31 maja obchodzony jest Światowy Dzień bez Tytoniu, ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Celem tego święta jest zwrócenie uwagi na skalę problemu palenia i używania wyrobów nikotynowych, a także edukacja społeczeństwa na temat ich negatywnego wpływu na zdrowie. W ostatnich latach szczególne zaniepokojenie budzi rosnąca popularność e-papierosów wśród dzieci i młodzieży.

Rynek nikotynowy ewoluuje. Obok tradycyjnych papierosów pojawiły się nowe formy konsumpcji nikotyny: e-papierosy, tytoń podgrzewany, woreczki nikotynowe czy fajki wodne. Choć producenci promują je jako „bezpieczniejsze” alternatywy, rzeczywistość okazuje się znacznie bardziej niepokojąca. Produkty te często zawierają szkodliwe substancje chemiczne, a ich atrakcyjna forma, smak i wygląd celowo przyciągają uwagę najmłodszych.

E-papierosy – modne, ale niebezpieczne

Elektroniczne papierosy coraz częściej trafiają w ręce nastolatków. Z wyglądu przypominają pendrive’y, kosmetyki czy długopisy, co utrudnia ich wykrycie przez dorosłych. Choć postrzegane są jako nowoczesne gadżety, mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne.

Zawarta w nich nikotyna wpływa negatywnie na rozwój mózgu młodych osób, zaburzając koncentrację, pamięć i nastrój. W składzie wielu e-papierosów znajdują się również takie substancje jak glikol propylenowy, aldehyd octowy, aceton, akroleina czy diacetyl – związki drażniące, rakotwórcze i toksyczne dla organizmu. Niektóre produkty zawierają także substancje psychoaktywne, jak CBD.

Aerozol wytwarzany przez e-papierosy może powodować podrażnienia błon śluzowych, oczu, skóry, a także uszkodzenia układu oddechowego – w tym poważne choroby, jak EVALI, czyli ostre uszkodzenie płuc, czy zarostowe zapalenie oskrzelików. Co więcej, nawet sporadyczne używanie e-papierosów zwiększa ryzyko uzależnienia od nikotyny i sięgnięcia po tradycyjne papierosy.

Skala zjawiska w liczbach

Zgodnie z danymi Global Youth Tobacco Survey (GYTS) z 2022 roku, aż 22,3% młodzieży w wieku 13–15 lat w Polsce używało e-papierosów, a 11,7% paliło tradycyjne papierosy. Wskazuje to na wyraźny wzrost popularności nowych form nikotyny, które są bardziej dostępne i atrakcyjne dla młodego odbiorcy.

Manipulacje rynku nikotynowego

Przemysł tytoniowy wykorzystuje różnorodne strategie marketingowe, by przyciągać młodych użytkowników. Projektuje produkty przypominające modne akcesoria, oferuje słodkie i owocowe smaki, promuje wyroby jako „nowoczesne” i „mniej szkodliwe”. Często działania te są wspierane przez influencerów w mediach społecznościowych, co zwiększa zasięg i wpływ kampanii.

Za atrakcyjnym opakowaniem kryje się jednak celowa manipulacja – uzależnienie nowego pokolenia i stworzenie przyszłych, lojalnych konsumentów.

Reakcja ustawodawcy

W odpowiedzi na rosnące zagrożenie zdrowotne, w maju 2025 r. Sejm RP przyjął nowelizację ustawy antytytoniowej. Nowe przepisy mają na celu ograniczenie dostępności i promowania produktów nikotynowych wśród młodzieży. Ustawa wprowadza m.in.:

• zakaz sprzedaży e-papierosów (również beznikotynowych) oraz woreczków nikotynowych osobom poniżej 18. roku życia;
• zakaz sprzedaży tych produktów przez Internet i automaty;
• całkowity zakaz reklamy i promocji e-papierosów i woreczków nikotynowych;
• rozszerzenie zakazu ich używania w miejscach publicznych (szkoły, restauracje, przystanki, place zabaw).

Wspólna odpowiedzialność

Ochrona młodych ludzi przed uzależnieniem od nikotyny wymaga zaangażowania wielu stron: rodziców, nauczycieli, lekarzy, ustawodawców i samych nastolatków. Każdy może odegrać istotną rolę – poprzez rozmowę, edukację i dawanie dobrego przykładu. Kluczowa jest również świadomość, że wybór „modnego gadżetu” może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Osoby, które chcą rzucić palenie lub szukają wsparcia, mogą skorzystać z bezpłatnej Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym: 801 108 108 (czynna od poniedziałku do piątku, w godzinach 9:00–21:00).

Źródło: GIS