WSA: PCPR wydający negatywną kwalifikację rodziny ubiegającej się o pełnienie funkcji zawodowej rodziny zastępczej, musi uwzględnić wszystkie okoliczności świadczące o danej rodzinie i szczegółowo uzasadnić podjęcie takiej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu rozpatrzył sprawę ze skargi rodziny zastępczej niezawodowej na decyzję jednego z Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie. Decyzja ta, wydana w odpowiedzi na wniosek o zawarcie umowy o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej, stanowiła odmowę. Negatywna kwalifikacja została wydana w następstwie przeprowadzonego wywiadu i uzupełnienia dokumentacji, przez które stwierdzono występowanie szeregu czynników uniemożliwiających zawarcie z rodziną umowy.
Która strona odpowiada za brak odpowiedniej komunikacji?
W złożonej na to rozstrzygnięcie skardze, rodzina odpierała argumenty PCPR, odnosząc się do każdego z zarzutów. Jak wskazali skarżący, rzekomo utrudniona możliwość współpracy na linii PCPR - rodzina zastępcza, przejawiająca się w niewpuszczaniu pracowników centrum do domu, nie wynikała z czyjejkolwiek złej woli czy niechęci, lecz z faktu nieumawiania wizyt i składania ich przez pracowników centrum w sposób niezapowiedziany lub po powiadomieniu z minimalnym wyprzedzeniem. Innymi powodami nieprzyjęcia pracowników PCPR do domu skarżących były choroby, a także tryb pracy jednego z nich, który po powrocie z pracy w godzinach nocnych, śpi w ciągu dnia. Skarżący podkreślili również, że posiada pozytywne oceny wydane w następstwie wizyt złożonych wcześniej, jednak nie zostały one uwzględnione.
Troska o stabilność finansową czy nadmierna ingerencja w pieniądze rodziny?
Skarżący nie zgodzili się także z argumentem PCPR, w którym jednostka wyraziła niepokój o stabilność finansową rodziny, ugruntowany jej zadłużeniem komorniczym. Wskazali, że zarządzanie przez centrum wynagrodzeniem rodziny zastępczej i przedstawianie swoich obaw odnośnie rzeczy niedotyczących bezpośrednio warunków do sprawowania przez rodzinę swoich funkcji, znajduje się poza zakresem kompetencji PCPR. Ze sprzeciwem rodziny spotkało się również twierdzenie pracowników centrum o rzekomych problemach sprawianych przez biologiczne dzieci, u którego podstaw leżała dokumentacja bezpodstawnie udostępniona przez szkołę.
Prawo wymaga dokładnego uzasadnienia
Sąd uznał skargę za uzasadnioną. Powołując się na art. 43 ust. 1 w związku z art. 42 ust. 1 i 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, wskazał na wyrażoną w tej ustawie konieczność dokładnej analizy przesłanek umożliwiających powierzenie funkcji zawodowej rodziny zastępczej. W ocenie Sądu, wstępne spełnienie wymogów określonych w art. 42 ust. 1 i 2 tej ustawy, ma kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania i dokonywana w tym celu analiza musi doprowadzić do poznania sytuacji danej rodziny w sposób niebudzący wątpliwości. Tylko wówczas wydanie negatywnej kwalifikacji jest możliwe. Jak wynika z uzasadnienia wyroku, szczególną pozycję wśród koniecznych do spełnienia warunków ma rękojmia należytego sprawowania pieczy zastępczej. Choć nie została ona zdefiniowana, przyjmuje się że oznacza zapewnienie o odpowiednim wykonywaniu określonych obowiązków. Sąd podzielił w tym miejscu pogląd, w świetle którego odmowa zaakceptowania rodziny może nastąpić tylko w przypadku jednoznacznie negatywnej oceny, z której wynika obiektywny brak możliwości prawidłowego wykonywania pieczy zastępczej.
Idąc dalej, z wykładni przepisów wynika konieczność szczegółowego uzasadnienia przyczyn negatywnej kwalifikacji i wskazania obszarów wymagających poprawy. PCPR powinien zatem wskazać, na jakich dowodach oparł swoją decyzję i jakie okoliczności zostały przez niego rozważone. Sąd wyraził tę potrzebę dość jasno i praktycznie - otóż jedno- czy dwuzdaniowe ogólne uzasadnienie nie jest w tym kontekście wystarczające.
Przenosząc te rozważania na grunt opisywanej sprawy, Sąd stwierdził, że okoliczności negatywnie świadczące o wnioskującej rodzinie, nie zostały wykazane przez pracowników PCPR w sposób niebudzący wątpliwości. Nie można również przyjąć, że wydanie kwalifikacji nastąpiło w efekcie prawidłowej oceny całokształtu materiału dowodowego, który to nie został przywołany przez organ w uzasadnieniu.
Kontrola czy wywiad?
Jak zauważył Sąd, pracownicy PCPR w żadnym czasie nie podali podstawy prawnej dla realizowanych przez nich niezapowiedzianych wizyt. Centrum nie posiada uprawnień typowo kontrolnych, lecz jedynie przeprowadza wywiad środowiskowy. Kontrola w ścisłym tego słowa rozumieniu, przejawiająca się we wstępie do lokalu, oględzinach, obserwacji i przeprowadzaniu indywidualnych rozmów, stanowi kompetencję zarządu powiatu, który może upoważnić do jej wykonywania kierownika jednostki organizacyjnej powiatu. W opisywanym przypadku, powody dla wykonywania kontroli nie występowały. Dodatkowym uchybieniem po stronie organu było, zdaniem Sądu, niewskazanie terminów składanych niezapowiedzianych wizyt i przyczyn, z powodu których do spotkań nie doszło. Utworzyło to pewną sugestię co do braku chęci współpracy po stronie rodziny zastępczej, jednak nie zostało w należyty sposób poparte argumentami.
Pieniędzmi dysponuje sama rodzina zastępcza
Wreszcie, zdaniem Sądu pracownicy centrum nie mieli prawa do tłumaczenia swojej negatywnej kwalifikacji w oparciu o zadłużenie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej. Rodzice zastępczy mają bowiem prawo do swobodnego dysponowania swoimi dochodami, a wnikanie w ich sytuację i twierdzenie o długach nie jest argumentem, na którym można oprzeć obawy o niewłaściwe wykorzystywanie przez rodziców zastępczych powierzanych im środków finansowych, zwłaszcza że ci cieszyli się pozytywnymi opiniami. Wynikało z nich, że - w największym skrócie - dzieciom niczego nie brakuje.
Nieodpowiednie uzasadnienie przez organ negatywnej decyzji kwalifikacyjnej przejawiło się również w całkowitym pominięciu okoliczności dobrze świadczących o postawie i wykonywaniu obowiązków przez wnioskodawców. Tym samym, rozstrzygnięcie zostało oparte wyłącznie na twierdzeniach jednego rodzaju - w dodatku nieuzasadnionych w koniecznym stopniu.
Wyrok ten może stanowić cenne źródło wiedzy dla pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie, którzy współpracując z licznymi rodzinami i dokonując ich oceny, mają obowiązek dokładnie zbadać ich sytuacje i zadbać o dobre warunki współpracy, nie stawiając się w pozycji rywali danej rodziny. Uwzględnienie przez Sąd opisanej powyżej skargi doprowadziło do stwierdzenia bezskuteczności czynności pracowników PCPR-u.
Wyrok WSA we Wrocławiu z 5 lutego 2025 r. (sygn. IV SA/Wr 304/24)
Źródło: CBOSA
