Dotychczasowe rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 maja 2002 r. w sprawie rodzajów kursów języka polskiego i adaptacyjnych oraz sposobu ich organizacji dla repatrianta i członków jego najbliższej rodziny przybyłych do Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywało do dnia 1 listopada 2017 r., dlatego konieczne stało się wydanie nowego rozporządzenia.
Rada Ministrów przygotowała i przekazała do konsultacji projekt rozporządzenia, regulującego wspomnianą materię, którego celem jest zapewnienie repatriantom i kandydatom na repatriantów pomocy w postaci możliwości uczestniczenia w bezpłatnych kursach języka polskiego i kursach adaptacji w społeczeństwie polskim.
Projektowane rozporządzenie przewiduje, że uprawnieniem, o którym mowa w art. 18 ustawy o repatriacji, będą objęci zarówno repatrianci, jak i kandydaci na repatriantów. Pojęcie „kandydata na repatrianta”, wprowadzone ustawą z dnia 24 listopada 2017 r. o zmianie ustawy o repatriacji, ustawy o Karcie Polaka oraz ustawy o cudzoziemcach, zostało zdefiniowane w art. 1a pkt 1 ustawy o repatriacji jako osoba polskiego pochodzenia, wobec której konsul wydał decyzję o zakwalifikowaniu do wydania wizy krajowej w celu repatriacji albo – w przypadku osoby, która złożyła wniosek o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji przed dniem 1 maja 2017 r. – decyzję o przyrzeczeniu wydania takiej wizy. Osoba polskiego pochodzenia, wobec której konsul wydał decyzję o zakwalifikowaniu do wydania wizy krajowej w celu repatriacji albo – w przypadku osoby, która złożyła wniosek o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji przed dniem 1 maja 2017 r. – decyzję o przyrzeczeniu wydania takiej wizy, w oczekiwaniu na możliwość przyjazdu do Polski, będzie mogła uczestniczyć w kursie języka polskiego, którego koszt pokryje konsul.
Jak czytamy w uzasadnieniu takie rozwiązanie wydaje się szczególnie uzasadnione w świetle informacji zawartej w uzasadnieniu do ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw, z której wynika, że w ostatnich latach rosła liczba osób, które otrzymały decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy, lecz nie mogły się osiedlić w kraju, gdyż nie miały do tego warunków: mieszkania i źródła utrzymania, podczas gdy okres oczekiwania na osiedlenie w Polsce w ramach repatriacji może trwać nawet 10 lat.
W § 2 projektowanego rozporządzenia przewidziano, że dla dzieci w wieku przedszkolnym uprawnionych do korzystania z wychowania przedszkolnego mogą być organizowane kursy języka polskiego i adaptacji w społeczeństwie polskim w formie zajęć w zakresie nauki języka polskiego i adaptacji w społeczeństwie polskim. Przepisy dotychczas obowiązującego rozporządzenia umożliwiały jedynie sześcioletniemu dziecku odbywającemu roczne obowiązkowe przygotowanie przedszkolne w przedszkolu lub oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej – w zależności od jego indywidualnych potrzeb – uczestnictwo w zajęciach w zakresie nauki języka polskiego i adaptacji w środowisku dostosowanych do potrzeb dziecka. Przepisy projektowanego rozporządzenia dają możliwość zorganizowania stosownych zajęć dla wszystkich repatriantów (dzieci) objętych wychowaniem przedszkolnym.
W § 3 projektowanego rozporządzenia zapewniono dzieciom i młodzieży podlegającym obowiązkowi szkolnemu i obowiązkowi nauki możliwość uczestnictwa w kursach adaptacji w społeczeństwie polskim.
Jednocześnie przewidziano, że kursy języka polskiego dla dzieci i młodzieży podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki będą się odbywały w ramach dodatkowej nauki języka polskiego, o której mowa w art. 165 ust. 9 ustawy – Prawo oświatowe.
