Nowelizacja przepisów o zarządzaniu kryzysowym nie zawiera mechanizmu finansowania zadań samorządów. Tymczasem JST chcą gwarancji, że nie zostaną bez wsparcia.

Zakończyło się drugie w tym roku posiedzenie plenarne Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Spotkanie, odbyło się 26 lutego, tradycyjnie w murach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Poruszone zostały m.in. kwestie pakietu ustaw samorządowych, ustawy o zarządzaniu kryzysowym oraz ograniczenia wysokości cen energii elektrycznej.

Obradom przewodniczyli Prezydent Sosnowca i przedstawiciel Związku Miast Polskich Arkadiusz Chęciński oraz Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański.

Pakiet zmian legislacyjnych – źle już było?

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawiło plany dotyczące zakresu zmian legislacyjnych opracowanych na podstawie propozycji strony samorządowej. Tzw. pakiet legislacyjny został przedłożony Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomaszowi Siemoniakowi, na jego prośbę, jeszcze w listopadzie ubiegłego roku, a następnie poszczególne propozycje zostały omówione na właściwych tematycznie Zespołach KWRSiT. Mimo iż większość proponowanych przez JST zmian spotkało się z negatywną opinią resortów, MSWiA pozostawiło samorządom nadzieję na to, że ich wysiłek nie pójdzie na marne – na poprzednim posiedzeniu plenarnym Tomasz Szymański zapowiedział opracowanie ustawy kompetencyjnej MSWiA zawierającej większość postulowanych rozwiązań.

– Ja wiem, że po tej pracy nie zostały państwu może do końca dobre wspomnienia, ze względu na to że poszczególne resorty nie do końca przyjmowały państwa argumentację na temat konieczności przyjmowanych zmian w kontekście założeń decentralizacyjnych – mówił Tomasz Szymański. – Przyjęliśmy pewne zobowiązanie po rozmowach z ministrami, po rozmowie z panem ministrem, co do przejęcia większości państwa uwag w ramach tak zwanej ustawy kompetencyjnej, którą będziemy przedkładali do dalszych prac. (…) serdecznie państwa proszę o to, żebyśmy (…) na kolejnej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu, kiedy będziemy chcieli państwu przedstawić założenia i pewien projekt, byli w bardzo ścisłym i dobrym kontakcie celem przygotowania właściwego wkładu do OSR-u. Będzie to dla nas niezwykle ważne – ponieważ to państwo wiecie najlepiej jak pewne zadania wyliczyć, sklasyfikować – żebyście tą wiedzą mogli się z nami podzielić.

Z ogólnych informacji przedstawionych przez Dyrektora Departamentu Administracji Publicznej Grzegorza Ziomka i jego zastępcy Szymona Wróbla wynika, że zmiany będą dotyczyły następujących aktów: ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie wojewódzkim, ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, ustawy – Prawo łowieckie, ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy – Prawo energetyczne, ustawy – Prawo o ruchu drogowym (w zakresie uwzględniającym uwagi Ministerstwa Infrastruktury), ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, ustawy - Prawo ochrony środowiska (w zakresie Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej), ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, ustawy o zarządzaniu kryzysowym, ustawy o pracownikach samorządowych (w zakresie propozycji, które zgłosiło Ministerstwo Cyfryzacji, dotyczącej dodefiniowania propozycji samorządowej), ustawy o kierujących pojazdami, ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych, ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (zmiana ma być poprzedzona dyskusją z Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Sprawiedliwości i Związkiem Powiatów Polskich odnośnie kosztów), ustawy – Prawo oświatowe (w zakresie uwzględniającym uwagi Ministerstwa Edukacji Narodowej).

Nowe czy nie? – o dwóch różnych spojrzeniach na „plany kryzysowe”

W porządku obrad znalazł się projekt ustawy o zmianie ustawy o zarządzaniu kryzysowym oraz niektórych innych ustaw. Dokument był już omawiany na posiedzeniach Zespołu ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli, a w wyniku uwag strony samorządowej, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa wprowadziło do pierwotnego projektu liczne poprawki.

Strona samorządowa nie czuje się jednak w pełni usatysfakcjonowana. Samorządy twierdzą m.in., że regulacja nakłada na nie nowe obowiązki, które w praktyce będą związane z dodatkowymi kosztami. Tymczasem przepisy zawarte w projekcie nie dają gwarancji, że JST otrzymają na nie środki.

