Po przyjęciu ustawy Prawo oświatowe i Przepisów wprowadzających tę ustawę nocą 14 grudnia br., przepisy te trafiły do Senatu.
Połączone senackie Komisje Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Nauki, Edukacji i Sportu rozpatrzyły wskazane akty 15 grudnia br. na posiedzeniu, które rozpoczęło się o godz. 12:00.
Na wstępie zauważono, że zgodnie z regulaminem druki senackie powinny być doręczone członkom komisji nie później niż dzień przed posiedzeniem. Druki senackie Prawa oświatowego i Przepisów wprowadzających dostarczono senatorom w dzień posiedzenia Komisji, więc na skutek zgłoszonego sprzeciwu głosowany był wniosek o wyrażenie zgody na skrócenie terminu dostarczenia druków senackich. Wniosek ten został przyjęty.
Kolejno Pani Minister została poproszona o omówienie przedłożonych przepisów. Po raz kolejny mogliśmy usłyszeć, że planowana reforma edukacji i jej założenia są wspierające, wzmacniające i elastyczne. Pani Minister wypowiedziała także ciekawe słowa dotyczące tego, że to na prośbę samorządów ustawa jest tak obszerna, ponieważ to samorządy zabiegały o szczegółowe opisanie każdych możliwych form zmian oraz że ingerencja kuratora oświaty w arkusz organizacyjny ma ułatwić pracę samorządom.
Swoje obawy przez przyjęciem ustawy Prawo oświatowe wyraziła Pani legislator, która zgłosiła uwagę zbieżną z tym, co także Związek Powiatów Polskich podnosił podczas prac nad projektem na etapie Komisji Wspólnej. Pani Legislator podkreśliła, że zgodnie z Zasadami Techniki Prawodawczej projektowana ustawa powinna kompleksowo regulować daną dziedzinę prawa, niestety konstrukcja Prawa oświatowego nie spełnia tego wymogu (ponieważ powiela ona jedynie część ustawy o systemie oświaty, w której pewien fragment zapisów został zachowany) i może powodować trudności w stosowaniu prawa.
Podczas dyskusji senator Piotr Florek podniósł kwestie: edukacji domowej, tempa zmian, kosztów planowanej reformy, utraty pracy przez nauczycieli oraz ograniczenia kompetencji organów prowadzących i uzależnienie wszystkiego od zgody kuratora co spowoduje bardzo trudną sytuację w samorządach. Senator Piotr Florek zapytał Panią Minister jakie było stanowisko organizacji samorządowych w sprawie reformy i złożył wniosek o odrzucenie ustawy.
Przewodniczący Komisji Nauki, Edukacji i Młodzieży Kazimierz Wiatr złożył zaś wniosek o przyjęcie ustawy bez poprawek.
Senator Władysław Komarnicki zauważył, że o tak specjalistycznej reformie powinno się szczegółowo rozmawiać ze specjalistami. Zupełnie niezrozumiałe było dla pana senatora dlaczego kurator ma decydować o tym jak będzie wyglądała sieć szkolna. Pan senator poruszył także problematykę edukacji domowej i podkreślił, że liczy na to, że ustawa zostanie odrzucona ponieważ nie jest zbyt dobrze przygotowana.
Senator Kazimierz Wiatr zauważył natomiast, że podstawową wadą obecnego systemu są zbyt krótkie okresu nauczania. Przejście ucznia ze szkoły podstawowej następuje w najgorszym okresie, kiedy pojawiają się największe trudności wychowawcze. Pan Senator wyraził przekonanie że zaproponowane rozwiązania będą sprzyjać poprawie jakości edukacji.
Pani Minister odnosząc się do dotychczasowych głosów podkreśliła, że zaproponowane rozwiązania mają wzmocnić edukację domową. Odnosząc się do tempa zmian Pani Minister porównała obecną reformę z reformą Ministra Handkego, sugerując, że poprzednia reforma również została szybko wprowadzona i to bez żadnych badań w tym zakresie. Pani Minister podkreśliła, że jest w stanie cytować i nawet wręczyć fragmenty badań IBE z których skorzystano przy okazji tworzenia reformy. Problemy z edukacją wykazały także kontrole NIK, dlatego Ministerstwo Edukacji nie mogło nie wyjść naprzeciw rozwiązaniu tych problemów.