Repatrianci – dzieci i młodzież podlegający obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki mieszczą się w kategorii uczniów, będących obywatelami polskimi, przybywającymi z zagranicy, którzy pobierali naukę w szkołach za granicą funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, którym polski system oświaty gwarantuje specjalne rozwiązania systemowe, umożliwiające szybsze opanowanie języka polskiego oraz adaptację w nowym środowisku. Zgodnie z art. 165 ust. 9 i 10 ustawy – Prawo oświatowe uczniowie przybywający z zagranicy podlegający obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, mają możliwość korzystania w szkołach w Polsce z dodatkowego wsparcia. Łączny wymiar godzin zajęć lekcyjnych z języka polskiego i zajęć wyrównawczych nie może być wyższy niż 5 godzin tygodniowo w odniesieniu do jednego ucznia. Dodatkową naukę organizuje szkoła i organ prowadzący szkołę przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.
Systemowe rozwiązania przewidziane dla uczniów przybywających z zagranicy podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, z uwagi na większy wymiar godzin i organizację zajęć w powiązaniu z nauką szkolną jest korzystniejsze – przyniesie szybsze i lepsze efekty edukacyjne i wychowawcze. Stąd też zasadne jest objęcie nimi także repatriantów podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki.
Innym rozwiązaniem systemowym zawartym w art. 165 ust. 11 ustawy. – Prawo oświatowe, z którego może skorzystać repatriant będący uczniem podlegającym obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, jest oddział przygotowawczy w szkole, o którym mowa w art. 4 pkt 13 ustawy – Prawo oświatowe.
Niezależenie od powyższego zgodnie z przepisami w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach pomocą psychologiczno-pedagogiczna udzielaną w przedszkolu, szkole i placówce obejmuje się ucznia w związku z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanymi z wcześniejszym kształceniem za granicą.
W § 4 projektowanego rozporządzenia zawarto regulacje dotyczące organizacji kursów dla pełnoletnich repatriantów: form organizacyjnych, liczby godzin dydaktycznych kursów, miejsca organizacji kursów oraz ich programów.
W § 5 projektowanego rozporządzenia małoletnim dzieciom repatriantów (rozumianym zgodnie z art. 1a pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji jako dzieci pozostające pod władzą rodzicielską co najmniej jednego z rodziców, którzy przybyli do Rzeczypospolitej Polskiej razem z repatriantem) zagwarantowano możliwość uczestniczenia w zajęciach języka polskiego i adaptacji w społeczeństwie polskim dostosowanych do ich potrzeb oraz stopnia znajomości języka polskiego. Zajęcia te będą realizowane w trakcie kursów organizowanych w formie obozów, na których małoletnie dzieci przebywają razem z rodzicami.
W związku z uprawnieniem zawartym w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji w § 6 projektowanego rozporządzenia przewidziano, że kandydaci na repatriantów będą mogli skorzystać z kursów języka polskiego, którego koszty pokryje konsul.
W § 7 projektowanego rozporządzenia przewidziano rozwiązanie, które ma gwarantować, że repatrianci i kandydaci na repatriantów, nie będą ponosić kosztów zakwaterowania, wyżywienia i dojazdu, w przypadku gdy kurs odbywa się poza miejscem ich zamieszkania (te koszty będą pokrywane ze środków pochodzących z rezerwy celowej budżetu państwa). Ponadto, zapewniono możliwość zwrotu kosztów dojazdu uczestnikom kursów na podstawie dokumentów poświadczających poniesione koszty, w szczególności rachunków, biletów lub faktur, a w przypadku dojazdu na kurs pojazdem – oświadczenia o poniesieniu kosztów podróży według stawki za jeden przejechany kilometr, wykorzystując rozwiązania zawarte już w systemie prawa.
Projekt będzie przedmiotem obrad kwietniowego posiedzenia Zespołu ds. Edukacji.
