Od kilku lat odsetek wolontariuszy wśród Polaków jest niezmienny. W wolontariat na rzecz organizacji angażuje się co piąty z nas. Systematycznie przybywa jednak organizacji, które korzystają z pracy wolontariuszy.

Z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor wynika, że – podobnie jak w poprzednich latach – w wolontariat angażuje się co piąty Polak. Wolontariusze to najczęściej osoby młode, dobrze wykształcone, ze stabilną sytuacją materialną. Sam wolontariat kojarzony jest najczęściej z pomocą osobom w potrzebie, z pracą w hospicjum, zbieraniem pieniędzy na ważne społecznie cele lub pracą w schronisku dla zwierząt..

Wolontariuszy nie przybywa, ale odsetek stowarzyszeń i fundacji, które korzystają z pracy wolontariuszy, systematycznie wzrasta. Jeszcze dziewięć lat temu robiło to tylko 40% organizacji – obecnie już 61%. Przeciętna fundacja lub stowarzyszenie korzystająca ze wsparcia wolontariuszy współpracuje z dziesięcioma takimi osobami w ciągu roku. Na ogół połowa z nich (czyli pięć osób) jest ściślej związana z organizacją, co oznacza, że angażuje się co najmniej raz w miesiącu.

Zdecydowanie najczęściej z pracy wolontariuszy korzystają organizacje działające w obszarze usług socjalnych i pomocy społecznej (78%). Najrzadziej robią to natomiast stowarzyszenia i fundacje zajmujące się sportem (58%) oraz rozwojem lokalnym (55%).

Współpraca z wolontariuszami jest też najbardziej typowa dla fundacji i stowarzyszeń o największych budżetach. Wśród najmniej zasobnych organizacji wystarczającym wkładem pracy jest zazwyczaj aktywność członków, czyli tak zwany wolontariat wewnętrzny. Fundacje i stowarzyszenia o największych budżetach działają na ogół na większą skalę, a zapotrzebowanie na pracę wolontariuszy jest tym samym wśród nich większe. Nie oznacza to jednak, że działają „bardziej społecznie”, niż biedniejsze organizacje. Im większy budżet, tym więcej nie tylko wolontariuszy, ale także płatnych pracowników.

W stowarzyszeniach…

Jednym z powodów może być poziom zaangażowania członków stowarzyszeń w życie swoich organizacji. Mówimy tutaj oczywiście tylko i wyłącznie o stowarzyszeniach, gdyż fundacje, stanowiące 17% sektora pozarządowego, w świetle prawa członków nie mają. Od 2008 roku obserwujemy systematyczny spadek liczebności członków stowarzyszeń. W 2015 roku przeciętne stowarzyszenie liczy trzydzieści osób, podczas gdy jeszcze siedem lat temu było ich czterdzieści. Spadająca liczba członków – czyli osób gotowych do angażowania się w działalność organizacji – powoduje, że poszukują one wsparcia z zewnątrz. Zatrudnienie pracowników jest dla wielu z nich zbyt kosztowne i z różnych względów trudne. W tej sytuacji wyjściem pozostaje także znalezienie wolontariuszy, którzy wypełnią wspomnianą lukę i zaangażują się w działalność organizacji.

…i w fundacjach

Od pewnego czasu obserwujemy też w polskim sektorze pozarządowym rosnącą popularność zakładania nowych fundacji. Przybywa ich coraz szybciej i „gonią” pod tym względem stowarzyszenia. W efekcie fundacje stanowią już 17% polskiego sektora pozarządowego. Zgodnie z przepisami prawa w ogóle nie mają one członków, a osobami formalnie z nimi związanymi są członkowie zarządu oraz członkowie rady fundacji. Z definicji ich zasoby ludzkie są więc skromniejsze, co powoduje konieczność opierania się na pracy płatnych pracowników lub wolontariuszy. Z pracy tych ostatnich korzysta aż 75% fundacji. Możemy więc oczekiwać, że im więcej będzie ich w sektorze pozarządowym, tym większe będzie zapotrzebowanie na pracę wolontariuszy.

Dane pochodzą z badania Stowarzyszenia Klon/Jawor „Kondycja sektora organizacji pozarządowych w Polsce 2015” przeprowadzonego na ogólnopolskiej, losowej próbie 4 tysięcy stowarzyszeń i fundacji. Badanie zostało zrealizowane w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG, a także z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich oraz środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.