Projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej był głównym tematem posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, które odbyło się 17 lipca br. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Posiedzeniu współprzewodniczyli Tomasz Szymański, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Krzysztof Żuk, Prezydent Lublina i Wiceprezes Związku Miast Polskich.

Z ramienia ZPP w Komisji udział wzięli Lucyna Sokołowska, Radna Rady Powiatu Rzeszowskiego oraz Grzegorz Kubalski, Zastępca Dyrektora Biura Związku Powiatów Polskich.

Nowe władze Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego

Na początku posiedzenia Minister Szymański przywitał osoby powołane przez Ministra Tomasza Siemoniaka na stanowiska dyrektorskie w Narodowym Instytucie Samorządu Terytorialnego. Z dniem 1 lipca 2024 roku funkcję dyrektora objął prof. Paweł Swianiewicz oraz dr Julita Łukomska.

Prof. Paweł Swianiewicz krótko przedstawił nową wizję funkcjonowania Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego. W imieniu kierowanej przez siebie instytucji zadeklarował otwartość na współpracę i wsparcie dla Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, podkreślając, że misją Instytutu jest wspieranie samorządu, nawet jeśli oznacza to czasami przedstawianie kontrowersyjnych opinii.

Dyrektor zapowiedział dalekosiężną przebudowę Instytutu, wyjaśniając, że jego wizja różni się od dotychczasowej. W ramach nowej strategii wymienił cztery kluczowe punkty: prowadzenie istotnych badań nad funkcjonowaniem samorządu; organizacja debat samorządowych; przygotowywanie ekspertyz na zlecone tematy oraz wydawanie opinii o kluczowych projektach legislacyjnych. Dyrektor zaznaczył, że mniej istotną działalnością Instytutu powinny być szkolenia, które dotychczas dominowały, z wyjątkiem cyklu szkoleń dotyczących służby przygotowawczej. Zapowiedział również istotne zmiany w strukturze Instytutu, w tym naboru nowych, merytorycznych pracowników oraz współpracę z zewnętrznymi ekspertami.

- Jestem gotów do dyskusji z Radą Programową na temat wizji działania Instytutu i przypominam, że według nowego statutu ośmiu członków Rady Programowej powołują związki samorządowe – dodał.

Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej

Podczas posiedzenia Tomasz Szymański podziękował za zaangażowanie wszystkich stron w przebieg procesu legislacyjnego nad projektem ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. Minister przypomniał trudne doświadczenia związane z pracami nad poprzednią ustawą, podkreślając napiętą atmosferę, liczne błędy i trudności w uzgodnieniach. Pomimo tych wyzwań, wyraził uznanie dla obecnego zrozumienia i zaangażowania w pracę nad nową ustawą. - Dziękuję Panu Ministrowi Leśniakiewiczowi za to, że godzinami przepracowaliśmy punkt po punkcie te istotne z Państwa strony zapisy, które wpływają na funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego. Absolutnie wierzę w to, że to, co pokazaliśmy – chęć otwarcia dyskusji i znalezienia konsensusu – doprowadzimy do końca w takiej samej atmosferze – powiedział Szymański.

Podkreślił również znaczenie konsultacji prowadzonych do ostatniej chwili, wyrażając nadzieję na finalną akceptację projektu w duchu pełnego zrozumienia.

Następnie głos zabrał Wiesław Leśniakiewicz, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, który wyraził wdzięczność za konstruktywną współpracę z ekspertami reprezentującymi stronę samorządową. Podkreślił, że prawie 445 uwag zostało przedyskutowanych i w wielu przypadkach uwzględnionych w ostatecznym kształcie ustawy. Minister zaznaczył, że dalsze doprecyzowania mogą być wprowadzone w przepisach wykonawczych, z których 21 jest kluczowych
i będą one wspólnie procedowane i przyjmowane. - Dziś wychodzimy z propozycjami, które w naszym przekonaniu idą przede wszystkim w kierunku ochrony obywatela, stworzenia mu warunków bezpieczeństwa, ale również całego procesu związanego z budowaniem odporności państwa na sytuacje kryzysowe, ale również na sytuacje wojenne – dodał minister.

Nowa ustawa jest komplementarna wobec istniejących przepisów, takich jak ustawa o zarządzaniu kryzysowym oraz ustawa o stanach wyjątkowych i o stanie wojennym. Jej celem jest ujednolicenie odpowiedzialności zadań między rządem a samorządami w zakresie ochrony ludności.

- W ustawie nakierowaliśmy się przede wszystkim na to by samorząd był kluczowym elementem budowania odporności państwa, ale również i wspólnej odpowiedzialności rządu i samorządu za realizację zadań. Nie może być tak żeby służby
i inspekcje były wiodące w kwestiach bezpieczeństwa obywateli. To samorząd jest tym, który pracuje najbliżej obywateli i ma największą wiedzę o tym jakie są potrzeby w tym zakresie. Rolą rządu jest wspieranie samorządu i budowanie wspólnej odpowiedzialności za budowanie ważnego panelu bezpieczeństwa. Dlatego też jednym z ważniejszych dokumentów, który będziemy musieli wspólnie procedować będzie Program Rozwoju Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej, który jest zapisany w tej ustawie – poinformował Leśniakiewicz.

