Edukacja domowa, problemy z dostarczaniem węgla gminom i mieszkańcom oraz niejasności w przetargach na dostarczanie energii elektrycznej, były głównymi tematami grudniowego posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. 

Spotkaniu współprzewodniczyli Paweł Szefernaker, Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Jan Grabkowski, Starosta Poznański, Wiceprezes Zarządu ZPP.

Co dalej z edukacją domową?

Pierwszym punktem obrad był wniosek strony samorządowej o odpowiedź Ministra Edukacji i Nauki na protest strony samorządowej KWRiST w sprawie nieefektywnego wydatkowania środków publicznych na finasowanie edukacji domowej. 

Strona samorządowa swoje pierwsze stanowisko związane z edukacją domową zajęła już w ubiegłym roku, gdzie wyrażono negatywną opinię co do zmian systemowych i zmian w finansowaniu edukacji domowej. 

Przez niespełna dwa lata liczba dzieci w edukacji domowej wzrosła dwukrotnie, do poziomu ponad 30 tys. Rozwinęły się i powstały nowe szkoły, których podstawowa forma działalności opiera się na edukacji domowej. Wysokość środków finansowych przekazywanych w formie dotacji dla tych szkół w znaczącym stopniu przekracza koszty ich funkcjonowania, destabilizując budżety organów dotujących (jednostek samorządu terytorialnego).

Utrzymywanie tak wysokiego standardu finansowania edukacji domowej jest zdaniem strony samorządowej działaniem na szkodę finansów publicznych. Jednocześnie brak jest merytorycznych, ustawowych przesłanek, popartych zadaniami realizowanymi przez szkoły, których dzieci kształcą się w edukacji domowej, dla tak wysokiego finansowania.

W tej sprawie jako pierwsza zabrała głos Anna Grygierek, Współprzewodnicząca Zespołu ds. Edukacji, Kultury i Sportu KWRiST, która zaapelowała, że należy obniżyć wskaźnik edukacji domowej z poziomu 0,8 do 0,4 oraz uwzględnić rejonizację szkół. Podkreśliła, że nie należy przywrócić opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, która była wydawana przed skierowaniem dziecka na edukację domową, gdyż to ona pozwalała określić czy dziecko poradzi sobie z taką formą nauczania.

Wiceprezydent Warszawy, Renata Kaznowska dodała, że nawet waga 0,4 dla szkół w edukacji domowej zaspokaja potrzeby z naddatkiem. 
Do wypowiedzi odniósł się Minister Edukacji i Nauki, Przemysław Czarnek,  który zaznaczył, że pod wpływem danych dostarczonych przez stronę samorządową resort wprowadził konkretne poprawki do ustawy Prawo oświatowe. Dotyczyły one m.in. wprowadzenia rejonizacji szkół edukacji domowej – mogłyby do nich trafiać dzieci z danego województwa oraz województw ościennych,  a zapisy do nich trwałyby tylko od 1 lipca do 21 września. Dodatkowo miał zostać wprowadzony obowiązek przeprowadzania egzaminów klasyfikacyjnych stacjonarnie pod kontrolą kuratora oświaty, co przeciwdziałałoby rozwojowi tzw. szkół w chmurze. Te rozwiązania zostały zawetowane przez Prezydenta RP, również na wniosek samorządowców.

Minister Edukacji i Nauki zapowiedział ponowną próbę wprowadzenia tych przepisów w pierwszym kwartale 2023 roku – przez  dołączenie ich do projektu ustawy o branżowych centrach umiejętności. Dodatkowo resort zaproponował nowe wskaźniki  na edukację domową w algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej w 2023 r., tj. dla szkoły, która będzie liczyła do 200 osób (a nie 500 jak pierwotnie planowano) środki na edukacje domową będą naliczane wskaźnikiem 0,8; powyżej tej liczby wskaźnik będzie wynosił 0,4, jeśli będzie miała co najmniej 30% uczniów stacjonarnie lub 0,2 – jeśli mniej. 

Marek Wójcik, sekretarz KWRiST zaznaczył, że ustawa została zawetowana ponieważ nie była ona wcześniej konsultowana ze stroną samorządową. „Ustawa była w nocy procedowana i nie mieliśmy najmniejszego wpływu na jej kształt. Przypomnę także, że w naszych stanowiskach do wcześniejszych propozycji, my nie protestowaliśmy przeciwko tym rozwiązaniom, które Pan Minister wymienił.” 

Dodał również, że zachowanie wskaźników na proponowanym poziomie może jedynie doprowadzić do podziału szkół na mniejsze. Proponowane zmiany oznaczają brak szacunku dla finansów publicznych i  nieefektywne wydatkowanie tych środków.

