Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich wiele urzędów nadal woli wpłacać kary do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, niż zatrudnić takie osoby. Tymczasem ich ambicją wcale nie jest utrzymywanie się z pomocy społecznej.
24 czerwca w Biurze RPO Warszawie odbyła się konferencja, na której zaprezentowane zostały dwa raporty dotyczące realizacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Pierwszy, to Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich. Drugi, to Społeczny Raport Alternatywny. W spotkaniu uczestniczyły osoby, które tworzyły raporty, a także m.in. Jarosław Duda, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych, Jan Filip Libicki, senator RP. Związek Powiatów Polskich reprezentował Rudolf Borusiewicz, Dyrektor Biura ZPP, przewodniczący Rady Nadzorczej NFZ.
Codzienne bariery
Na wstępie prof. Irena Lipowicz, RPO omawiała praktyczne problemy, z którymi w życiu codziennym borykają się osoby niepełnosprawne. – Piękne i nagradzane gmachy są tak projektowane, że uniemożliwiają korzystanie z nich przez osoby niepełnosprawne – mówiła. W czym problem? – Brak poręczy, fotele tak miękkie, że osoba starsza czy z niepełnosprawnością nie może z nich samodzielnie wstać – wyliczała.
- Mroczną stroną jest przemoc wobec osób niepełnosprawnych – tłumaczyła RPO. Takim osobom trzeba pomóc i oddzielić je od oprawców. – Jednak sędziowie choć są w sytuacje, w których mogą i powinni, to nie orzekają zakazu zbliżania się do ofiar przemocy. Do tego, to właśnie ofiary a nie sprawcy są usuwane, np. do schronisk – ubolewała. Jej zdaniem właśnie takie ofiary potrzebują nieodpłatnej pomocy prawnej. Dziś świadczy ją wiele organizacji pozarządowych a szykowane są zmiany w prawie, w których w świadczeniu takiego bezpłatnego poradnictwa uczestniczyć mają także powiaty. Prof. Lipowicz mówiła też o potrzebie zmiany postrzegania osób niepełnosprawnych przez instytucje publiczne. - Wiele urzędów nadal woli wpłacać kary do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, niż zatrudnić takie osoby – podawała.
- Trzeba zmienić paradygmaty i zmienić podejście, że państwo coś łaskawie daje, czy społeczeństwo na coś łaskawie pozwala. Nie jest bowiem ambicją osób niepełnosprawnych, aby utrzymywać się z pomocy społecznej – apelowała.
To wspólna sprawa
Swoje wystąpienie miał także Jarosław Duda. Podkreślał on, że przepisy wynikające z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych powinni realizować wszyscy, nie tylko rząd czy samorząd. – Ja i mój zespół staramy się realizować przepisy jak najlepiej, ale mam poczucie, że to nie wystarczy – tłumaczył.– Apeluję, abyście Państwo nie pozostawali tylko w roli recenzentów - zwrócił się do zgromadzonych.
- Dlaczego nie mamy ministra ds. niepełnosprawnych. Pełnomocnik, to minimum – powiedziała RPO odpowiedzi na jego przemówienie Jarosława Dudy. Tłumacząc jednocześnie kiedy istnieje potrzeba, aby utworzone zostało ministerstwo. – Zgadzam się z takim postulatem – odpowiedział pełnomocnik. Irena Lipowicz zaznaczyła też, że należy się jej jako rzecznikowi odpowiedź rządu na przygotowany przez RPO raport z wykonywania Konwencji.
Szerokie spektrum
Piotr Kowalski z Fundacji KSK porównał Społeczny Raport Alternatywny z raportem rządowym oraz raportem RPO. W jego ocenie rząd skupił się na rozwiązaniach legislacyjnych, z których wynika, że jak to określił „jest dobrze”. – RPO najdłużej pracował nad swoim sprawozdaniem najdłużej, zwracając uwagę na to, dlaczego nie jest tak super jak wynika to z raportu rządowego. Za to Raport Alternatywny odnosi się do praktyki - wyjaśniał Kowalski.
- Do samego końca pracowaliśmy nad raportem w sposób bardzo otwarty – wyjaśniała Barbara Imiołczyk z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Powiedziała też, że biuro rzecznika opracowując sprawozdanie korzystało z badań własnych, badań innych instytucji. Opierało się także na statystykach oraz skargach, które wpływają do RPO. – Z założenia nie jest to recenzja raportu rządowego. Dlatego prace nad naszym raportem zaczęły się jeszcze przed raportem rządowym – opowiadała Barbara Imiołczyk.
Małgorzata Silny z Fundacji KSK i Jacek Zadrożny z Fundacji Vis Maior mówili, jak tworzony był Społeczny Raport Alternatywny. – Raport powstał podczas projektu realizowanego w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG – podała Małgorzata Silny. – Dzięki temu objął całą Polskę. A wiele osób, które nad nim pracowało zrzekło się swojego wynagrodzenia – kontynuowała.
Gminy i powiaty
Uczestnicy konferencji mogli także zapoznać się z wynikami badań dotyczących tego jak jednostki samorządu terytorialnego realizują postanowienia Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych na poziomie lokalnym. Wyniki badań pochodzą z raportu RPO. Omówiła je Karolina Majdzińska ze Szkoły Głównej Handlowej. – Badanie zostało wykonane w drugiej połowie 2014 r. z wykorzystaniem wspomaganej komputerowo ankiety internetowej. Mogli w nim wziąć udział wszyscy przedstawiciele gmin i powiatów, którzy otrzymali od RPO prośbę o wypełnienie ankiety – tłumaczyła. Co z nich wynika?
Kwestionariusz wypełniło wypełniło 24% urzędów gminnych i powiatowych. W tym najwięcej ankiet spłynęło z województwa śląskiego (33%) a najmniej z lubuskiego (13%). W badaniu wzięło w sumie udział 642 jst. Ankieta dotyczy trzech głównych postulatów Konwencji: edukacji, pracy i zatrudnienia oraz dostępności. Dzięki temu pozyskano m.in. informacje na temat: programów działań na rzecz osób z niepełnosprawnością, przeprowadzonych konsultacji społecznych, sposobu udostępniania urzędowych informacji, realizacji edukacji włączającej w przedszkolach i szkołach czy możliwości zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością w administracji publicznej.
Z ankiety wynika, że powiatowe programy działań na rzecz osób niepełnosprawnych istnieje w 373 jst, w tym w 107 powiatach i 37 miastach na prawach powiatu. Część gmin i powiatów wskazało, ze nie posiadają takiego dokumentu, jednak działania na rzecz niepełnosprawnych są opisane w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Dla odmiany na pytanie „jakim dokumentem kieruje się gmina w realizacji działań skierowanych do osób z niepełnosprawnością” 71 % samorządów lokalnych odpowiedziało, że Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych, a 15 % z nich wskazało Powiatowy Program Działania na Rzecz Osób Niepełnosprawnych. 8 % podmiotów, które odpowiedziały na to pytanie przyznało, że nie kieruje się żadnym dokumentem. Równocześnie niewiele mniej niż połowa z samorządów lokalnych stwierdziła, że gmina brała udział w tworzeniu Powiatowego Programu Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych.
Organizatorzy konferencji dołożyli wszelkich starań, aby była ona dostępna dla jak największego grona osób, m.in. tłumaczono ją na bieżąco na język migowy oraz transmitowano na żywo.
