NSA: Uniemożliwianie właściwym organom przeprowadzenia wywiadu środowiskowego wyklucza możliwość zarzucenia im bezczynności czy przewlekłości w prowadzeniu postępowania.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego wydany w odpowiedzi na skargę kasacyjną od wyroku WSA w Lublinie potwierdza przytaczane już niejednokrotnie twierdzenie o szczególnie dużym znaczeniu wywiadu środowiskowego w sprawach dotyczących świadczeń pomocy społecznej. Zgodnie z art. 107 ustawy o pomocy społecznej, rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się m.in. u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej. Wywiad środowiskowego jest obowiązkowy chociażby dla wykluczenia możliwości przyznania pomocy osobie, która z obiektywnych przyczyn nie powinna być beneficjentem pomocy społecznej i "zabierać" pieniędzy osobom, które takiego wsparcia naprawdę potrzebują.

Znaczenie wywiadu środowiskowego podnosi zastosowana w art. 107 ust. 4a u.p.s. sankcja, w świetle której niewyrażanie zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, podobnie jak uniemożliwianie jego aktualizacji (co następuje także w przypadku braku zmiany danych osoby korzystającej z pomocy, czy nieubiegania się o udzielenie świadczenia po raz kolejny), stanowi podstawę do podjęcia działań niekorzystnych dla beneficjenta czy osoby ubiegającej się o świadczenie - odmowy jego przyznania, uchylenia decyzji o przyznaniu, czy wstrzymania wypłat.

Skarga kasacyjna, która trafiła na wokandę NSA, dotyczyła wyrażonego wcześniej w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego zarzutu bezczynności organu, który miał niepotrzebnie przedłużać postępowanie z zakresu pomocy społecznej i nie podejmować wszelkich niezbędnych kroków służących wyjaśnieniu sprawy. Skarżący argumentował, że odmowa przyznania świadczenia może nastąpić dopiero wówczas, gdy zebrane w toku postępowania dane dotyczące wnioskodawcy o jego przyznanie, nie dadzą powodów do uznania, że spełnione zostały wymagane przesłanki.

WSA, a w ślad za nim - Naczelny Sąd Administracyjny - zgodnie odrzuciły jednak takie argumenty, wskazując że o bezczynności organu nie może być mowy wówczas, gdy to wnioskodawca odmawia współpracy i pomimo wiedzy o konieczności przeprowadzenia wywiadu środowiskowego oraz o planowanych terminach wizyty, uniemożliwia pracownikom pomocy społecznej wykonania ich ustawowych obowiązków. Innym przykładem stwierdzonym w tej sprawie, było nieodpowiadanie na wystosowane przez organ pisma o uzupełnienie wniosku o przyznanie świadczenia. Brak współdziałania po stronie skarżącego jasno wskazał, że to - rzekomo bezczynny - organ pomocy społecznej przejawiał aktywność, a zatem formułowane pod jego adresem zarzuty były bezzasadne.

Wyrok NSA z 29 kwietnia 2025 r. (sygn. I OSK 448/25)

Źródło: CBOSA