W dyskusji głos zabrał Grzegorz Kubalski, Zastępca Dyrektora Biura Związku Powiatów Polskich, który zwrócił uwagę, że cały czas pomijany jest jeden aspekt, a mianowicie, nadal nie ma konkretnej informacji z jakich powodów wskaźnik dla edukacji domowej w małych szkołach jest ustanowiona na poziomie 0,8. „(…)Jeżeli standard A, ma w jakiś sposób odzwierciedlać koszt kształcenia ucznia w szkole stacjonarnej, to nie do końca rozumiem jakie argumenty po stronie MEiN przemawiają za ustaleniem, że dziecko w edukacji domowej, gdzie główną rolę w zakresie edukacji odgrywa rodzic, ma być opłacane według 0,8 standardu A. Już od dwóch lat nie jesteśmy w stanie uzyskać informacji jakie wyliczenia po stronie resortu przesądziły o ustaleniu, że taka waga jest wagą sprawiedliwą, akurat dla uczniów domowej edukacji. Bardzo prosimy o wyjaśnienie z czego to wynika. Jeżeli nie dysponujecie Państwo argumentami dlaczego ta waga powinna tyle wynosić, to strona samorządowa nadal proponuje, aby nastąpiło jej obniżenie również w zakresie szkół, które mają poniżej 200 uczniów, chociażby poprzez przywrócenie wagi do 0.6.”

Żadna odpowiedź na powyższe pytanie nie padła ze strony przedstawicieli resortu edukacji. Minister Przemysław Czarnek nie był już nawet obecny podczas podsumowania dyskusji (poświęcił na rozmowę zaledwie pół godziny w sytuacji, gdy strona samorządowa od zeszłego roku domagała się spotkania w tej sprawie.) Ustalono jedynie, że strona samorządowa otrzyma na piśmie propozycje nowych wskaźników dla edukacji domowej i będzie mogła wyrazić swoje stanowisko. 

Dostawy węgla

Kolejnym kwestią poruszoną podczas posiedzenia KWRiST był problem z dostarczaniem węgla gminom i mieszkańcom, zróżnicowaniami w terminach jego dostarczania oraz opóźnieniach harmonogramów. 

Jako pierwszy w tej sprawie głos zabrał Współprzewodniczący KWRiST, Wiceminister Paweł Szefernaker, który zapewnił, że tematy te stale poruszane są podczas spotkań tzw. rządowego zespołu węglowego, na których wszelkiego rodzaju  problemy na bieżąco są wyjaśniane. W ostatnim czasie odbyła się także odprawa z wojewodami, którzy pilnie będą się kontaktować z gminami, które tego węgla jeszcze nie otrzymały. Współprzewodniczący podziękował również za zaangażowanie i  współpracę przy realizacji ustawy tzw. węglowej, dzięki, której obecnie węgiel jest dostępny w 75% gminach, a jego ceny na rynku spadły.

Piotr Pyzik, Wiceminister Aktywów Państwowych, przyznał że gminy apelują o kolejne dostawy węgla, jednak obecnie priorytetem są gminy, które tego węgla jeszcze w ogóle nie otrzymały. Kiedy trafi on do wszystkich, wówczas kolejne transze zostaną dostarczane. Zdaniem Wiceministra gminy nie chcą odbierać węgla z oddalonych miejsc wskazanych przez spółki, w których węgiel jest dostępny od ręki i jednocześnie koszt dostawy mieści się w ustawowym limicie. Jak podkreśla niektórym gminom zależy na odbiorze węgla z miejsc położonych w pobliżu, celem zminimalizowania kosztów i zwiększeniem zarobków pośredników obsługujących daną gminę, co jest nie do przyjęcia. 

Wiceminister zaznaczył, że gminy czasem w nieuzasadniony sposób podnoszą ceny węgla do maksymalnych wysokości 2 tysiąca zł, nawet jeśli nie mają kosztów transportu. Zdarza się również, że pośredniczące podmioty nie odbierają węgla ze składów, twierdząc, że nie mogą uzyskać awizacji, co często jest nieprawdą, a wójtowie przez to są wprowadzani w błąd. Często również mieszkańcy gminy nie są zainteresowani zakupem węgla, wówczas gminy nie odbierają go, bez wcześniejszego powiadomienia o rezygnacji. Obecnie średni dzienny ubytek w wydawaniu węgla gminom z powodu braku podstawienia samochodów wynosi 2100 ton i niestety ta wartość będzie się zwiększać. 

