Aktywne wsparcie osób z niepełnosprawnościami to niezwykle ważne zadania samorządu – zarówno w zakresie likwidacji barier architektonicznych, jak i dostęp do uczestnictwa w życiu społecznym. Przed nami tegoroczna edycja programu PFRON „Aktywny samorząd”. W tym roku wprowadzamy istotne ułatwienia w realizacji programu oraz sposobie jego finansowania – mówi Michał Plewka, p.o. Rzecznika Prasowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Przed nami tegoroczna edycja programu PFRON „Aktywny samorząd”. Na czym dokładnie polega program i jaką rolę pełnią w nim samorządy?

Michał Plewka: „Aktywny samorząd” jest ważnym krokiem w kierunku wydajniejszego modelu polityki społecznej dla osób niepełnosprawnych. Jego podstawowym celem jest wyeliminowanie barier ograniczających uczestnictwo osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności w życiu społecznym, zawodowym i w dostępie do edukacji. To pilotaż, który ma wypracować optymalną formę systemowego wsparcia udzielanego osobom niepełnosprawnym ze środków publicznych.

Formuła programu pozwala na identyfikację najważniejszych w danym czasie problemów oraz na precyzyjne wskazanie adresatów pomocy. Program „Aktywny samorząd” wpisuje się w misję Funduszu, którą jest ułatwienie osobom niepełnosprawnym pełnego uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym.

Poprzez ten program wspieramy samorządy w działaniach podejmowanych na rzecz ich niepełnosprawnych mieszkańców. Cele przewidziane w programie uzupełnią plany ujęte w powiatowych strategiach rozwiązywania problemów społecznych i programach działań na rzecz osób niepełnosprawnych. Umożliwiają samorządom aktywniejsze działanie na rzecz włączania osób niepełnosprawnych w życie wspólnoty lokalnej.

Umowy w sprawie realizacji programu podpisaliśmy ze wszystkimi 380 powiatami i miastami na prawach powiatu. Są one corocznie aneksowane w zakresie środków niezbędnych na realizację programu.

Co podlega dofinansowaniu?

Michał Plewka: Program składa się z dwóch części - tzw. modułów, które maja niwelować bariery transportowe i komunikacyjne, pomóc osobom niepełnosprawnym w poruszaniu się, dostępie do informacji oraz w znalezieniu pracy.

Pierwszy moduł dotyczy pomocy w uzyskaniu prawa jazdy, dofinansowania do zakupu i montażu oprzyrządowania do posiadanego samochodu oraz zakupu sprzętu elektronicznego, skutera bądź wózka o napędzie elektrycznym, a także protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne.

Drugi obejmuje pomoc w uzyskaniu wykształcenia poprzez dofinansowanie kosztów edukacji w szkole policealnej, kolegium lub w szkole wyższej. Ma wspomóc osoby, które otworzyły przewód doktorski, ale zrobiły to poza studiami doktoranckimi.

Bieżący rok będzie przełomowy jeśli chodzi o realizację programu. Dlaczego?

Michał Plewka: W tym roku wprowadzamy istotne ułatwienia w realizacji programu oraz sposobie jego finansowania. Po pierwsze, Fundusz zabezpieczył na jego realizację rekordowy, wynoszący 181,5 mln zł budżet. Osoby niepełnosprawne odczują lepszą sytuację finansów publicznych. Dzięki tak dużej kwocie każda osoba spełniająca określone warunki otrzyma oczekiwaną i potrzebną pomoc w likwidacji uciążliwych barier, ograniczających jej aktywność zawodową i społeczną.

Wyższa kwota przeznaczona na realizację programu pozwoliła zwiększyć kwoty dofinansowań do zakupu wózka o napędzie elektrycznym (do 25 tys. zł), skutera o napędzie elektrycznym (do 7,5 tys. zł), sprzętu elektronicznego (do 7,5 tys. zł) oraz na pokrycie kosztów uzyskania wykształcenia na poziomie wyższym (do 4 tys. zł miesięcznie) czy zapewnienia opieki dla osoby zależnej (do 300 zł miesięcznie). Budżet programu uwzględnia też większe środki finansowe dla powiatu z tytułu obsługi, ewaluacji i promocji programu.

