Skuteczność egzekwowania obowiązków publicznych w drodze przymusu administracyjnego jest jednym z elementów mających zasadniczy wpływ na kondycję państwa w zakresie realizowanego przez nie władztwa publicznego, zarówno w przypadkach uchylania się przez zobowiązanych od wykonania ciążących na nich obowiązków, jak i poprzez oddziaływanie na stopień dobrowolnego wywiązywania się z nich przez podmioty indywidualne i osoby prawne. Niezależnie zatem od uwarunkowań technologicznych i strukturalnych, konieczne staje się wprowadzenie prawnych instrumentów umożliwiających sprawne, szybkie i skuteczne reagowanie administracyjnych organów egzekucyjnych na zmieniające się okoliczności zewnętrzne, przy zachowaniu wszelkich standardów umożliwiających zachowanie pewności obrotu prawnego i praw jego uczestników – piszą autorzy projektu ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, która aktualnie została skierowana do zaopiniowania przez Zespół ds. Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
W swoich założeniach proponowane zmiany nie wprowadzają nowych środków egzekucyjnych, natomiast poprzez istotną modyfikację przepisów usprawnią stosowanie środków egzekucyjnych już istniejących, głównie egzekucji z pieniędzy. Najistotniejsze wprowadzane zmiany dotyczą w szczególności:
- powierzenia wszystkim organom egzekucyjnym kompetencji do zabezpieczenia należności pieniężnych na tych składnikach majątkowych zobowiązanego, z których dany organ może prowadzić egzekucję. W obecnym stanie prawnym kompetencja ta przysługiwała wyłącznie naczelnikowi urzędu skarbowego, co zwiększało istotnie jego obciążenie ze względu na konieczność prowadzenia postępowań zabezpieczających na rzecz innych organów egzekucyjnych;
- wskazania, iż organy nadzoru wstrzymują postępowanie egzekucyjne lub czynności egzekucyjne wyłącznie z urzędu – przy jednoczesnym odstąpieniu od konieczności uzyskiwania zgody wierzyciela na dokonanie tej czynności i pozbawieniem zobowiązanego prawa do wniesienia zaskarżenia na takie postanowienie;
- usprawnienia egzekucji prowadzonej wobec małżonków, w szczególności poprzez ustalenie, że do wszczęcia postępowania wystarczające jest doręczenie tytułu wykonawczego jednemu z małżonków, zaś podstawą do prowadzenia egzekucji z majątku będzie tytuł wykonawczy wystawiony na zobowiązanego (do tej pory w przypadku bezskuteczności egzekucji wobec zobowiązanego konieczne jest wystawienie tytułu wykonawczego na oboje małżonków), przy czym małżonkowi zobowiązanego przyznany zostaje środek ochrony jego praw w postaci możliwości zgłoszenia organowi egzekucyjnemu sprzeciwu;
- uregulowania możliwości dochodzenia należności pieniężnych zabezpieczonych zastawem skarbowym lub hipoteką przymusową. Do tej pory dochodzenie wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo wymagało posłużenia się przepisami cywilnego prawa procesowego i egzekucji dokonywanej przez komornika sądowego;
- zniesienia skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Projektodawcy motywują to… brakiem zainteresowania zobowiązanych do wnoszenia tego środka prawnego i myleniu przez wierzycieli skuteczności z przewlekłością postępowania (skarżą się na bowiem na niezaspokojenie ich roszczeń, a długie prowadzenie postępowania nie oznacza – zdaniem projektodawców – że postępowanie jest nieskuteczne);
- przeniesienia kompetencja do wydawania postanowień w sprawie skargi na czynności egzekucyjne z organu nadzoru na organ egzekucyjny. Tym samym proponuje się by ocenę skargi rozpatrywał sam zainteresowany…;
- wprowadzenia możliwości uchylenia w całości lub w części dokonanej czynności egzekucyjnej;
- ustaleniu zryczałtowanej wysokości opłaty za sporządzenie pisemnego wezwania zobowiązanego do zapłaty w wysokości 10 zł. Do tej pory opłata ta była uzależniona od kwoty egzekwowanych należności;
- ustalenia, że koszty egzekucyjne należne od zobowiązanego będą dochodzone przez organ egzekucyjny również po wygaśnięciu dochodzonego obowiązku objętego tytułem wykonawczym;
- wprowadzenia zasady, iż rozporządzenie przez zobowiązanego zajętą ruchomością, wierzytelnością lub innym prawem majątkowym pozostaje bez wpływu na dalszy tok postępowania egzekucyjnego – tj. czynności egzekucyjne są ważne w stosunku do nabywcy. Skutek ten występuje niezależnie od faktu, czy nabywca wiedział o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym (sic!);
- kompleksowe uregulowanie egzekucji z pieniędzy, w szczególności poprzez wprowadzenie – obok obowiązującej obecnie formy ustnej – formy pisemnej, polegającej na pisemnym wezwaniu zobowiązanego do zapłaty. Egzekucja dokonywałaby się z chwilą doręczenia zobowiązanemu tego wezwania. Jednym z powodów tej zmiany jest wprowadzenie zasady zgodnie z którą pierwsze pisemne wezwanie do zapłaty skutkuje przerwaniem biegu przedawnienia;
- proponuje się uchylenie delegacji ustawowej dla Rady Ministrów do rozciągnięcia niektórych przepisów ustawy na określone ruchomości, które stały się własnością Skarbu Państwa albo powiatu na podstawie przepisów o likwidacji mienia, o przepadku mienia, z tytułu spadków lub z innych tytułów albo gdy Skarb Państwa na podstawie szczególnych przepisów jest upoważniony do sprzedaży cudzej ruchomości. Jak wskazują projektodawcy delegacja ta jest bowiem… niekonstytucyjna – co jednak nie stanowiło przeszkody temu samemu ministrowi w wydaniu niecały rok temu (konkretnie 28 lutego 2011 roku) rozporządzenia na podstawie tej delegacji…
Zaproponowana nowelizacja niewątpliwie przyczyni się do sprawniejszego prowadzenia egzekucji. Należy jednak zastanowić się, czy nie wkracza przypadkiem zbyt daleko w uprawnienia osób trzecich – zwłaszcza nabywcy objętej postępowaniem egzekucyjnym ruchomości.
