Oddanie krwi lub zgoda na przeszczep to nie tylko gest solidarności, ale bezpośrednia pomoc, która ratuje życie. Krew jest lekiem, którego nie da się wyprodukować, a przeszczepy bardzo często są jedyną nadzieją na uratowanie zdrowia czy życia chorego. Dlatego tak ważna jest świadomość społeczna na temat roli dawców oraz przysługujących im uprawnień.
– Dawcy krwi i szpiku to cisi bohaterowie naszego systemu ochrony zdrowia – podkreśla Bartłomiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta. – Ich bezinteresowna postawa ratuje życie tysięcy pacjentów każdego roku. Przywileje, które im przysługują, są wyrazem społecznego uznania, ale przede wszystkim formą wsparcia i zachęty do dalszego niesienia pomocy.
Osoba, która bezpłatnie oddała krew i została zarejestrowana w Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, otrzymuje tytuł Honorowego Dawcy Krwi. Z tym tytułem wiążą się konkretne przywileje, takie jak prawo do zwolnienia od pracy w dniu oddania krwi oraz w dniu następnym, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o planowanej nieobecności, ale to na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia zwolnienia. Co istotne, nawet jeśli z powodów medycznych nie dojdzie do pobrania krwi, ale pracownik stawi się na miejscu, ma on prawo do takiego zwolnienia. Przysługują mu także zwrot kosztów przejazdu do punktu krwiodawstwa oraz posiłek regeneracyjny po oddaniu krwi lub jej składników – zazwyczaj jest to dziewięć czekolad o łącznej wartości kalorycznej 4500 kcal. Dodatkowo dawcy mogą skorzystać z ulgi podatkowej – darowiznę w postaci oddanej krwi można odliczyć od dochodu, a wysokość ulgi zależy od ilości oddanej krwi przeliczonej według określonego ekwiwalentu pieniężnego.
Zasłużonym Honorowym Dawcą Krwi zostaje każda kobieta, która oddała co najmniej 5 litrów krwi, oraz każdy mężczyzna, który oddał co najmniej 6 litrów. Tytuł ten można też uzyskać, oddając odpowiadającą tym wartościom ilość składników krwi. Osoby takie, poza podstawowymi uprawnieniami, mają prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz usług farmaceutycznych poza kolejnością. Przysługuje im również prawo do bezpłatnych leków objętych wykazem refundacyjnym – oczywiście w granicach określonych ustawą. Dodatkowo w wielu miastach mogą poruszać się komunikacją miejską bezpłatnie lub z istotnymi zniżkami – nawet do 75%. Decyzje o przyznaniu takich ulg podejmują lokalne władze samorządowe.
Na analogiczne wsparcie mogą liczyć Zasłużeni Dawcy Przeszczepów – osoby, które poddały się procedurze przeszczepu w celu ratowania życia drugiego człowieka. Otrzymują one legitymację Honorowego Dawcy Przeszczepu i mają prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń zdrowotnych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Mają także zagwarantowany zwrot kosztów związanych z procedurą dawstwa – obejmujących wyżywienie, zakwaterowanie oraz dojazdy na badania i zabieg – a także pełnopłatne dni wolne od pracy w czasie badań i podczas samego zabiegu. Przysługują im również bezpłatne leki refundowane zgodnie z obowiązującymi przepisami.
W praktyce „świadczenia poza kolejnością” oznaczają, że uprawniony pacjent powinien zostać przyjęty w możliwie najkrótszym terminie, z pominięciem standardowej kolejki. Choć nie daje to gwarancji wizyty tego samego dnia, czas oczekiwania nie powinien być dłuższy niż 7 dni roboczych w przypadku świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
Aby skorzystać z tych przywilejów, należy posiadać odpowiedni dokument potwierdzający status – Legitymację Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi lub Legitymację Zasłużonego Dawcy Przeszczepu. Uprawnienia obowiązują zarówno w placówkach publicznych, jak i niektórych niepublicznych, które mają zawartą umowę z NFZ.
Rzecznik Praw Pacjenta apeluje do wszystkich uprawnionych, by nie wahali się korzystać z przysługujących im praw. Z kolei personel medyczny powinien pamiętać o obowiązku ich respektowania. W razie wątpliwości lub trudności można skontaktować się z infolinią Rzecznika Praw Pacjenta pod bezpłatnym numerem 800 190 590, czynną przez całą dobę, 7 dni w tygodniu.
Źródło: RPP