Pani Minister podkreśliła także, że do 31 marca 2017 r. samorządy będą musiały podjąć tylko jedną uchwałę a tak naprawdę na reformę będą miały 5 lat i środki, bagatelizując tym samym ilość działań które obciążą samorządy na skutek reformy. Odnosząc się natomiast do kompetencji kuratora oświaty Minister Zalewska zauważyła, że dzięki takim zmianom będzie można utrzymać szkoły na terenach wiejskich, które są tak bardzo istotne dla rozwoju, nauki i wychowania dzieci w ich środowiskach lokalnych. Natomiast podwojony rocznik nie będzie problemem dla samorządów powiatowych.
Niestety Pani Minister nie wypowiedziała się w kwestii opinii korporacji samorządowych na temat reformy. Należy więc przypomnieć, że strona samorządowa Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zaopiniowała przedmiotowe projekty negatywnie głownie ze względu na brak podstaw będących fundamentem wprowadzanych zmian, brak aktów wykonawczych czy krótkie terminy przewidziane na realizację założeń reformy.
Senator Jerzy Wcisła zwrócił uwagę na kwestie sfinansowania reformy. Podkreślił, że już teraz samorządy dokładają ze środków własnych do finansowania oświaty. A skoro Pani Minister podkreśla, że reforma nie spowoduje żadnych kosztów po stronie samorządów to w ustawie powinien znaleźć się zapis, że wszelkie koszty jakie jednostki samorządu terytorialnego poniosą w związku z realizacją założeń reformy będą zrekompensowane z budżetu państwa. Jeżeli MEN jest przekonane, że samorządy w tym przypadku nie będą musiały dokładać do reformy środków własnych, to nie ma żadnego ryzyka, żeby taki zapis do ustaw wprowadzić. Pan Senator podkreślił także niekonsekwencję Pani Minister, która przy okazji poprzedniej reformy mówiła o konieczności przygotowywania przemyślanych rozwiązań a w przypadku Prawa oświatowego dąży do jak najszybszego jej uchwalenia, nawet kosztem nocnych obrad parlamentu.
Senator Piotr Wach podziękował za dostępność Pani Minister i jej chęć odpowiedzi na wszystkie pytania. Pan Senator skrytykował jednak zaproponowany w projektach system szkolnictwa, ponieważ podkreślił wartość zmiany środowiska przez dzieci, które kończą szkoły podstawowe i idą do gimnazjum. Zaproponowany system jego zdaniem jest archaiczny i niestety nie obroni się w przyszłości. Pan Senator skrytykował także sposób procedowania i tempo prac legislacyjnych. Wskazał także na miażdżącą opinię legislatora na temat projektów, która jest racjonalnym uzasadnienie do odrzucenia projektów. Pan Senator złożył także dwie poprawki dotyczące: pierwsza do art. 225 polegająca na tym aby stan nieczynny przedłużyć do 12 miesięcy, druga do art. 230 – aby pracownicy nie będący nauczycielami mogli w przypadku zwolnienia otrzymać odprawy. Obie zostały odrzucone. Pan Senator zapytał także o kwestię aktów wykonawczych, których nie przedłożono wraz z projektami.
Senator Łukasz Mikołajczyk wyraził uznanie dla przygotowanej reformy a także do zamierzeń przygotowania kolejnych ustaw regulujących edukację, ponieważ ustawa o systemie oświaty stała się już aktem nieczytelnym.
Senator Andrzej Pająk zwrócił uwagę, że od roku 2019 w szkołach ponadpodstawowych będą po dwa roczniki uczniów, stąd padło pytanie jak organy prowadzące poradzą sobie z tym problemem w aspekcie lokalowym. Pan senator podniósł także problem konieczności zdefiniowania małej szkoły.