Program ten będzie konsultowany ze stroną samorządową i określi ścieżkę finansowania zadań. Fundusz Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej przeznaczony na ten cel będzie wspierał samorządy, a priorytety będą realizowane w cyklach czteroletnich z ewaluacją wyników.

Minister poinformował również, że nowa ustawa przenosi odpowiedzialność za stan ochrony ludności i obrony cywilnej na Ministra Spraw Wewnętrznych, który w sytuacji ogłoszenia stanu wojennego będzie pełnił funkcję szefa obrony cywilnej kraju. Wojewoda natomiast będzie odpowiedzialny za przygotowania planów ewakuacji przy współpracy z samorządami.

- Mówimy również o zasadzie subsydiarności. Chcemy tę subsydiarność budować na zasadach funkcjonowania Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. To gmina i powiat są podstawowymi organami, to wójt, to starosta, wykonawczymi, natomiast wojewoda, jak również sfera rządowa, daje wsparcie w każdym przypadku zagrożenia – dodał Leśniakiewicz.

Minister wskazał, że Państwowa Straż Pożarna będzie realizować kluczowe zadania z zakresu pomocy doraźnej i humanitarnej, a także zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Nowa ustawa kładzie również duży nacisk na edukację społeczną i szkolenia, które mają przygotować obywateli na sytuacje kryzysowe. Ministerstwo Oświaty już podjęło kroki związane z dopełnieniem programów szkoleniowych dedykowanych dzieciom i młodzieży. Dużą rolę w tym zakresie również odgrywały będą organizacje pozarządowe i Państwowa Straż Pożarna.

W przypadku stanu nadzwyczajnego, szczególnie stanu wojennego, proces mobilizacji personelu obrony cywilnej będzie uruchamiany. Minister podkreślił znaczenie budowania zasobów ochrony ludności i centralnej ewidencji tych zasobów.
Ustawa zakłada również budowę niezawodnego systemu łączności oraz ogólnokrajowego systemu powiadamiania, za który będzie odpowiedzialny Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. Wprowadzenie tych systemów ma na celu eliminację obecnych problemów z zawodną łącznością i zapewnienie skutecznego reagowania na zagrożenia. Przepisy ustawy będą również obejmowały obiekty zbiorowej ochrony, które zostaną skategoryzowane zgodnie z warunkami technicznymi określonymi w rozporządzeniach.

Minister zakończył swoje wystąpienie prośbą o przyjęcie dokumentu i umożliwienie dalszego procedowania ustawy, podkreślając, że jest to ważny krok w budowaniu systemu ochrony ludności oczekiwanego przez społeczeństwo.

Następnie głos zabrał sekretarz strony samorządowej Marek Wójcik, który także podziękował za podjętą współpracę i poinformował, że Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego pozytywnie opiniuje projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, jednak z pewnymi uwagami. Dotyczą one przede wszystkim finansowania zadań, podziału obowiązków między poszczególne organy samorządowe, współpracy ze służbami, inspekcjami i strażami oraz monitorowania działania ustawy, by w razie potrzeby wprowadzać poprawki.

Samorządowcy apelowali także do obecnej na Komisji Wiceminister Finansów Hanny Majszczyk, aby niewykorzystane w danym roku budżetowym środki z Funduszu nie przepadały, tylko w nim pozostały.

Z kolei Grzegorz Kubalski, Zastępca Dyrektora Biura Związku Powiatów podkreślił, że dzisiejsza opinia jest bardziej pewnym etapem niż finałem. - My po dzisiejszej opinii będziemy musieli w sposób bardzo wnikliwy przedyskutować jeszcze raz te uwagi które są załączone do opinii Komisji Wspólnej, z oczekiwaniem i nadzieją, że w tych wszystkich przypadkach, po pierwsze będziemy mieli równie dużą otwartość, no i w miarę możliwości przyjęcie, nawet jeżeli się to będzie wiązało z koniecznością zgłoszenia autopoprawki na etapie prac parlamentarnych. Na to bardzo mocno liczymy - dodał.

Na koniec dyskusji Krzysztof Żuk, współprzewodniczący KWRiST podsumował - Mamy świadomość oczekiwań naszych mieszkańców i tego, że od nas zależy na ile państwo będzie sprawne w zakresie tworzenia systemu bezpieczeństwa. Mamy świadomość, że jesteśmy kluczowym elementem systemu odporności państwa i od tej odpowiedzialności nie uciekamy. Ta współpraca, o której mówi ustawa będzie dla nas sporym wyzwaniem, ale poradzimy sobie, bo w wielu innych kwestiach poradziliśmy sobie z dużo większymi problemami.

Ustalenie granic niektórych gmin i miast

Kolejny punkt posiedzenia dotyczył projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy.