– Dla nas kluczowe było kilka elementów, poczynając od tego elementu ekonomicznego, dlatego że chcielibyśmy, aby jednak wprowadzić pewien mechanizm stałego finansowania samorządów, dotyczących realizacji tych zadań, nowych rzecz jasna – mówił Marek Wójcik ze Związku Miast Polskich. – Po drugie, wciąż mamy wątpliwości co do tego, w jaki sposób utworzyć te 2 dokumenty strategiczne, które wynikają z zapisów tej ustawy. Też chcielibyśmy, aby można było to bardziej precyzyjnie dookreślić. Mamy wątpliwości, co do tego, w jaki sposób będzie, w przypadku administracji publicznej organizowany proces zarządzania tymi zadaniami (…) i chcielibyśmy, aby to było bardzo przejrzyste i żeby nie było wątpliwości, kto w sytuacji zagrożenia te działania powinien podjąć. Zgłaszaliśmy taką pewną kwestię, która dotyczy także resortu spraw wewnętrznych i administracji (…); bardzo nam zależało na tym, aby znaleźć mechanizm finansowania szkoleń dla pracowników samorządowych, którzy będą zajmowali się zarządzaniem kryzysowym. Oni się wciąż dokształcają, to jest oczywiste, ale mamy do czynienia jednak z pewnym zupełnie nowym rozdaniem. W związku z tym prosilibyśmy o to, aby może przy okazji też szkoleń organizowanych w ramach wdrożenia ustawy o ochronie ludności i obrony cywilnej, uwzględnić także te kwestie dotyczące zarządzania kryzysowego.

W toku dyskusji głos zabrał również przedstawiciel Związku Gmin Wiejskich RP.

– (…) państwo w żaden sposób nie podaliście potrzeb finansowych jednostek samorządu terytorialnego i w OSR nie wskazaliście nawet złotówki, która by była dodatkowa dla jednostek samorządu terytorialnego w tym zakresie (…) – mówił. – Z Państwa odpowiedzi: „w tym kontekście należy zaznaczyć, że z jednej strony przewidywane w procesie ustawy zadania planistyczne nie są zadaniami nowymi” (…) – tutaj ja wtrącę 2 słowa: chcemy, żeby były nowe, chcemy, żeby wprowadzały nową jakość, która będzie pozwalała właściwie zabezpieczyć i ochronić naszych mieszkańców. „Z drugiej strony zaś RCB nie może wchodzić w rolę Ministra Finansów w zakresie przyznawania środków na realizację zadań własnych” – oczywiście są to zadania własne, natomiast państwo wprowadzacie regulacje, które znacząco przekraczają możliwości finansowe na ten moment jednostek samorządu terytorialnego. „Jednocześnie wydaje się, że kilka tysięcy etatów przewidzianych dla Straży Pożarnej zgodnie z ustawą o ochronie ludności i obronie cywilnej powinno przyczynić się do poprawy realizacji zadań planistycznych na szczeblu samorządowym” – my nie chcemy polegać na czymś, co się wydaje. My chcemy mieć twarde dane, twarde dowody na to, że będziemy w stanie zrealizować zadania, które zostały nałożone na jednostki samorządu terytorialnego.

Przedstawiciele Rządowego Centrum Bezpieczeństwa stanowczo podkreślili, że przygotowywanie planów zarządzania kryzysowego nie jest nowym zadaniem, a ich liczba wynika z warunków pozyskiwania środków finansowych w ramach europejskiej polityki spójności.

– Redefiniujemy plany, to znaczy, rozkładamy obecny plan zarządzania kryzysowego na 2 odrębne plany; nie ma tu nic nowego – mówił przedstawiciel RCB. – (…) skoro do tej pory ktoś opracowuje te plany to siłą rzeczy opracuje również te plany, które w nieco zmienionej formie będą funkcjonowały w nowym porządku prawnym. Dodatkowo też, można powiedzieć, że w uzgodnieniu z państwem wskazaliśmy wprost, że tak naprawdę kwestie dotyczące planistyki pojawią się w 2027 roku. Mamy jeszcze troszeczkę czasu, żeby spokojnie popracować nad tym wszystkim; nie nad ustawą oczywiście, tylko nad rozwiązaniami, które będą powolutku wchodziły w życie. To nie będzie tak, że ustawa wejdzie w życie i za chwilę, za miesiąc trzeba będzie robić jakiś plan. Po prostu te zmiany wchodzą w 2027 roku. (…) jeżeli ktoś do tej pory realizuje pewne zadania i teraz ma realizować te zadania tylko w innym układzie (…) siłą rzeczy ciężko uznać, że są jakieś dodatkowe zadania nakładane na ten podmiot.

