Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej opracowało projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 w 2020 roku. Projekt 31 marca 2020 r. wpłynął do Sejmu. Projektowana ustawa co do zasady będzie miała zastosowanie do programów operacyjnych perspektywy finansowej 2014-2020, ale jej przepisy mają być również stosowane do środków podlegających reużyciu z programów operacyjnych perspektywy finansowej 2007-2013 oraz 2014-2020, a także do realizacji i rozliczania Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy.

Cel projektowanych zmian

Zawarte w projekcie ustawy regulacje mają umożliwić instytucjom uczestniczącym w realizacji programów operacyjnych oraz beneficjentom tych programów podejmowanie działań w zmienionych okolicznościach wywołanych COVID-19, a ponadto uruchomienie interwencji w tym zakresie ze środków podlegających reużyciu. Projektowane rozwiązania mają pozwolić instytucjom uczestniczącym w systemie wdrażania środków europejskich, jak również dysponentom środków podlegających reużyciu bardziej elastyczne podejście do zagrożeń dla prawidłowej realizacji projektów będących następstwem wystąpienia COVID-19, a jednocześnie umożliwić uwzględnienie szczególnych okoliczności, w jakich znaleźli się beneficjenci realizujący projekty, na które negatywnie wpłynęło wystąpienie COVID-19.

Jakie będą rozwiązania?

Projektodawcy – co należy docenić – w Ocenie Skutków Regulacji przedstawili syntetyczne zestawienie istotnych (czyli praktycznie wszystkich) zmian. Projektowane rozwiązania obejmują w szczególności:

• możliwość zmiany i zawieszenie wytycznych przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego w trybie wyjątkowym,
• możliwość zmiany kryteriów wyboru projektów w każdym czasie oraz stosowania odstępstw od zatwierdzonych kryteriów w trakcie realizacji projektu,
• przesunięcie – w szczególnych przypadkach – ciężaru nieprawidłowości indywidualnej na budżet państwa i uwolnienie beneficjenta od odpowiedzialności za tę nieprawidłowość uregulowaną w art. 207 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych,
• możliwość uznania za kwalifikowalne wydatków na niezrealizowane cele, jeżeli beneficjent wykaże, że z dochowaniem należytej staranności i w odpowiednim czasie podejmował niezbędne działania służące ich odzyskaniu,
• w zakresie przeprowadzania konkursu: wydłużenie przewidzianych w ustawie wdrożeniowej terminów na składanie wniosków o dofinansowanie, na uzupełnienie wniosku o dofinansowanie projektu oraz na poprawienie oczywistej omyłki w tym wniosku,
• wprowadzenie nadzwyczajnego trybu wyboru projektów służących ograniczeniu wystąpienia negatywnych skutków COVID-19,
• możliwość aktualizacji harmonogramu naboru wniosków o dofinansowanie projektów,
• możliwość zmiany umowy, jeżeli na skutek wystąpienia COVID-19 realizacja postanowień umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji o dofinansowaniu projektu w zakresie wynikającym z zatwierdzonych kryteriów wyboru projektów jest niemożliwa lub znacznie utrudniona,
• wydłużenie określonych w umowach o dofinansowanie terminów składania wniosków o płatność oraz terminów zakończenia realizacji projektów,
• odrębny tryb zmiany programu operacyjnego, w przypadku gdy w związku z wystąpieniem COVID-19 konieczne jest dokonanie zmiany programu operacyjnego,
• nadzwyczajny tryb wyboru albo zmiany partnera, jeżeli w związku z wystąpieniem COVID-19 przygotowanie albo realizacja projektu partnerskiego, o którym mowa w art. 33 ust. 1 ustawy wdrożeniowej stała się niemożliwa lub znacznie utrudniona,
• możliwość pracy zdalnej lub z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej przez komisję oceny projektów, komitet monitorujący oraz przeprowadzanie czynności kontrolnych w formie pracy zdalnej, jak i możliwość zawieszenia czynności kontrolnych oraz audytu,
• wydłużenie terminów w procedurze odwoławczej oraz możliwość wniesienia protestu w postaci elektronicznej pozwalającej na jej utrwalenie na trwałym nośniku lub w systemie teleinformatycznym,
• możliwość przedłużenia terminów w postępowaniach administracyjnych w odniesieniu do należności, o których mowa w art. 60 pkt 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, możliwość zawieszenia tych postępowań oraz wstrzymanie wykonania decyzji administracyjnych,
• możliwość powierzenie funkcji osobie, która dotychczas nie była wpisana do wykazu ekspertów, jeżeli na skutek wystąpienia COVID-19 istnieje konieczność skorzystania z wiedzy, umiejętności lub doświadczenia takiej osoby,
• umożliwienie instytucji zarządzającej zapewnienia wkładu finansowego ze środków programu operacyjnego na rzecz instrumentów finansowych, przyczyniających się do przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID 19; interwencja w formie instrumentów finansowych dedykowana mitygacji wpływu COVID na przedsiębiorstwa w ramach regionalnych programów operacyjnych będzie mogła być realizowana przez podmioty wybrane zgodnie z art. 38 ust. 4 rozporządzenia ogólnego lub regionalne fundusze rozwoju, o których mowa w art. 13 ust. 1a  ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa,
• wyłączenie stosowania przepisów zamówień publicznych do zamówień udzielanych przez podmioty, którym powierzono zarządzanie środkami w ramach instrumentów finansowych, instrumentów inżynierii finansowej oraz pomocy zwrotnej,
• możliwość zastosowania ulgi w spłacie należności, o których mowa w art. 60 pkt 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – na wniosek zobowiązanego,
• wyłącznie stosowania art. 190 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, który reguluje termin przekazania wniosku o płatność, w przypadku gdy beneficjentem projektu finansowanego ze środków europejskich jest jednostka sektora finansów publicznych,
• możliwość odstąpienia od sankcji wykluczenia z możliwości otrzymania środków europejskich, jeżeli niedokonanie zwrotu środków przez beneficjenta było skutkiem wystąpienia COVID-19,
• możliwość przedłużenia albo przesunięcia terminów na dokonanie poszczególnych czynności określonych zarówno w projektowanej ustawie, jak i w ustawie wdrożeniowej, jeżeli na skutek wystąpienia COVID-19 nie będą one mogły być dotrzymane,
• wyłączenie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych określonej w art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, przez osoby, o których mowa w art. 4a tej ustawy, ale tylko w przypadku gdyby naruszenie miało związek z przeciwdziałaniem negatywnym skutkom wystąpienia COVID-19.

Wejście w życie i moc obowiązywania

Z uwagi na szczególny zakres regulacji oraz jej cel projektodawcy zaproponowali, aby przepisy ustawy weszły w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia,  ale art. 3-30 i art. 33 (czyli praktycznie całość rozwiązań ustawowych) – z mocą od dnia 1 lutego 2020 roku. Przepisy projektowanej ustawy będą stosowane do dnia 31 grudnia 2020 roku.

Z projektem ustawy oraz uzasadnieniem i OSR można się zapoznać tutaj.