W imieniu strony samorządowej wypowiedział się Marek Wójcik, który zaznaczył, że jeżeli gminy otrzymują węgiel, to są to ilości śladowe, w niektórych przypadkach około 10% całego zamówienia. Są gminy, które nie otrzymały węgla w ogóle, pomimo tego że 3-4 tygodnie temu został ustalony harmonogram, który niestety nie jest realizowany. Dlatego strona samorządowa proponuje aby rozszerzyć listę dostawców węgla dla gmin o importerów prywatnych, którzy oferują ceny nieprzekraczające proponowanych przez państwowe spółki. Dzięki temu działaniu zagwarantowana zostanie dostępność do węgla. Zaproponowano również, aby z uwagi na obecną sytuację, wprowadzić zmiany zapisów legislacyjnych w kwestii ważności zaświadczeń na podstawie których mieszkańcy mieli otrzymać 1,5t węgla do 31 grudnia br. Należy uniknąć sytuacji, w której mieszkańcy będą musieli ponownie składać zaświadczenie w gminie. Kolejną wątpliwość budzi jakość węgla oraz jego pochodzenie.  

Dostawy energii elektrycznej

Podczas posiedzenia strona samorządowa wnioskowała również o uzyskanie informacji od Ministra Klimatu i Środowiska o działaniach podjętych wobec spółek energetycznych, które nie przystępują do postępowań  przetargowych na dostarczanie energii elektrycznej dla samorządowych jednostek organizacyjnych i spółek komunalnych lub stosują niedozwolone praktyki dotyczące wysokości ceny za  dostarczanie energii elektrycznej. 

Głos w tej sprawie zabrała Anna Bednarska z Departamentu Elektroenergetyki i Gazu w resorcie klimatu i środowiska, która podkreśliła, że najważniejsze jest podjęcie działań zapewniających bezpieczeństwo samorządom w ciągłości dostarczania energii. W najbliższym czasie wejdą w życie przepisy nowelizacji ustawy z 15 grudnia o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w związku z sytuacją na rynku gazu. Ustawa ta daje gwarancję sprzedaży rezerwowej dla samorządów. W sytuacji gdy umowa na zakup energii elektrycznej zostanie zakończona, a w przetargu nie weźmie udziału żadna firma, wejdzie sprzedawca z urzędu – będzie nim jedna z dużych spółek Skarbu Państwa. Nowe przepisy zapewnią także samorządom zakup energii elektrycznej po cenie maksymalnej 785 zł za 1 kilowatogodzinę, bez możliwości włączenia różnego rodzaju opłat do ofert sprzedaży energii elektrycznej.

Pozytywną opinię uzyskał:

1. Projekt ustawy o Planie Strategicznym dla wspólnej polityki rolnej (Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi);
2. Projekt rozporządzenia Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej ze środków Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w ramach regionalnych programów na lata 2021-2027;
3. Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy; 
4. Projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (Ministerstwo Zdrowia);
5. Projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców (Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej);
6. Projekt rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie 
w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych;
7. Projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie Rejestru Należności Publicznoprawnych;
8. Projekt rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej w sprawie ewidencjonowania stanowisk pracy związanych  z obronnością;
9. Projekt ustawy o aplikacji mObywatel (Kancelaria Prezesa Rady Ministrów);
10. Wniosek Ministra Rozwoju i Technologii  o wprowadzenie do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego nowego zawodu „technik aranżacji wnętrz”;
11. Projekt rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznej szkole artystycznej oraz publicznej placówce artystycznej;
12. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego;
13. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki zmieniającego rozporządzenie w sprawie udzielania jednostkom samorządu terytorialnego dotacji celowej z budżetu państwa na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego;
14. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Torfowisko Trzebielino;
15. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Klify Poddębskie;
16. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Szczodrowo;
17. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony Bezlist koło Gniewowa;
18. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony Jezioro Księże w Lipuszu;
19. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Walaszczyki w Częstochowie;
20. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Poczesna koło Częstochowy;
21. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Dolina Białej Nidy;
22. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Dolina Górnej Mierzawy;
23. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Dolina Górnej Pilicy;
24. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Dolina Kamiennej;
25. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Dolina Mierzawy;
26. Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Kras Staszowski.

Uzgodniono, ale z uwagami:

1. Projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie sprawozdawczości budżetowej – z uwagą, że w stosunku do rozwiązań z załącznika numer 37 ta opinia byłaby negatywna.
2. Projekt rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły artystyczne zadań statutowych i programów oraz realizacji przez nauczycieli tych szkół zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych – z uwagą, że pozytywnie opiniowane jest tylko rozporządzenie, natomiast negatywnie opiniowany jest załącznik do rozporządzenia w części dotyczącej regulowania w odniesieniu do poszczególnych rodzajów sprzętu, dotyczące regulowania na poziomie rozporządzenia terminu gwarancji, serwisu gwarancyjnego, czasu reakcji na usterkę oraz czasu i miejsca naprawy. 