Głos w tej sprawie zabrał Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej KWRiST, który przedstawił wcześniejsze ustalenia z posiedzenia Zespołu ds. Ustroju Samorządu, Obszarów Miejskich i Metropolitalnych, oraz zapewnił o pewnej akceptacji tych zmian.

Sekretarz poinformował, że Zespół nie uzgodnił stanowiska w sprawie zmian dotyczących ustalenia granic gmin pomiędzy gminą Chełm i miastem Chełm. - Tu strona samorządowa nie wypracowała wspólnego stanowiska, Zespół pozostawił rozstrzygnięcie stronie rządowej - mówił Wójcik.

Z kolei zmiana dotycząca ustalenia granic pomiędzy gminą Moszczenica i gminą Biecz (województwo małopolskie) została wycofana przez stronę rządową.

Zespół pozytywnie zaopiniował zmianę granic pomiędzy gminą Suchą Beskidzką i gminą Zembrzyce (województwo małopolskie), pomiędzy gminą Zarzecze i gminą Kańczuga (województwo podkarpackie), a także pomiędzy miastem Orzesze i gminą Ornontowice (województwo śląskie) oraz pomiędzy gminą Kaźmierz i gminą Szamotuły (województwo wielkopolskie).

- Nie uzgodniono po stronie samorządowej, ze względu na różnice zdań pomiędzy korporacjami, zmian w województwie zachodniopomorskim w powiecie kołobrzeskim. Chodzi o to, aby dokonać włączenia do miasta Kołobrzeg obszaru gminy Kołobrzeg, to jest łącznie 121 hektarów – dodał Wójcik.

Zespół wydał również pozytywną opinię nadania statusu miasta następującym miejscowościom: Końskowola, Kurów, Wąwolnica (województwo lubelskie) Kazanów (województwo mazowieckie), Kobylnica (województwo pomorskie), Sobków (województwo świętokrzyskie) oraz Zaniemyśl (województwo wielkopolskie).

Kontrola zarządcza i audyt wewnętrzny

Kolejny punkt posiedzenia dotyczył planowanych przez Ministerstwo Finansów kierunków zmian ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych w zakresie kontroli zarządczej i audytu wewnętrznego.

W tej sprawie glos zabrała Joanna Stachura, Dyrektor Departamentu Efektywności Wydatków Publicznych i Rachunkowości z Ministerstwa Finansów, która przedstawiła kierunek proponowanych zmian w zakresie audytu wewnętrznego i kontroli zarządczej. Propozycje te mają na celu podniesienie jakości oraz aktywności działania administracji samorządowej. - Mamy takie trzy kwestie, które chcielibyśmy Państwu przedstawić. Po pierwsze to jest odpowiedź na państwa liczne postulaty, jeżeli chodzi o podwyższenie wysokości kwoty po przekroczeniu, której powstaje obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego oraz kwoty odnoszącej się do możliwości prowadzenia audytu wewnętrznego przez usługodawców. Planujemy podnieść te kwoty o skumulowany wskaźnik inflacji.

Dyrektor Stachura podkreśliła również rolę Ministerstwa Finansów w wspieraniu audytorów wewnętrznych i kierowników jednostek samorządowych. Aby lepiej zrozumieć specyfikę i wyzwania stojące przed jednostkami terytorialnymi, Ministerstwo planuje wprowadzenie obowiązku składania oświadczeń o stanie kontroli zarządczej przez kierowników jednostek sektora finansów publicznych, w tym samorządów. Ministerstwo chce również rozszerzyć katalog podmiotów zobowiązanych do przekazywania informacji o prowadzeniu audytu wewnętrznego, o jednostki samorządu terytorialnego.

Kolejnym planowanym elementem jest wzmocnienie niezależności audytorów wewnętrznych w samorządach. - Chodzi o wprowadzenie ochrony warunków pracy i władzy audytorów wewnętrznych. I tak jak w zakresie rządowym, planujemy wprowadzić zgody Ministra Finansów na zmianę tych warunków zatrudnienia - poinformowała.

Joanna Stachura podkreśliła, że Ministerstwu Finansów zależy na stworzeniu efektywnych regulacji, które przyczynią się do podniesienia jakości usług publicznych, a nie będą jedynie postrzegane jako biurokratyczny obowiązek. Zachęciła przedstawicieli samorządów do aktywnego udziału w konsultacjach, które będą kluczowe dla finalnego kształtu proponowanych zmian. Nowe propozycje przepisów zostaną wkrótce przesłane do oficjalnych konsultacji, a Ministerstwo Finansów liczy na owocną współpracę z jednostkami samorządu terytorialnego w celu ich optymalnego wdrożenia.

Pozytywną opinię otrzymały:

• Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia gminy Grabówka (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji).
• Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia gminy Szczawa (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji).
• Wniosek Ministra Zdrowia o pilne zaopiniowanie projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania ryczałtu systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej (MZ 1693).
• Wniosek Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o upoważnienie Zespołu ds. Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej do wydania opinii wiążącej do projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (UD 42).