„Złota bulla” języka polskiego sprzed 800 lat, rękopis „Chłopów”, akt detronizacji cara Mikołaja I, dzieła Henryka Warsa oraz 13 innych bezcennych dokumentów historycznych trafiło w tym roku na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata.

Program Pamięć Świata powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 r., aby utrwalić znaczenie wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości. W ramach Programu tworzone są 3 listy dziejowych pomników piśmiennictwa: lista międzynarodowa, listy regionalne i listy krajowe.

Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata powstała w 2014 roku. Na Listę wpisywane są obiekty dziedzictwa o fundamentalnym znaczeniu dla polskiej historii i kultury, dokumentujące ważne wydarzenia i działalność wybitnych osobistości, przechowywane na co dzień w polskich archiwach, bibliotekach oraz muzeach. Wskazuje je Polski Komitet Programu UNESCO Pamięć Świata, w którego skład wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów oraz środowisk naukowych.

Wyróżnione skarby narodowego dziedzictwa można oglądać od 25 czerwca do 15 lipca br. na przygotowanej przez Archiwa Państwowe wystawie „Pamięć Polski. Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata – 5. edycja” przed Kordegardą – galerią Narodowego Centrum Kultury w Warszawie. Następnie wystawa wyruszy w objazd po kraju i odwiedzi wybrane miasta Polski, w których obecnie przechowywane są wyróżnione obiekty.

Jubileuszowa 5. edycja Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata objęła 17 nowych wpisów z 17 instytucji pamięci z całej Polski. Trafiły na nią dokumenty średniowieczne, zbiory fotografii, dzieła literackie i muzyczne:

1. Praedicationes (Kazania), ok. 800 r. – Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej
2. Dokument papieża Innocentego II dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, 1136 r. – Archidiecezja Gnieźnieńska
3. Przywilej koszycki, 17 września 1374 r. – Muzeum Narodowe w Krakowie, oddział Biblioteka Książąt Czartoryskich
4. Psałterz floriański, koniec XIV – początek XV w. – Biblioteka Narodowa w Warszawie
5. Metryka Uniwersytetu Krakowskiego, 1400-1642 – Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska w Krakowie
6. Księga zastępcy króla w Wielkopolsce, 1440 r. – Archiwum Państwowe w Poznaniu
7. Statuty nieszawskie, 1454 r. – Archiwum Narodowe w Krakowie
8. Przywilej lokacyjny miasta Zamościa, 10 kwietnia 1580 r. – Archiwum Państwowe w Zamościu
9. Mapa Beniowskiego, 1772 r. – Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Polska Akademia Nauk
10. Akt detronizacji cara Mikołaja I, 25 stycznia 1831 r. – Biblioteka Polska w Paryżu
11. Chłopi. Powieść współczesna, 1901-1905 – Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
12. Pierwsze posiedzenie Sejmu Śląskiego w Katowicach, 10 października 1922 r. – Archiwum Państwowe w Katowicach
13. Zbiór dokumentów pochodzących z masowych mogił w Katyniu, Charkowie i Miednoje, 1900 - maj 1940 r. – Muzeum Katyńskie, oddział Martyrologiczny Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
14. Dziennik Zygmunta Klukowskiego z lat okupacji Zamojszczyzny, 18 listopada 1939 r. – 18 marca 1954 r. – Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
15. Rękopisy dzieł symfonicznych, kameralnych i filmowych Henryka Warsa, 1947-1974 – Polish Music Center w Los Angeles
16. Spuścizna Jerzego Kukuczki – dokumentacja fotograficzna, 1948-1989 – Fundacja Wielki Człowiek w Krakowie Katowicach
17. Zapis socjologiczny prof. Zofii Rydet, 1978-1990 – Fundacja im. Zofii Rydet w Krakowie.

Informacje o obiektach dziedzictwa wpisanych na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata można znaleźć TUTAJ.

W dotychczasowych czterech edycjach Programu, zrealizowanych w latach 2014, 2016, 2018 i 2021, na Listę Krajową wpisanych zostało ogółem 58 unikalnych świadectw najważniejszych wydarzeń i osiągnięć w polskiej historii.

Źródło: MKiDN