W bieżącym roku mija nie tylko 20 lat od reformy administracyjnej, lecz także kolejna kadencja władz samorządowych. O dokonaniach jednostek samorządu terytorialnego i wyzwaniach, jakie stoją przed powiatami w kolejnych latach mówi prezes Związku Powiatów Polskich Kazimierz Kotowski, przez 12 lat pełniący funkcję starosty opatowskiego.
Jaka jest pańska diagnoza dotycząca kondycji samorządu terytorialnego w ostatniej, dobiegającej końca kadencji z punktu widzenia zadań, celów i nadziei ZPP?– Przyjęte w reformowaniu struktury administracyjnej rozwiązania dotyczące zadań samorządu powiatowego okazały się, z perspektywy zbliżającego się zakończenia III kadencji ich funkcjonowania, trudne do realizacji w warunkach, w jakich obecnie funkcjonuje większość powiatów. Dziś widzimy, że realizacja zadań społecznych państwa, które w wyniku reformy zostały przekazane na szczebel lokalny, czyli powiatowy, wymaga dokończenia procesu decentralizacji zadań i finansów publicznych, dopracowania czy raczej skorygowania dotychczasowych zasad współdziałania z wieloma instytucjami, z którymi powiaty muszą współpracować.
W tym miejscu przypomnę 1 stycznia 1999 roku, kiedy przekazano powiatom wiele nierozwiązanych, nabrzmiałych społecznie problemów o charakterze ponadgminnym, między innymi w zakresie edukacji publicznej, polityki prorodzinnej, ochrony zdrowia oraz pomocy społecznej. 1 stycznia 2000 roku powiatom przekazano również urzędy pracy, a wraz z nimi sprawy z zakresu aktywizacji zawodowej i przeciwdziałania bezrobociu, czyli najtrudniejsze problemy rynku pracy. Uczyniono to w nadziei, że powiaty je rozwiążą i same poradzą sobie z tymi zadaniami. W ten sposób cała sfera zagadnień z zakresu polityki społecznej znalazła się w gestii samorządu powiatowego.
Z ubolewaniem trzeba stwierdzić, że decentralizacji zadań i kompetencji nie towarzyszyło przekazanie należytych środków finansowych na ich realizację, co jest sprzeczne z Konstytucją RP. Jest to bardzo poważny problem w wypełnianiu ustrojowej roli przez samorząd powiatowy.
Czy udało się zrealizować oczekiwania wspólnot terytorialnych na przestrzeni ostatnich 4 lat i sprostać potrzebom zmian zgłaszanych przez władze lokalne w kontekście podejmowanych przez związek starań i możliwości? Co uważa pan za najważniejsze osiągnięcia ZPP w ramach wspierania idei samorządności i prorozwojowych postulatów jej przedstawicieli?
– Mając świadomość trudności, jakie napotykają powiaty w trakcie realizacji swoich zadań, Związek Powiatów Polskich deklaruje wolę czynnego włączenia się w działania zmierzające do poprawy sytuacji i wypracowania rozwiązań systemowych mających na celu umożliwienie prawidłowego funkcjonowania samorządu powiatowego, realizację konstytucyjnych uprawnień obywateli w sferze ochrony zdrowia czy pomocy społecznej i dokończenie procesu decentralizacji. Mamy wiele powodów do satysfakcji, bo bardzo dużo w ciągu ostatnich lat udało nam się dokonać. Samorząd powiatowy funkcjonuje prawidłowo i rozwija się w dobrym kierunku, choć praktyka dnia codziennego budzi często emocje i wywołuje dyskusje. Dzisiaj już nikt nie podważa samej idei samorządności, która na obszarze całego kraju jest wypełniana przez jednostki samorządu lokalnego na poziomie gminy, powiatu oraz województwa. Jeżeli domagamy się zmian i korekt w istniejących rozwiązaniach, to tak naprawdę chcemy naprawy czy raczej dobrego wykonania tej idei.
W minionych czterech latach zrealizowaliśmy wiele ważnych przedsięwzięć, między innymi udało się stworzyć Elektroniczną Sieć Powiatów. Konkurs Liga Inicjatyw Powiatowych to kolejne zadanie, w którym może wziąć udział każdy, kto aktywnie uczestniczy w rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnych w wymiarze ponadgminnym. ZPP posiada swoich przedstawicieli w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, którzy aktywnie uczestniczą w posiedzeniach sejmowych i senackich komisji stałych i nadzwyczajnych, a także opiniują projekty ustaw dotyczących samorządu. Projekt "Polski sołtys w UE" jest kolejnym działaniem ZPP, którego celem jest przybliżenie idei integracji europejskiej wśród ludności wiejskiej. Interesującym dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych jest konkurs wiedzy o samorządzie terytorialnym. Utworzony został punkt informacyjny z zakresu funduszy pomocowych, oferowana jest też pomoc w pisaniu wniosków. Od 2008 roku ZPP jest członkiem międzynarodowego stowarzyszenia samorządów szczebla powiatowego CEPLI. Dzięki temu w ramach współpracy międzynarodowej organizowane są zagraniczne wyjazdy studyjne dla pracowników starostw.
Na wrześniowym spotkaniu z samorządowcami prezydent RP zapowiedział pakiet legislacyjny, który wprowadzałby istotne zmiany w polskim samorządzie, między innymi przekształcenie ordynacji wyborczej. To jednak miałoby nastąpić dopiero w 2014 roku, a czego należy się spodziewać po tegorocznych wyborach samorządowych? Jakie ma pan nadzieje w związku z wymianą władz lokalnych i piastowaniem przez nie stanowisk na czas najbliższej kadencji?
