W obliczu nadchodzącej reformy polityki spójności Unii Europejskiej po 2027 roku, przedstawiciele regionów, miast i gmin z całej Europy zjednoczyli siły, by wyrazić sprzeciw wobec planów jej centralizacji i powiązania z innymi unijnymi politykami. Wspólnie, w ramach inicjatywy #CohesionAlliance, wezwali instytucje UE do utrzymania kluczowej roli władz lokalnych i regionalnych w kształtowaniu rozwoju terytorialnego.
Apel o zachowanie partnerstwa i decentralizacji
Koalicja #CohesionAlliance – zrzeszająca wiodące europejskie stowarzyszenia miast i regionów oraz Europejski Komitet Regionów – zaapelowała do Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej i państw członkowskich o przyznanie regionom, miastom i gminom pełnych praw partnerskich w ramach przyszłej polityki spójności po 2027 roku.
Zdaniem sygnatariuszy apelu, przedstawiona przez Komisję Europejską propozycja reformy polityki spójności w projekcie długoterminowego budżetu UE na lata 2028–2034 prowadzi do nadmiernej centralizacji zarządzania środkami. W praktyce oznaczałoby to przeniesienie kluczowych decyzji finansowych z poziomu regionalnego do stolic państw członkowskich.
– Propozycja Komisji oznacza zmianę charakteru polityki spójności z narzędzia wspierającego rozwój lokalny i regionalny w mechanizm scentralizowanego zarządzania funduszami na szczeblu krajowym – podkreślali uczestnicy spotkania w Brukseli.
Siedem punktów sprzeciwu wobec reformy
Podczas wydarzenia, które odbyło się 15 października br. w Brukseli, członkowie #CohesionAlliance przyjęli siedmiopunktowy apel, w którym uznali propozycję Komisji Europejskiej za niewystarczającą i sprzeczną z dotychczasowym duchem polityki spójności.
Symboliczna akcja przed Parlamentem Europejskim zgromadziła przedstawicieli głównych europejskich organizacji terytorialnych, członków Europejskiego Komitetu Regionów oraz posłów do Parlamentu Europejskiego. Wspólnym głosem apelowali oni o zachowanie zasady partnerstwa i podejścia terytorialnego – fundamentów, na których od dekad opiera się unijna polityka spójności.
Obawy przed konkurencją na poziomie krajowym
Jednym z głównych zarzutów wobec nowej propozycji Komisji jest ryzyko, że polityka spójności zostanie „połączona” z innymi unijnymi programami – takimi jak wspólna polityka rolna, działania w zakresie obronności czy migracji. Taki zabieg, jak ostrzegają samorządowcy, może doprowadzić do sytuacji, w której regiony i miasta będą zmuszone konkurować o środki finansowe z rolnikami, rybakami czy służbami porządkowymi.
– Połączenie różnych polityk w jeden mechanizm finansowy grozi rozmyciem celów polityki spójności i utratą jej lokalnego wymiaru – alarmują przedstawiciele #CohesionAlliance.
Ich zdaniem, taki kierunek reform oznaczałby odejście od wieloletniej tradycji wspierania zrównoważonego rozwoju terytorialnego i wzmacniania solidarności pomiędzy regionami o różnym poziomie rozwoju.
Polityka spójności jako fundament rozwoju Unii
Polityka spójności od lat stanowi jeden z filarów Unii Europejskiej – narzędzie służące wyrównywaniu szans rozwojowych między regionami, wspieraniu innowacji, inwestycjom infrastrukturalnym oraz rozwojowi społecznemu. Dzięki funduszom unijnym tysiące samorządów lokalnych w całej Europie mogło realizować projekty z zakresu edukacji, zdrowia, transportu, ochrony środowiska czy cyfryzacji.
Zdaniem członków koalicji, odejście od podejścia opartego na terytorium (tzw. place-based approach) byłoby krokiem wstecz. Władze lokalne i regionalne – argumentują – najlepiej znają potrzeby swoich społeczności i powinny zachować kluczową rolę w planowaniu oraz realizacji działań rozwojowych.
Najszersza europejska koalicja na rzecz spójności
#CohesionAlliance to najszersza w Unii Europejskiej koalicja reprezentująca miasta, regiony, partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Jej celem jest promowanie spójności jako centralnego celu wszystkich polityk i inwestycji UE oraz obrona polityki spójności jako narzędzia solidarności i integracji europejskiej.
Partnerami założycielskimi inicjatywy są m.in. Europejski Komitet Regionów oraz wiodące stowarzyszenia samorządowe, które wspólnie podkreślają, że przyszłość Unii zależy od silnych, współdecydujących regionów i miast.
Przyszłość polityki spójności w rękach decydentów
Ostateczne decyzje dotyczące kształtu polityki spójności po 2027 roku zapadną w ramach negocjacji nad nową perspektywą budżetową Unii Europejskiej. Debata nad jej przyszłością będzie jednym z kluczowych tematów w nadchodzących miesiącach w Brukseli.
Dla wielu samorządów to nie tylko kwestia finansowania, ale przede wszystkim – przyszłości europejskiej solidarności i zaufania obywateli do instytucji UE. Jak podkreślają uczestnicy #CohesionAlliance, zachowanie silnej, zdecentralizowanej polityki spójności to warunek dalszego, zrównoważonego rozwoju całej Unii.
