„Art. 34.Piecza zastępcza jest sprawowana w formie:
1) rodzinnej;
2) instytucjonalnej.”
Piecza zastępcza sprawowana w formie rodzinne dzieli się na:
- sprawowanie pieczy zastępczej w rodzinach spokrewnionych,
- sprawowanie pieczy zastępczej w rodzinach niezawodowych,
- sprawowanie pieczy zastępczej w rodzinach zawodowych, w tym rodzinach zawodowych pełniących funkcję pogotowia rodzinnego i oraz w rodzinach zawodowych specjalistyczna;
- sprawowanie pieczy zastępczej w rodzinnych domach dziecka.
Szerzej na temat poszczególnych form będzie mowa w przy omawianiu art. 39 i n. ustawy
Instytucjonalna piecza zastępcza jest sprawowana w formie:
- placówki opiekuńczo-wychowawczej;
- regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej;
- interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.
Szerzej na temat poszczególnych form pieczy zastępczej instytucjonalnej będzie mowa przy omawianiu art. 93 i n. ustawy.
Ustawodawca daje pierwszeństwo pieczy zastępczej pieczy zastępczej sprawowanej w formach rodzinnych. Zgodnie z art. 112 (7) §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd umieszcza dziecko w instytucjonalnej pieczy zastępczej, jeżeli brak jest możliwości umieszczenia dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej lub z innych ważnych względów nie jest to zasadne.
Pierwszeństwo stosowania form rodzinnych nad instytucjonalnymi wynika również pośrednio z art. 4 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, zgodnie z którym stosując ustawę, należy mieć na względzie podmiotowość dziecka i rodziny oraz prawo dziecka do wychowania w rodzinie, a w razie konieczności wychowywania dziecka poza rodziną – do opieki i wychowania w rodzinnych formach pieczy zastępczej, jeśli jest to zgodne z dobrem dziecka.
Brak możliwości umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej rodzinnej może wynikać z przyczyn obiektywnych np. braku miejsca w istniejących rodzinach zastępczych. W tym miejscy jednak należy zaznaczyć, że tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych jest zadaniem własnym powiatu. Zaniechanie lub prowadzenie nieskutecznych działań w tym zakresie może rodzić zarzut nieskutecznego realizowania zadań publicznych i związane z nim konsekwencje wynikające z ustawy o samorządzie powiatowym.
