresie jest program „Asystent rodziny” realizowany przez Miasto Częstochowa od 3 lat, gdzie zastosowano metodę „Podejścia skoncentrowanego na rozwiązaniach” (opis dobrej praktyki tutaj ).

Wsparcie zewnętrzne to nie tylko pomoc materialna oferowana rodzinie na podstawie ustawy o pomocy społecznej ale również wykorzystanie potencjału istniejących organizacji pożytku publicznego działających na rzecz rodziny, wsparcie innych instytucji publicznych w tym przede wszystkim instytucji oświatowych.