Pracownik zatrudniony w urzędzie po praz pierwszy otrzymać może jedynie umowę o pracę na czas określony wynoszący nie więcej niż pół roku.
Taką zasadę ustanawia art. 16 ust. 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Dokładnie przepis ten stanowi, że w przypadku osób podejmujących po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym, w tym na kierowniczym stanowisku urzędniczym, umowę o pracę zawiera się na czas określony, nie dłuższy niż 6 miesięcy.
Niekiedy taka umowa o pracę może trwać dłużej. Pozwala na to art. 177 kodeksu pracy. Zgodnie z nim umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Zatem macierzyństwo chroni pracownicę przed ewentualną utratą posady.
- Żaden jednak przepis nie zabrania, aby ciężarna sama rozwiązała łączącą ją z pracodawcą umowę o pracę. Jednak w sytuacji, gdy złoży ona stosowne oświadczenie, nie wiedząc, że jest w ciąży, to zgodnie z art. 84 k.c. w zw. z art. 300 k.p. może uchylić się od jego skutków - orzekał Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyroku z 20 czerwca 2013 r., sygn. akt VII Pa 151/13.
Ciekawa jest definicja osoby obejmującej pracę po raz pierwszy. Zawiera ją art. 16 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych: przez osobę podejmującą po raz pierwszy pracę rozumie się osobę, która nie była wcześniej zatrudniona w jednostkach samorządu terytorialnego na czas nieokreślony albo na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, i nie odbyła służby przygotowawczej zakończonej zdaniem egzaminu z wynikiem pozytywnym.
Jak wyjaśnia Agnieszka Rzetecka-Gil w Ustawa o pracownikach samorządowych (Komentarz, LexisNexis 2009), tak sformułowana definicja osoby podejmującej pracę po raz pierwszy powoduje, że wieloletni urzędnik służby cywilnej oraz wieloletni pracownik samorządowy, jeśli nie odbyli służby przygotowawczej zakończonej zdaniem egzaminu z wynikiem pozytywnym, będą się zaliczali do grona osób podejmujących pracę po raz pierwszy. Przepis jest zatem kontrowersyjny i budzi wątpliwości interpretacyjne. Odpowiedzi na nie udzielało m.in. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Jak czytamy w piśmie resortu z 6 sierpnia 2009 r., BMK-0660-e:1693/2009/PO, dotyczącym zatrudniania osób podejmujących po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym: kierując się zasadami wykładni językowej i celowościowej, należy stwierdzić, że art. 16 ust. 2-3 ustawy odnosi się jedynie do osób podejmujących pracę po raz pierwszy (w rozumieniu ustawy) na stanowisku urzędniczym bądź kierowniczym stanowisku urzędniczym. Za osobę taką nie można więc uznać osoby pracującej wcześniej na stanowisku „nie urzędniczym”.
Te regulacje wiążą się z art. 19 ustawy o pracownikach samorządowych regulującym problematykę służby przygotowawczej. Tę organizuje się - co do zasady - właśnie dla pracowników, o których mowa w art. 16 ust. 2 ustawy, a więc podejmujących po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym (w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym). Istotne bowiem jest to, że służbę przygotowawczą organizuje się dla pracownika w czasie trwania zawartej z nim umowy o pracę na czas określony (nie dłuższy niż sześć miesięcy, czyli faktycznie pierwszej umowy o pracę związanej ze stanowiskiem o charakterze urzędniczym).
Powyższe determinuje zatem również czas trwania pierwszej umowy o pracę dotyczącej stanowiska o charakterze urzędniczym – „czas określony, nie dłuższy niż sześć miesięcy, z możliwością wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy za dwutygodniowym wypowiedzeniem”.
Ustawa o pracownikach samorządowych przewiduje jedynie dwa rodzaje umów o pracę – na czas określony i nieokreślony. Katalog ten jest zamknięty, dlatego jest niedopuszczalne zawieranie umowy np. na okres próbny. Tak też kwestię tę tłumaczy Aneta Giedrewicz-Niewińska w Nowe przepisy o podstawach nawiązania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi, Monitor Prawa Pracy nr 4/2009. Zatrudnienie po raz pierwszy jest odpowiednikiem zatrudnienia na próbę. Jako umowa terminowa podlega limitom co do czasu trwania i liczby umów zawieranych kolejno, o czym piszemy w: Nowości w zawieraniu terminowych umów o pracę nie dla każdego.