Do dalszych prac skierowano:

1. Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie kierowania na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową. Wniosek MZ ws. upoważnienia Zespołu ds. Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej do wyrażenia opinii wiążącej – zespół dostał upoważnienie do wyrażenia opinii wiążącej;
2. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki w sprawie szczegółowych zadań wiodących ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych. Wniosek MEiN o upoważnienie Zespołu ds. Edukacji Kultury i Sportu do wyrażenia opinii wiążącej – projekt został skierowany do Zespołu ds. Ochrony Zdrowia, a następnie do Zespołu ds. Edukacji Kultury i Sportu, który dostał upoważnienie do wyrażenia opinii wiążącej;
3. Projekt uchwały Rady Ministrów zmieniającej uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego „Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0. na lata 2021-2025” (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) – upoważnienie Zespołu ds. Edukacji Kultury i Sportu do wyrażenia opinii wiążącej;
4. Projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii zmieniającego rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Zespół ds. Infrastruktury, Urbanistyki i Transportu dostał upoważnienie do wyrażenia opinii wiążącej;
5. Wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o wyrażenie zgody na upoważnienie Zespołu ds. Obszarów Wiejskich, Wsi i Rolnictwa do wydania opinii wiążącej do projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Scalanie gruntów” w ramach poddziałania „Wsparcie na inwestycje związane z rozwojem, modernizacją i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 - Zespół ds. Obszarów Wiejskich, Wsi i Rolnictwa dostał upoważnienie do wyrażenia opinii wiążącej;
6. Wniosek Ministra Sportu i Turystyki o obiegowe zaopiniowanie lub upoważnienie Zespołu Edukacji Kultury i Sportu do wyrażenia opinii wiążącej do projektu rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki zmieniającego rozporządzenie w sprawie dofinansowania z budżetu państwa zadań związanych z budową i remontami obiektów sportowych oraz rozwijaniem sportu – dopiero po uzgodnieniach między resortowych projekt trafi do odpowiedniego zespołu, który zajmie się jego opiniowaniem.

Negatywną opinię otrzymał:

1. Projekt ustawy o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury na lata 2021–2027 (Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi) - z uwagi na: 
- pozbawienie uczestnictwa samorządów województw jako instytucji pośredniczących we wdrażaniu programu operacyjnego Fundusze Europejskie dla Rybactwa na lata 2021–2027, 
- zbyt niskie środki pomocy Technicznej na kontynuację finansowania w ramach Pomocy Technicznej z nowego programu zadań dotyczących Programu Operacyjnego Rybactwo i Morze na lata 2014-2020
- zapisy w projekcie nie rozstrzygają kwestii związanej z nadzorem nad RLGD i wprowadzają dualizm nadzoru różnych podmiotów nad jednym podmiotem.
2. Projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw  (Ministerstwo Klimatu i Środowiska) – z uwagi na:
- projekt powinien uwzględnić istotne postulaty strony samorządowej dotyczące definicji wodoru, biomasy i klastrów;
- projektowane regulacje nie rozwiązują problemu rosnących cen energii, dlatego należy odblokować lądową energetykę wiatrową oraz zwiększyć inwestycje modernizacji w rozwój sieci; elektroenergetycznych, które dają nam szansę na przyrost rozporoszonych źródeł OZE
- usunięcie z katalogu OZE biomasy stałej, z wyjątkiem biomasy pochodzenia rolniczego;
- ograniczenie definicji wodoru do wytworzonego z instalacji OZE i z energii pochodzącej z odnawialnych źródeł.

Komisja odstąpiła od opiniowania projektu rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły i nauczycieli zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz programów nauczania.

Komisja odstąpiła od opiniowania tego projektu ze względu na fakt, że projekt został podpisany przez Ministra jeszcze przed posiedzeniem KWRiST, co w opinii strony samorządowej oznacza złamanie przepisów ustawy o Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Dodatkowo wskazano, że wprowadzenie tego rozporządzenia, spowoduje podniesienie kosztów realizacji zadań oświatowych przez samorządy oraz wprowadza niebezpieczeństwo naruszenia standardów udzielania zamówień publicznych.

Bez opinii Komisji pozostał  również projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej. Po dyskusji na posiedzeniu Komisji strona samorządowa wycofała się z zaproponowanej negatywnej opinii dotyczącej projektu ustawy. Ostatecznie ustalono, że projekt zostanie rozpatrzony 22 grudnia przez Komitet Stały Rady Ministrów bez opinii strony samorządowej, która zastanowi się nad jej przeredagowaniem, co do czas stronie samorządowej na ponowne przedyskutowanie sposobu zaopiniowania tego projektu.