Zmieniająca się struktura demograficzna Polski stawia przed państwem poważne wyzwania gospodarcze i społeczne. W 2024 roku wskaźnik obciążenia demograficznego osobami starszymi osiągnął poziom 31,8 – o 9,6 punktu procentowego więcej niż w 2015 roku. To największy wzrost wśród krajów Unii Europejskiej. Prognozy nie pozostawiają złudzeń – starzenie się społeczeństwa będzie się pogłębiać, a jego skutki będą odczuwalne zarówno na rynku pracy, jak i w finansach publicznych.

W obliczu tych zmian kluczowym kierunkiem rozwoju staje się strategia zdrowego starzenia się. Polska stoi przed szansą, by z zagrożenia demograficznego uczynić dźwignię wzrostu gospodarczego. Warunkiem jest konsekwentna polityka wspierająca aktywność zawodową osób starszych i poprawa ich stanu zdrowia.

Zdrowie – fundament aktywności

Z analiz Międzynarodowego Funduszu Walutowego wynika, że działania profilaktyczne i promocja zdrowego stylu życia mogą przynieść Polsce wzrost PKB na poziomie 0,15 pkt. proc. rocznie. W połączeniu z aktywizacją zawodową kobiet (0,10 pkt. proc.) i wydłużeniem efektywnego wieku emerytalnego (0,07 pkt. proc.), łączny efekt reform oszacowano na 0,36 pkt. proc. wzrostu rocznego PKB. To wynik powyżej średniej globalnej (0,35 pkt. proc.), co podkreśla wysoki potencjał Polski w tym obszarze.

Problemem pozostaje jednak kondycja zdrowotna polskich seniorów. Mężczyzna w wieku 65 lat może w Polsce oczekiwać zaledwie 7,8 lat życia w zdrowiu, kobieta – 8,6 lat. To wynik niższy nie tylko od średniej UE, ale aż o 5,7 roku krótszy niż w Szwecji, która w wielu analizach stanowi punkt odniesienia. W takiej sytuacji trudno mówić o realnej możliwości dłuższej aktywności zawodowej, bez uprzednich inwestycji w system ochrony zdrowia i profilaktykę.

Siła kobiet do wykorzystania

Dodatkowym wyzwaniem, ale i szansą, jest znaczna różnica w aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn po 60. roku życia. Efektywny wiek opuszczania rynku pracy przez kobiety wynosi w Polsce 61,2 roku – co oznacza, że większość kobiet pracuje dłużej niż przewiduje ustawowy wiek emerytalny. Jednocześnie ten wskaźnik nadal pozostaje poniżej średniej UE. Z kolei mężczyźni opuszczają rynek pracy przeciętnie w wieku 64,2 lat – powyżej średniej unijnej, ale często kosztem zdrowia i wydolności psychofizycznej.

Różnice te tworzą dwie odrębne grupy wymagające różnych narzędzi wsparcia. W przypadku kobiet kluczowe jest wzmacnianie zachęt do dłuższej aktywności zawodowej, w tym elastyczne formy zatrudnienia, wsparcie w opiece nad bliskimi oraz tworzenie miejsc pracy dostosowanych do ich kompetencji i możliwości. Mężczyźni natomiast potrzebują silniejszego wsparcia zdrowotnego, szczególnie w zakresie profilaktyki i rehabilitacji zawodowej, by mogli dotrwać do wieku emerytalnego w dobrej kondycji.

Potrzeba systemowego podejścia

Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego zwraca uwagę na kluczową rolę zdrowia poznawczego osób 50+. Wskaźnik ten dla Polski wynosi -0,62 – znacznie poniżej poziomu Szwecji, gdzie osiąga +0,02. Jednocześnie każde jego podniesienie przekłada się średnio na 20 punktów procentowych wzrostu prawdopodobieństwa aktywności zawodowej w tej grupie wiekowej. To dowód na to, że inwestycje w edukację zdrowotną i kognitywną seniorów mogą przynieść wymierne korzyści dla rynku pracy.

Wobec rosnących potrzeb i zmniejszającej się liczby osób w wieku produkcyjnym, działania wspierające zdrowe i aktywne starzenie się, powinny stać się jednym z filarów krajowej strategii gospodarczej. Zamiast postrzegać demografię wyłącznie jako obciążenie, Polska może potraktować starzenie się jako szansę na rozwój innowacyjnych usług zdrowotnych, rynku pracy przyjaznego seniorom oraz tworzenie silnych lokalnych wspólnot społecznych. Jeśli wykorzysta ten potencjał, może nie tylko utrzymać stabilny wzrost gospodarczy, ale także zapewnić swoim obywatelom godne i zdrowe życie na emeryturze.

Źródło: PIE