WSA w Lublinie: Uchwała w przedmiocie powstrzymania ideologii "LGBT" zawierającą władcze dyspozycje dla organów powiatów oraz podległych jej jednostek organizacyjnych, może być także odczytywana jako legitymizacja działań o charakterze dyskryminacyjnym. Wydźwięk uchwały wywoływać może też na terenie powiatu "efekt mrożący" w zakresie podejmowania przez organy samorządu powiatu, jak również inne podmioty, podporządkowane, jak również niepodporządkowane władzom samorządu, działań na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji. Dyskryminacyjna treść uchwały, skierowanej przeciwko osobom LGBT, może wywoływać u tych osób – będących wszak członkami wspólnoty samorządowej – poczucie wykluczenia ze wspólnoty opartego wyłącznie na cechach osobistych człowieka takich jak orientacja seksualna i tożsamość płciowa, co stanowi naruszenie zakazu dyskryminacji.

Jeden z powiatów w 2019 r. podjął uchwałę – Stanowisko w sprawie powstrzymania ideologii "LGBT" przez wspólnotę samorządową. Skargę do WSA złożył Rzecznik Praw Obywatelskich, który zarzucił:

• naruszenie art. 7 Konstytucji RP w zw. z art. 4 ust. 1 i art. 12 pkt 4 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, poprzez wykroczenie poza zakres działania powiatu i zakres właściwości rady powiatu oraz władczą ingerencję w zakres kompetencji innych organów publicznych, w tym organów wykonawczych samorządu terytorialnego i organów administracji rządowej, a w konsekwencji brak podstawy prawnej i naruszenie zasady legalizmu;
• naruszenie art. 47, art. 48, art. 54 ust. 1, art. 70 ust. 1 i art. 73 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, poprzez ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności z naruszeniem zasady wyłączności ustawy;
• naruszenie art. 32 ust. 2 Konstytucji RP, poprzez dyskryminację ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową, polegającą na wykluczeniu ze wspólnoty samorządowej jej mieszkańców identyfikujących się jako lesbijki, geje, osoby biseksualne i transpłciowe ("LGBT");
• naruszenie art. 30 w zw. z art. 47 w zw. z art. 32 ust. 2 Konstytucji RP i art. 54 ust. 1 w zw. z art. 25 ust. 2 i z art. 32 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 8 w zw. z art. 14 i art. 10 w zw. z art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), poprzez nieuzasadnioną ingerencję w wolności i prawa osób LGBT, polegającą na naruszeniu ich godności, a także ograniczeniu prawa do życia prywatnego i wolności wypowiedzi, a w konsekwencji dyskryminację ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową;
• naruszenie art. 21 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, poprzez ograniczenie swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich polegające na nieuzasadnionym zniechęceniu obywateli UE, którzy identyfikują się jako osoby LGBT do przebywania na terenie powiatu w Świdniku oraz związane z nim naruszenie art. 7, art. 11 ust. 1, art. 21 ust. 1 i art. 45 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE z 2016 r., C 202), poprzez naruszenie prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności wypowiedzi oraz zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową.

Skarżący wniósł o stwierdzenie nieważności zaskarżonej uchwały w całości.

Odpowiadając na skargę Starosta Świdnicki wniósł o odrzucenie skargi, a w razie nieuwzględnienia tego wniosku o jej oddalenie.

Starosta podniósł, że przedmiotowa uchwała miała charakter niewiążącej prawnie ogólnej deklaracji ideowej i światopoglądowej, która jest zgodna z poglądami większości radnych i nie ingeruje swoją treścią w sferę publicznoprawną, a także nie kieruje do innych podmiotów nakazu wiążącego postępowania. Nie nakłada na obywateli jakichkolwiek obowiązków, nie daje uprawnień, jak też nie kształtuje sytuacji prawnej obywateli. 

WSA uchylił uchwałę i wskazał, że uchwała jako akt organu samorządu terytorialnego niemający charakteru aktu prawa miejscowego, podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Sąd nie zgodził się jednocześnie z opinią organu, że zaskarżone "Stanowisko" nie stanowi uchwały, gdyż nie niesie konsekwencji prawnych. Dokonując oceny przedstawionego powyżej stanowiska wskazać należy, że w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego w analogicznych sprawach (zob. wyroki z dnia 28 czerwca 2022 r. wydane w sprawach o sygn. akt III OSK 4028/21, III OSK 4240/21, III OSK 3746/21 oraz z dnia 12 października 2023 r., sygn. akt III OSK 2204/22) zaprezentowano pogląd uznający akty tożsame do zaskarżonej uchwały za akty władcze przytaczając fragmenty zawarte w zaskarżonej uchwale, w których Rada Powiatu stwierdza:

• "nie zgodzimy się na sprzeczne z prawem instalowanie funkcjonariuszy politycznej poprawności w szkołach (tzw. latarników)";
• "zrobimy wszystko, aby do szkół nie mieli wstępu gorszyciele zainteresowani wczesną seksualizacją polskich dzieci w myśl tzw. standardów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)";
• "nie pozwolimy wywierać administracyjnej presji na rzecz stosowania poprawności politycznej (słusznie zwanej niekiedy po prostu homopropagandą) w wybranych zawodach";
• "będziemy chronili m.in. nauczycieli i przedsiębiorców przed narzucaniem im nieprofesjonalnych kryteriów działania np. w pracy wychowawczej, przy doborze pracowników czy kontrahentów!".

Przytoczone sformułowania, stanowią jednoznaczne wskazanie, jakie działania są oczekiwane i powinny być podejmowane na terenie powiatu Świdnik i świadczą o władczym charakterze aktu, gdyż wyznaczają swoiste dyrektywy działania, skierowane do organu wykonawczego oraz podległych powiatowi jednostek organizacyjnych. Stanowią wytyczne stosowania prawa, co jest wystarczającą podstawą do uznania uchwały za akt władczy (por. stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone w uzasadnieniu wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 czerwca 2022 r., w odniesieniu do tożsamych w istocie postanowień uchwały Rady Gminy S. z dnia 21 czerwca 2019 r. w przedmiocie przyjęcia deklaracji o nazwie "Gmina S. wolna od ideologii "LGBT", a także powołany tam wyrok NSA z dnia 1 lutego 2017 r., sygn. akt I OSK 2779/16). Należy przy tym zauważyć, że poszczególne dyspozycje wyrażone w przedmiotowej uchwale skierowane są nie tylko do organów powiatu.

Mając na uwadze powyższe nie można podzielić oświadczenia organu, iż zaskarżona uchwała stanowiła jedynie charakter ogólnej deklaracji ideowej i światopoglądowej i nie ingeruje swoją treścią w sferę publicznoprawną, a także nie kieruje do innych podmiotów nakazu wiążącego postępowania, jak to zostało podniesione w odpowiedzi na skargę.

Zaskarżona uchwała zawiera obowiązek określonego działania, które wprost i bezpośrednio dotyczy uprawnień mieszkańców powiatu (członków wspólnoty samorządowej). Zawiera dyrektywy działania dla różnych podmiotów, które mają być wcielane w życie na terenie powiatu. Okoliczność, że zaskarżona uchwała nie wskazuje wprost, które podmioty mają podejmować konkretne działania, nie stoi na przeszkodzie do uznania jej zobowiązującego i wiążącego charakteru. 

Wyrok WSA w Lublinie z 11 stycznia 2024 r. sygn. III SA/Lu 550/23. Wyrok jest nieprawomocny.

Źródło: orzeczenia.nsa.gov.pl