Jest duża szansa na to, że zasady partnerstwa i wielopoziomowego zarządzania oraz tzw. terytorializacja polityk publicznych znajdą możliwości na urzeczywistnienie w każdym regionie. We wszystkich województwach będą mogły powstać formalne fora do wspólnego kształtowania polityki rozwoju regionu przez przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej. Będą to terytorialne zespoły Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, powoływane na mocy ustawy o KWRiST.

Z inicjatywą powołania terytorialnych zespołów ds. koordynacji rozwoju obszarów funkcjonalnych miast wojewódzkich wystąpiła Unia Metropolii Polskich. Pomysł został zaakceptowany przez pozostałe organizacje samorządowe i w maju br. przybrał formę wniosku w staj kwestii przyjętego przez stały zespół KWRiST ds. obszarów miejskich. Następnie, w lipcu pojawiła się bardzo podobna inicjatywa Związku Województw, dotycząca powołania w każdym województwie "regionalnych zespołów doraźnych". Zasadnicza różnica wobec pomysłu UMP polega na tym, że według koncepcji ZWRP zespoły miałyby zajmować się szeroko pojętą polityką miejską w całym regionie, a nie tylko na obszarze funkcjonalnym miasta wojewódzkiego.

Zgoda na dwa zespoły terytorialne

Na ostatnim posiedzeniu zespołu ds. obszarów miejskich KWRiST, w dniu 16 października, członkowie zespołu uzgodnili wstępne stanowisko zgody na powstanie w każdym województwie obu zespołów i poddali ich koncepcje analizie porównawczej.

Założenia podstawowe

Powstaniu obu zespołów przyświeca jeden wspólny cel: zwiększenie efektywności współdziałania władz rządowych i samorządowych, współpracy administracji rządowej i samorządowej, zgodnie z zasadą pomocniczości. Zespoły terytorialne KWRiST nie będą gremiami decyzyjnymi. Mają jedynie dać formalne ramy instytucjonalne spotkaniom roboczym, które i tak się odbywają, ale w sposób chaotyczny i mało efektywny. Zespoły powstawałyby na zasadzie dobrowolności. Zespół metropolitalny (miasta wojewódzkiego) - na wspólny wniosek prezydenta głównego miasta i wojewody. Zespół wojewódzki - na wspólny wniosek marszałka województwa i wojewody.

Kto w zespołach?

Obie koncepcje zakładają, że po stronie rządowej w zespołach uczestniczyć będą: wojewoda, regionalny dyrektor środowiska, dyrektor Izby Skarbowej, dyrektor oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Dodatkowo w zespole metropolitalny zasiadaliby dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, komendant wojewódzki (w Warszawie - stołeczny) policji, dyrektor Urzędu Statystycznego, komendant oddziału straży granicznej, dyrektor Izby Celnej, dyrektor Urzędu Morskiego. Z kolei ZW widzi po stronie rządowej: wojewódzkiego konserwatora zabytków, wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, dyrektora wydziału pomocy społecznej w urzędzie wojewódzkim.

Stronę samorządową w zespole metropolitalnym reprezentowaliby: prezydent miasta głównego jako przedstawiciel UMP (przewodniczący); marszałek województwa jako przedstawiciel ZWRP oraz po jednym przedstawicielu Związku Miast, Związku Gmin Wiejskich, Unii Miasteczek, Związku Powiatów. Z kolei koncepcja zespołu wojewódzkiego zakłada uczestnictwo marszałka województwa jako przedstawiciel ZWRP (przewodniczący); prezydenta miasta głównego jako przedstawiciel UMP; oraz przedstawicieli miast subregionalnych (wskazani przez ZMP razem z ZPP, jako że są to miasta na prawach powiatu); a także po jednym przedstawicielu: miast powiatowych (wskazany przez ZMP); małych miast (wskazany przez UMP); gmin wiejskich (wskazany przez ZGW RP); powiatów (wskazany przez ZPP). Skład strony samorządowej mogliby uzupełniać dyrektorzy wojewódzkich urzędów pracy i przedstawiciel powiatowych dyrektorów urzędów pracy.