Do 10 proc. zmniejszono natomiast wymagany udział własny przy ubieganiu się o zakup sprzętu elektronicznego dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności i dysfunkcją wzroku, a do 25 proc. – udział własny przy zakupie skutera o napędzie elektrycznym lub napędu elektrycznego.

W jaki sposób osoby z niepełnosprawnościami mogą ubiegać się o dofinansowanie?

Michał Plewka: Najważniejszą nowością tegorocznej edycji „Aktywnego samorządu” jest możliwość składania wniosków za pomocą internetowej platformy Systemu Obsługi Wsparcia. Wprowadzenie takiego rozwiązania znacząco ułatwi osobom niepełnosprawnym ubieganie się o pomoc w ramach tego programu - bez wychodzenia z domu, bez kolejek i bez barier.

Osoby zainteresowane uzyskaniem pomocy mogą korzystać z pomocy kreatora wniosków, infolinii, dostępnych w każdym z naszych oddziałów punktów konsultacyjnych, a także mobilnego asystenta osoby niepełnosprawnej. Złożenie wniosku o dofinansowanie w systemie SOW może być pierwszym krokiem do korzystania z całej gamy usług i instrumentów dostępnych dla posiadaczy podpisu elektronicznego lub profilu zaufanego.

Wprowadzamy też zapowiadane w ostatnich latach ułatwienia dla realizatorów programu, m.in. poprzez zwolnienie z dotychczasowego obowiązku żmudnego przygotowywania sprawozdań z realizacji programu. Dostęp do danych związanych z realizacją programu i generowanie interesujących raportów z poziomu lokalnego i ogólnopolskiego będzie możliwy w czasie rzeczywistym, co zdecydowanie ułatwi procedury monitorowania zapotrzebowania na środki niezbędne do zaspokojenia zgłaszanych potrzeb.

Od tego roku wszystkie wnioski o dofinansowanie w ramach programu Aktywny samorząd” muszą być zarejestrowane w SOW. Uprości to wszelkie procedury związane z realizacją programu. System będzie wyposażony we wszystkie potrzebne formularze i wzory oraz w inne funkcjonalności ułatwiające realizację programu.

W jaki jeszcze sposób samorządy mogą się włączyć w pomoc dla osób z niepełnosprawnościami?

Michał Plewka: Samorządy wojewódzkie i powiatowe realizują zadania ustawowe na rzecz osób niepełnosprawnych przewidziane w ustawie o rehabilitacji. Ich finansowanie ze środków PFRON jest realizowane zgodnie z określonymi przepisami.

Na wsparcie projektów z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej w 2019 roku PFRON przeznaczył ponad 1 mld zł, z czego ponad 878 mln zł trafiło do samorządów powiatowych, a 182 mln – do samorządów szczebla wojewódzkiego.

Dzięki wsparciu PFRON-u możliwe jest m.in. wyposażanie stanowisk pracy, likwidowanie barier architektonicznych, tworzenie i funkcjonowanie warsztatów terapii zajęciowej czy zakładów aktywności zawodowej, dofinansowanie rozpoczęcia działalności gospodarczej i rolniczej. Osoby niepełnosprawne otrzymują dofinansowanie na zakup sprzętu rehabilitacyjnego i przedmiotów ortopedycznych. Mogą korzystać z turnusów rehabilitacyjnych i szkoleń, a także uczestniczyć w wydarzeniach sportowych i kulturalnych.

Ponadto zachęcamy samorządy powiatowe do uczestnictwa w realizowanym przez PFRON „Programie wyrównywania różnic między regionami III”. Nabory wniosków i wystąpień w większości obszarów pomocy przewidzianej w jego ramach trwają do końca lutego.

Powiaty mogą zainteresować się także możliwością uczestnictwa w projekcie „Usługi indywidualnego transportu door-to-door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych”, który od sierpnia 2019 roku PFRON realizuje przy wsparciu środków unijnych.

Rok 2020 jest rokiem nowych wyzwań i zdobywania doświadczeń. Mamy nadzieję, że zainwestowana dotąd wspólna energia i determinacja Funduszu i powiatów, a także wysiłek i środki finansowe, przyniosą wszystkim oczekiwany rezultat, którym jest lepsze zaspokojenie potrzeb osób niepełnosprawnych i satysfakcja z dobrze wykonanego zadania.