Wiceprezes Związku Nauczycielstwa Polskiego Krzysztof Baszczyński zauważył, że ZNP zawsze opowiadał się za doskonaleniem systemu, dlatego nie jest zrozumiałe dlaczego doskonalenie systemu ma się odbywać poprzez burzenie dorobku, który został już wypracowany. ZNP był przeciwko tworzeniu gimnazjów ale teraz system jest już w innym miejscu, gimnazja wypracowały swój dorobek i ceremoniał, dlatego nie jest zrozumiałe dlaczego ma to zostać zaprzepaszczone. Pan Prezes podkreślił, że reforma Ministerstwa przyniesie ogromny chaos. Odniósł się także do szybkiego tempa prac w parlamencie, które nie sprzyjało jakości projektowanych ustaw. Podkreślił, że konsekwencje sprzecznych zapisów poniosą samorządy, nauczyciele i dzieci. Pan Prezes podniósł także, że nie wierzy w to, że zwolnień nauczycieli nie będzie. Samorządowcy pokazują bowiem dane dotyczące tego jak będzie kształtowała się sytuacja zwolnień, a sam Związek przeprowadził także swoje badania. Prezes poprosił także senatorów o refleksje, ponieważ stawka jest bardzo wysoka a jest nią dobro dziecka. Dlatego też ZNP jest zdecydowanym przeciwnikiem wprowadzenia tej reformy.
Marek Wójcik, przedstawiciel Związku Miast Polskich podkreślił, że wszystkie sześć korporacji samorządowych podjęło jednomyślne stanowisko, że są przeciwne tej reformie, wskazując jej braki: brak argumentów merytorycznych do likwidacji gimnazjów, zmierzanie reformy do centralizacji systemu, ograniczenie samodzielności jednostek samorządu terytorialnych, brak aktów wykonawczych, brak czasu na rzetelne konsultacje z zainteresowanymi środowiskami na szczeblu lokalnym. Pan Wójcik poparł stanowisko, że nie uda się budować dobrej jakości edukacji poprzez całkowite burzenie obecnego systemu. Na zakończenie Pan Wójcik poprosił o odrzucenie przedmiotowych projektów.
Senator Krzysztof Mróz zauważył, że likwidacja gimnazjów była od początku w programie wyborczym klubu PiS. Był to efekt spełniania woli różnych środowisk. Pan Senator odniósł się także do słów przedstawiciela Związku Nauczycielstwa Polskiego i podkreślił, że powodem utraty pracy przez nauczycieli nie będzie reforma ale niż demograficzny. Pan Senator zauważył także, że reforma nic nie burzy, dochodzi tylko to ewolucyjnego zmieniania. W ocenie Pana Senatora jest jeszcze dużo czasu na wdrożenie reformy i zostanie ona przyjęta bo na sukcesie jej wdrożenia zależy wójtom, burmistrzom i prezydentom miast. Ponadto mieszkańcy, nauczyciele i rodzice nie pozwolą na brak sprawnego wdrożenia reformy.
Z powyższych słów jednoznacznie wynika, że skutki reformy najboleśniej odczują samorządy, ponieważ wszelkie zastrzeżenia i pretensję, wymienione środowiska będą kierowały właśnie do organów prowadzących.
Pan Senator odniósł się także do słów przedstawiciela Związku Miast Polskich podnosząc, że wypowiedziane argumenty zmierzają do odłożenia reformy w czasie, a partia rządząca jest zdeterminowana, żeby reformę przeprowadzić, tak aby polska edukacja była lepsza a dzieci lepiej kształcone.
Senator Łukasz Mikołajczyk zauważył, że poprzednia reforma również zburzyła system a co do zwolnień nauczycieli podkreślił, że już od dłuższego czasu obserwuje się tendencję do zwolnień.
Już przed zakończeniem głos zabrała Pani Minister, która ponownie podkreślała celowość wprowadzenia zaplanowanych zmian. Zauważyła, że ma doskonałą współpracę z samorządami i ratuje powiaty przed bankructwem…
Ostatecznie Komisje przyjęły uchwałę o przyjęciu ustaw bez poprawek. Nie znalazł akceptacji Komisji wniosek o odrzucenie ustaw, który stał się wnioskiem mniejszości.
Prawo oświatowe i Przepisy wprowadzające tę ustawę jeszcze tego samego dnia trafiły do Senatu. Senat 16 grudnia 2016 r. nad ranem (2:44) zakończył debatę nad ustawami reformującymi system oświaty w Polsce, po czym ogłoszono przerwę w obradach.
