Za każdym razem, gdy czytam instrukcje obsługi urządzeń domowych albo zawiadomienie z urzędu zastanawiam się,  czy autorzy specjalnie komplikują prosty przekaz. Przypominam sobie pewnego krakowskiego dziennikarza, który po przeczytaniu naszych pierwszych literackich próbek na warsztatach dziennikarskich wywalił nasze „dzieła” do kosza i napisał na tablicy: PROSTY JĘZYK!!!   Tajemnica dobrego pisania tkwi w wyrażaniu myśli w taki sposób, aby każdy nas zrozumiał.  Im prostszy tekst tym lepszy. Tylko tyle, a może aż tyle.

W latach 50-tych, w Ameryce, powstał Instytut Jasnego Wyrażania Się. Jego założyciel, Robert Gunning - wydawca, badał przyczyny trudności odbioru tekstów.  Opracował on algorytm tzw.  Fog Index (współczynnik mglistości), który jest narzędziem wykorzystywanym do sprawdzania trudności odbioru tekstu. Pozwala oznaczyć trudność wypowiedzi dla czytelnika lub słuchacza, wyliczając niezbędną liczbę lat edukacji, które mogą mu zapewnić w pełni świadomą lekturę danego tekstu lub pełne zrozumienie słuchanej relacji.

Naukowcy z Pracowni Prostej Polszczyzny Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej przełożyli Fog Index na język polski i opracowali aplikację, która testuje przejrzystość tekstów. Na stronie logios.pl można sprawdzić swój tekst i dowiedzieć się jaki ma współczynnik mglistości, a następnie porównać go do polskiej skali FOG:

• przystępność na poziomie szkoły podstawowej – FOG 1-6
• przystępność na poziomie gimnazjum – FOG 7-9
• przystępność na poziomie szkoły średniej – FOG 10-12
• przystępność na poziomie studiów licencjackich – FOG 13-15
• przystępność na poziomie studiów magisterskich – FOG 16-17
• przystępność na poziomie studiów doktoranckich – FOG 18-21
• wymagany doktorat (FOG 22 i więcej)

W komunikacji publicznej zalecany współczynnik mglistości to 9-10.  FOG dla mojego tekstu wynosi 9-10 lat edukacji i otrzymał diagnozę: język zalecany w komunikacji publicznej (standard plain language). Ograniczenie korzystania ze słownika wyrazów obcych i zawiłej, barokowej stylistyki przynosi rezultaty. Przywołany wcześniej Gunning opracował 10 zasad przejrzystego pisania, które warto stosować w codziennej pracy ze słowem, do czego serdecznie zachęcam.

10 zasad przejrzystego pisania

1. Pisz krótkimi zdaniami.
2. Mając do wyboru dwa słowa, wybierz to łatwiejsze.
3. Używaj wyrazów powszechnie znanych.
4. Unikaj słów niepotrzebnych.
5. Tchnij życie w swoje czasowniki. 
6. Pisz tak, jak mówisz. 
7. Używaj terminów, które trafią czytelnikowi do wyobraźni.
8. Nawiązuj ściśle do doświadczeń swoich odbiorców.
9. Maksymalnie wykorzystuj różnorodność. 
10. Pisz tak, by wyrazić myśl, a nie zrobić wrażenie.