Kto na jakim obszarze

Ze względu na to, iż pojęcie obszaru funkcjonalnego jest głównie instrumentem polityki przestrzennej i służy w jej ramach jako podmiot analiz i badań porównawczych, za podstawę podziału terytorialnego na potrzeby określenia zasięgu terytorialnego obu zespołów przejęto podział na jednostki statystyczne, zgodnie z oficjalną systematyką Eurostatu i Komisji Europejskiej oraz polskiego GUS – tj. podział na subregiony NUTS3 (polski odpowiednik – podregiony NTS3). Tzw. region metropolitalny według klasyfikacji unijnej składa się z jednego lub kilku subregionów i traktowany jest jako metropolitalny obszar funkcjonalny. Z kolei województwo składa się z 2-5 podregionów NTS3.

Taki podział nie będzie sprzeczny z się typologią obszarów funkcjonalnych zawartą w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, którą wykorzystano w zakresie pojęciowym nowelizowanej ustawy o polityce rozwoju, oraz z wytycznymi delimitacji obszarów funkcjonalnych ogłoszonymi przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (za znaną ekspertyzą prof. Śleszyńskiego). Bowiem zarówno obszary określone w typologii KPZK, jak i wynik delimitacji obszarów funkcjonalnych miast wojewódzkich metodą zaproponowaną w opracowaniu prof. Śleszyńskiego zawierają się w podziale na podregiony NTS3.

Zadania zespołów

Zakresy zadań zespołów różniłyby się stopniem ich ogólności. Wojewódzki odpowiadałby za uzgodnienie polityki rozwoju regionu na poziomie priorytetów i celów. Natomiast zespół metropolitalny na poziomie działań, konkretnych projektów. Zakres tematyczny prac zespołów terytorialnych KWRiST ma póki co charakter wstępny. Do tego będzie mógł być modyfikowany zależnie od miejscowych potrzeb.

Podstawowym zadaniem zespołu metropolitalnego powinno być wyważanie (balansowanie) polityki rozwoju regionu pomiędzy miastem wojewódzkim a innymi miastami i miasteczkami oraz wsiami obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego (podregionu centralnego). Z pewnością w praktyce uwaga zespołu skupi się na realizacji pilotażowego mechanizmu nowej polityki spójności – Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych.

Natomiast w przypadku zespołu wojewódzkiego jego podstawowym zadaniem powinno być uzgodnienie integracji w polityce rozwoju regionalnego elementów polityki miejskiej i polityki rozwoju obszarów wiejskich, czyli wyważanie (balansowanie) wsparcia dla podregionu centralnego i wsparcia dla miast i miasteczek oraz wsi podregionów peryferyjnych. Zespół wojewódzki mógłby także wspierać wykorzystanie mechanizmu ZIT w subregionach peryferyjnych, o ile takowe w danym regionie zostaną utworzone.

Tematyka sektorowa, którą zaproponowano jako przedmiot uzgodnień zespołów to przede wszystkim transport, a także efektywność energetyczna, telekomunikacja, ochrona środowiska. Ponad te podstawowe, wspólne zagadnienia sektorowe, specyfiką zainteresowań zespołu metropolitalnego byłoby: gospodarka mieszkaniową, węzłami klastrowymi, bezpieczeństwo, turystyka biznesowa. Natomiast w przypadku zespołu wojewódzkiego: optymalizacja sieci szpitali, bezrobocie, turystyka krajoznawcza.

Szansa na przełamanie "Polski resortowej"

Powstanie zespołów terytorialnych KWRST pomoże uruchomić strategiczną zmianę funkcjonowania Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Jednocześnie umożliwi realizację naczelnych zasad horyzontalnych najbliższego okresu polityki spójności: zasady partnerstwa, zasady wielopoziomowego zarządzania oraz ułatwi wdrażanie nowego paradygmatu polityki rozwoju kraju, tj. formułowania i realizacji sektorowych polityk publicznych z uwzględnieniem potrzeb i uwarunkowań poszczególnych typów obszarów kraju. Dominujące obecnie podejście resortowe nie przystaje do wyzwań współczesnych problemów rozwoju, ani do nowoczesnych standardów zarządzania publicznego.

Projekt powołania obu zespołów będzie przedmiotem dalszych prac zespołu stałego KWRiST ds. obszarów miejskich.

Żródło: materiał Zespołu Funkcjonalnych Obszarów Metropolitalnych i Miejskich KWRiST