– Pierwsze działania zmierzające ku wprowadzaniu istotnych zmian legislacyjnych zostały już podjęte. W dniu 7 października 2010 roku zespół ds. projektów legislacyjnych dotyczących samorządu terytorialnego w Polsce zainaugurował prace w ramach Forum Debaty Publicznej. W pracach Forum, którego celem jest między innymi przygotowanie pakietu zmian prawnych modernizujących i usprawniających funkcjonowanie samorządów terytorialnych na różnych szczeblach, uczestniczył prezydent Bronisław Komorowski.
20 lat funkcjonowania samorządów w nowym układzie administracyjnym to wystarczająco długi okres, aby pewne uregulowania prawne zdezaktualizowały się – stąd potrzeba pracy nad nimi. Mam nadzieję, że przyszłe władze lokalne przekuwać będą język propozycji na konkretne pomysły legislacyjne, chociażby w obszarze ustawy o finansach publicznych. Przedstawiciele samorządów i związków samorządowych mówią bowiem zgodnie, że konieczne jest zapewnienie odpowiednich źródeł finansowania tak, aby przekazywanie zadań przez administrację państwową na rzecz jednostek samorządu terytorialnego odbywało się z jednoczesnym przeznaczaniem wystarczających środków na ich realizację. Ponadto należy jasno zdefiniować zadania rządowe i samorządowe – tylko wtedy samorządy będą mogły przejąć pełną odpowiedzialność za swoje działania. Konieczne jest również wypracowanie uregulowań pranych, które będą zapewniać odpowiednie funkcjonowanie poszczególnych ogniw zakładów opieki zdrowotnej na wszystkich poziomach.
Z perspektywy właściwego rozwoju społeczności lokalnych ważne jest również płynne wejście w nowy okres podziału środków unijnych. Chciałbym, aby w kolejnych latach nie pogłębiły się różnice w poziomie rozwoju regionów, dlatego uważam, że na tym obszarze powinny skupić się główne kierunki działania. Każdy region ma swoje specyficzne uwarunkowania, z tego względu polityka regionalna powinna być bardziej zróżnicowana pod tym kątem...
Czego dotyczą główne zmiany i tendencje rozwojowe ostatnich 4 lat w samorządzie powiatowym, choćby na przykładzie najlepiej znanych panu problemów ziemi opatowskiej?
– Aby – oczywiście w skrócie – przedstawić ostatnie 4 lata, należy wspomnieć o przemianach ustrojowych, które odmieniły Polskę we wszystkich aspektach rzeczywistości i stały się udziałem powiatu opatowskiego oraz jego mieszkańców. Najważniejsze zadania, przed jakimi stanęliśmy, koncentrowały się głównie wokół lokalnej, a następnie regionalnej samorządności. Ten bogaty w doświadczenia okres, zwłaszcza minione 10 lat, od kiedy ukształtował się trójstopniowy podział terytorialny, dał podstawy i ugruntował demokrację samorządową w kraju. Bardzo ważne dla samorządu powiatowego ...było sprawne wykorzystanie środków pomocowych. Umiejętności i doświadczenie zdobyte w latach 2004–2006 ułatwiły nam podejmowanie decyzji o przygotowaniu do realizacji projektów w drugim okresie planowania (2007–2013), których łączna wartość może przekroczyć 245 mln zł.
Wszystkie nasze działania podejmowane w ciągu mijających 4 lat miały na celu poprawę atrakcyjności powiatu opatowskiego w jak najszerszym aspekcie. Jako przykład podam rozbudowę szpitala powiatowego w Opatowie. Dotychczasowa wysokość poniesionych wydatków na ten cel to 86 843 920 zł. Na przestrzeni lat 2006–2009 wyremontowaliśmy placówki oświatowe i wyposażyliśmy je w sprzęt najwyższej jakości. Nieustannie remontujemy i budujemy drogi, które należą do najważniejszego obszaru naszej właściwości ustawowej oraz kompetencji i stanowią podstawy do rozwoju naszego regionu.
Na zakończenie pragnę podkreślić, że ze względu na absorpcję środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz konieczność monitorowania realizacji projektów, a także ich ewaluacji znacznie wzrosła wiedza pracowników administracji samorządowej. To zaś przyczyniło się do sprawniejszego rozwoju gospodarczo-społecznego jednostek samorządu terytorialnego. Pozytywnie oceniam wprowadzenie norm zarządzania jakością pracy w instytucjach samorządowych. Wszystkie te czynniki wpływają na stale podnoszący się standard podejmowanych działań organów wykonawczych, uchwałodawczych oraz kontrolnych jednostek samorządu terytorialnego, w tym powiatu opatowskiego, który od niespełna 12 lat mam zaszczyt reprezentować. Dlatego też dążąc do podnoszenia standardów oraz realizując nadrzędny cel Starostwa Powiatowego w Opatowie, jakim jest zapewnienie profesjonalnej i terminowej obsługi mieszkańców oraz wszystkich pozostałych klientów poprzez sprawną organizację pracy na podstawie precyzyjnie zdefiniowanych i nadzorowanych procesów, wdrożyliśmy System Zarządzania Jakością według standardów ISO 9001:2008. W proces wdrażania polityki jakości zostali włączeni wszyscy pracownicy.
Rozmawiał Piotr Danilczuk
Źródło: Magazyn Gospodarczy FAKTY
