Polskie społeczeństwo starzeje się coraz szybciej, a wraz z tym rośnie zapotrzebowanie na opiekę długoterminową. Eksperci OECD ostrzegają, że w ciągu najbliższych dekad wydatki na ten cel wzrosną nawet 2,5-krotnie. Jednocześnie z każdym rokiem coraz większa część osób starszych może mieć trudności z pokryciem kosztów opieki ze swoich dochodów.
Według danych OECD, już dziś dwie trzecie osób objętych opieką długoterminową stanowią seniorzy powyżej 80. roku życia. To właśnie ta grupa wiekowa rośnie najszybciej – obecnie osoby po osiemdziesiątce stanowią 4,2 proc. ludności Polski, a według prognoz Komisji Europejskiej w 2050 roku ich udział wzrośnie do 9,1 proc. Oznacza to, że w ciągu najbliższych 25 lat liczba osób wymagających codziennego wsparcia niemal się podwoi.
Koszty opieki przekraczają możliwości seniorów
Z szacunków OECD wynika, że już teraz koszt całodobowej opieki długoterminowej w Polsce znacząco przekracza miesięczny dochód netto większości osób starszych. Problem będzie się pogłębiał – zarówno z powodu rosnącego popytu na tego typu usługi, jak i wzrostu kosztów zatrudnienia w sektorze opieki. Ograniczona liczba personelu medycznego i opiekuńczego, a także kurcząca się populacja w wieku produkcyjnym, mogą dodatkowo wzmocnić presję na wzrost cen świadczeń.
Nie bez znaczenia pozostaje też prognozowany spadek siły nabywczej przyszłych emerytur. Obecnie relacja wartości ostatniej pensji do pierwszej emerytury wynosi średnio 55 proc., jednak według prognoz w 2050 roku spadnie do zaledwie 27 proc. Oznacza to, że przyszli seniorzy będą dysponować znacznie mniejszymi środkami na opłacenie opieki zdrowotnej i opiekuńczej.
23,5 mld zł na opiekę w 2024 roku
W Polsce formalna opieka długoterminowa realizowana jest w dwóch systemach – ochrony zdrowia i opieki społecznej. W 2024 roku łączna wartość wydatków publicznych na ten cel wyniosła 23,5 mld zł. Z tej kwoty aż 19,2 mld zł przeznaczono w ramach systemu ochrony zdrowia – na finansowanie Zakładów Opiekuńczo-Leczniczych (ZOL) oraz Zakładów Pielęgnacyjno-Opiekuńczych (ZPO). Kolejne 4,3 mld zł pochodziło z systemu pomocy społecznej, głównie na utrzymanie Domów Pomocy Społecznej (DPS).
Jednocześnie to sektor prywatny wciąż pokrywa znaczną część kosztów. Wydatki prywatne – z oszczędności seniorów lub środków ich rodzin – stanowią dużą, choć trudną do precyzyjnego oszacowania część całkowitych nakładów na opiekę długoterminową. Według ekonomistów trend ten może się utrwalać, jeśli system publiczny nie zostanie wzmocniony dodatkowymi źródłami finansowania.
Presja na system i rynek pracy
Rosnące potrzeby w zakresie opieki nad osobami starszymi to nie tylko kwestia budżetu, ale także wyzwanie kadrowe. W Polsce już dziś brakuje personelu pielęgniarskiego i opiekuńczego, a zawody związane z opieką należą do najbardziej deficytowych w całej Unii Europejskiej. Wraz ze starzeniem się społeczeństwa ten deficyt może się pogłębiać, prowadząc do wydłużania kolejek i pogorszenia jakości usług.
Zdaniem ekspertów OECD, bez systemowych reform ryzyko przeciążenia zarówno finansów publicznych, jak i rodzin, które opiekują się seniorami, będzie rosło z każdym rokiem. Potrzebne są inwestycje w kadry, opiekę środowiskową oraz rozwój nowoczesnych form wsparcia – od teleopieki po usługi domowe – które mogą odciążyć placówki stacjonarne.
Konieczne zmiany systemowe
Starzenie się populacji to zjawisko nieuniknione, dlatego – jak wskazują analitycy – kluczowe będzie zbudowanie stabilnego modelu finansowania opieki długoterminowej. Dziś system opiera się na rozdzieleniu kompetencji między resort zdrowia i resort polityki społecznej, co utrudnia spójne planowanie działań. Eksperci podkreślają, że w perspektywie najbliższych lat konieczne będzie stworzenie wspólnej strategii, która zapewni równy dostęp do świadczeń, niezależnie od miejsca zamieszkania czy statusu majątkowego.
Źródło: PIE
