Systematycznie wzrasta liczba spółdzielni socjalnych oraz kwoty środków przekazywanych na jej powstanie. Choć taka forma działalności w większości nie przynosi zysku, jej założyciele chcą się rozwijać.

Takie wnioski płyną z projektu informacji o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych w latach 2014-2015 przygotowanego przez resort rodziny, pracy i polityki społecznej. Projekt ten 22 czerwca br. trafił do porządku obrad posiedzenia plenarnego Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, zyskując pozytywną opinię. Z tym jednak zastrzeżeniem, że powinien bardziej podkreślać rolę jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu i funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych.

Jakie wsparcie

Sam projekt jest dokumentem obszernym, zawierającym szereg danych. Wynika z nich m.in., że w Polsce wciąż obserwowany jest wzrost liczby zarejestrowanych spółdzielni socjalnych. W latach 2009-2012, liczba spółdzielni socjalnych zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) potroiła się. W następnych latach następował dalszy, stopniowy wzrost zarejestrowanych podmiotów. O ile na koniec poprzedniego okresu sprawozdawczego, a więc na koniec 2013 r. w KRS zarejestrowanych było 936 spółdzielni socjalnych, to na koniec 2014 r. r. w rejestrze figurowało już 1226 spółdzielni socjalnych, a na koniec 2015 r. 1266.

Na przestrzeni lat wzrasta kwota środków, przekazywana corocznie z Funduszu Pracy na podjęcie działalności w formie spółdzielni socjalnej. O ile w 2011 r. kwota środków z FP wynosiła 819 600,00 zł to w 2015 r. z FP wydatkowano na ww. cel 2 133 000,00 zł.

W ciągu ostatnich lat systematycznie wzrastała także kwota środków, przekazywanych corocznie z FP na zwrot opłaconych przez spółdzielnie socjalne wydatków obejmujących część wynagrodzenia oraz kosztów osobowych pracodawcy odpowiadających składce na ubezpieczenia społeczne. W 2012 r. wydatkowano na ten cel kwotę 444 600,00 zł. Do 2015 r. kwota ta wzrosła do 1 764 900,00 zł.

Z dokumentu wynika, że na przestrzeni ostatnich lat spadała zaś kwota środków przeznaczanych corocznie z PFRON dla osób niepełnosprawnych na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej. W 2012 r. wydatkowano ze środków PFRON na ww. cel 1 077 130,00 zł. W następnych latach kwota ta spadła do poziomu 479 680,00 zł, jakie odnotowano w 2015 r.

W ostatnich latach systematycznie wzrasta liczba wniosków o dofinansowanie, składanych przez spółdzielnie socjalne w ramach Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, jednak niewielka liczba wnioskujących spółdzielni socjalnych otrzymuje dofinansowanie. Biorąc pod uwagę dostępne dane za okres 2012-2015, średnio rocznie na 66 złożonych przez spółdzielnie socjalne wniosków dofinansowanie otrzymywało 8 spółdzielni socjalnych.

Badanie ankietowe

Ciekawe wnioski płyną z badania ankietowego obejmującego okres 2014-2015 zrealizowanego na zlecenie Uniwersytetu Warszawskiego w projekcie systemowym pn. „System wzmacniania potencjału i kompetencji sektora spółdzielczości socjalnej oraz stworzenie sieci współpracy z instytucjami rynku pracy oraz pomocy i integracji społecznej”, współfinansowanego ze środków EFS w ramach PO KL, nad którym nadzór merytoryczny sprawował resort rodziny pracy i polityki społecznej.

I tak, na przestrzeni lat systematycznemu skracaniu ulegał przeciętny czas powstawania spółdzielni socjalnych. W 2014 r. przeciętny czas pomiędzy zarejestrowaniem spółdzielni socjalnej, a rozpoczęciem przez nią działalności wynosił 7,6 dnia, a więc był ponad cztery razy krótszy niż w roku 2007. W 2014 r. wartość wskaźnika nieznacznie wzrosła.

Wśród założycieli spółdzielni socjalnych dominują osoby fizyczne, w drugiej kolejności jednostki samorządu terytorialnego, a następnie kościelne osoby prawne.

Organizacja pracy i zarzadzanie w spółdzielniach socjalnych, w tym kwestie decyzyjne odbywają się na zasadach demokratycznych przy szerokim udziale wszystkich członków i pracowników.

Zdecydowana większość spółdzielni socjalnych liczy mniej niż 15 członków.

Ponad 80% spółdzielców postrzega przyszłość swojej spółdzielni socjalnej pozytywnie lub raczej pozytywnie.

Dominującą formą zatrudnienia w badanych spółdzielniach socjalnych stanowi spółdzielcza umowa o pracę.

Najczęściej wskazywanymi czynnikami, które decydowały o wyborze obszaru działalności spółdzielni socjalnych były wyniki przeprowadzonego rozeznania rynku i analiz popytu na dane usługi lub produkty, indywidualne przekonania członków/założycieli oraz istniejący pomysł na działalność.

Ponad połowa spółdzielni socjalnych biorących udział w badaniu ankietowym wskazała, iż w 2014 r. nie osiągnęła przychodu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W gronie spółdzielni socjalnych, które w 2014 r. odnotowały przychód z działalności rynkowej najliczniejszą grupę stanowiły spółdzielnie, których przychody z tego tytułu mieściły się w przedziale 10-50 tys. zł.