Rzecznik Praw Obywatelskich w wystąpieniu do Pełnomocnika Rządu do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania przedstawił wniosek o wciąż niewielkim, pomimo wielu znaczących pozytywnych przykładów, udziale kobiet w składzie organów publicznych pochodzących z wyboru w Polsce.
Rzecznik wskazał na niski odsetek kobiet zasiadających w Sejmie, a także w Senacie. Podobne, negatywne, tendencje charakteryzują inne organy pochodzące z wyboru: rady gmin, rady powiatów, czy sejmiki województw (kobiety stanowią około 1/4 wszystkich radnych). Rzecznik podkreślił, że od lat zauważalny jest także niewielki odsetek kobiet wśród wójtów, burmistrzów, czy prezydentów miast.
Zjawisko niedoreprezentowania kobiet w życiu publicznym jest niewątpliwie złożone i wielowątkowe. Aby mu przeciwdziałać, konieczne jest podjęcie równolegle szeregu różnorodnych, zaplanowanych i skoordynowanych działań. W odniesieniu do problematyki równości płci w szeroko pojętym procesie wyborczym, zasadne jest przygotowywanie i wdrażanie rozbudowanych inicjatyw w zakresie edukacji i promocji, a także rozważenie podjęcia zmian prawnych. Duże znaczenie odgrywa, w przekonaniu Rzecznika, dostarczenie potencjalnym kandydatkom niezbędnych informacji o ich prawach wyborczych.
Jak zauważył Rzecznik Praw Obywatelskich należy poważnie rozważyć zmiany prawne mające na celu wpłynięcie na skuteczniejsze, rzeczywiste zagwarantowanie zasady równości płci i zwiększenie zaangażowania kobiet w proces wyborczy. Warto zauważyć, że polski ustawodawca, po długiej debacie, podjął bardzo istotną decyzję o zastosowaniu w prawie wyborczym tzw. mechanizmu kwotowego. Obecnie, na mocy wprowadzonego w 2011 roku Kodeksu wyborczego w wyborach proporcjonalnych odbywających się w Rzeczypospolitej (do Sejmu RP, Parlamentu Europejskiego, rad powiatów, sejmików województw) na każdej liście wyborczej zgłaszanej przez komitet wyborczy nie może zostać umieszczonych mniej niż 35 % przedstawicieli każdej z płci. Już w toku prac legislacyjnych, trwających na przełomie 2010 i 2011 roku, formułowano jednak opinie, w których podkreślano mankamenty pewnych elementów wprowadzanego mechanizmu kwotowego powodujące, że charakteryzuje się on ograniczoną skutecznością. W szczególności wskazywano na brak równoczesnej regulacji odnośnie do kolejności umieszczania kandydatek oraz kandydatów na listach wyborczych. Rozwiązanie, stosowane w wielu państwach, w różnych wariantach, często obejmuje np. obowiązek naprzemiennego umieszczania na liście kandydatek i kandydatów, stąd potoczna jego nazwa „zamek błyskawiczny” lub „suwak”. Podkreślano, że takie uzupełnienie jest szczególnie istotne w Polsce, gdzie częstym zachowaniem wyborców jest głosowanie na osoby kandydujące z początkowych miejsc listy.
Postulaty korekty mechanizmu kwotowego, zawartego w Kodeksie wyborczym i rozszerzenia go o mechanizm regulujący kwestię kolejności kandydatek i kandydatów na listach wyborczych, wydają się mieć – zdaniem RPO – głębokie uzasadnienie. Rzecznik podkreślił, że postulowane prace legislacyjne w tym zakresie można by odczytywać jako wyraz konsekwencji ustawodawcy, który podjął już przecież doniosłą decyzję o wprowadzeniu mechanizmu kwotowego, dostrzegając ważne przyczyny jego stosowania i licząc na osiągnięcie pożądanych rezultatów. Z pewnością nie miał natomiast intencji wprowadzenia rozwiązania nieskutecznego.
Mając powyższe na względzie Rzecznik Praw Obywatelskich uprzejmie poprosił Pana Pełnomocnika o zajęcie stanowiska w sprawie podjęcia działań odnoszących się do problematyki korzystania przez kobiety z biernego prawa wyborczego i poinformowanie Rzecznika o planowanej aktywności w tym zakresie.
Źródło: www.rpo.gov.pl