Wobec braku konsensusu dyskusja została przeniesiona na posiedzenie Zespołu ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli.

Koszty energii elektrycznej – Ministerstwo deklaruje aktywność

Na posiedzeniu kontynuowano temat z poprzedniego spotkania, dotyczący potrzeby objęcia samorządów terytorialnych ograniczeniem wysokości cen energii elektrycznej w roku 2025. Postulaty JST dotyczyły możliwości przedłużenia czasu obowiązywania cen maksymalnych oraz interwencji w sprawie samorządów, które w wyniku podpisanych wcześniej umów, płacą wyższe, niż maksymalne, ceny energii elektrycznej.

– Koszty dla samorządów to jest kwartalnie prawie 85 mln zł – mówił Arkadiusz Chęciński na podstawie przekazanych przez samorządy danych. – Dzisiaj nawet ukazała się informacja, w której pani Minister Paulina Hennig-Kloska twierdzi, że już jest dawno po szczycie celowym, że samorządy nie mają żadnego problemu, bo mogą też renegocjować umowy. To niestety nie jest prawda. Dalej jest wiele samorządów, które (…) mają z tym problem. Te wyższe ceny są od kilku do kilkuset złotych; nawet są samorządy, które płacą po ponad 1500 zł, o ile dobrze pamiętam, więcej niż ta cena maksymalna. (…) Co więcej jest też informacja, że możemy renegocjować te umowy. To jest taka, bym powiedział delikatnie, półprawda, ponieważ jeden z samorządów ma cenę właśnie blisko tej maksymalnej, o której mówiłem. Mógł renegocjować i dostał ofertę o 6 zł niższą, niż cena, którą ma w umowach zawartych w okresie rzeczywiście szczytów cen energii. Także byśmy bardzo prosili, żeby jednak nad tą sprawą się pochylić i pomóc tym samorządom (…)

Grzegorz Motyka nie wykluczył możliwości kolejnego przedłużenia ograniczenia wysokości cen energii elektrycznej. Co do pomocy samorządom, których obowiązują wyższe niż maksymalne, stawki za energię elektryczną, zapowiedział intensywność prac Ministerstwa w tym zakresie.

– W istocie dostrzegamy ten problem i zdajemy sobie sprawę z wagi tego problemu – mówił. – (…) I oczywiście udało nam się przedłużyć to wsparcie, jeśli chodzi o ten pierwszy kwartał. Ja jestem otwarty na dyskusję na temat kolejnego przedłużenia, choć już wtedy na Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego deklarowałem, i to się udało, wprowadzić na posiedzeniu Komisji wsparcie do końca pierwszego kwartału. Deklarowałem że podejmiemy interwencję w Ministerstwie Aktywów Państwowych, dyskusję ze spółkami w sprawie renegocjacji tych umów. Uważam, że też – naszym zdaniem – one mogłyby być renegocjowane ze względu szczególnie na interes publiczny. I tak; dotarły do nas informacje ze strony samorządów, że nawet, gdy taka responsywność ze strony przedsiębiorstwa energetycznego była, to o kilka złotych, nie o kilkanaście procent, tylko o kilka złotych niżej, co jest oczywiście dla tych samorządów nie do przyjęcia. To jest kompletnie też nieuzasadnione. (…) Stąd też my taką potrzebę widzimy, będziemy na pewno też to analizowali z punktu widzenia kosztów dla budżetu. Raczej wiążącym resortem jest resort finansów. Ja nie chcę wchodzić w kompetencje resortu finansów, bo ta współpraca układa nam się bardzo dobrze. (…) Stąd, jeżeli będzie taka w budżecie kwota, to myślę, że (…) przygotujemy odpowiednie zapisy ustawodawcze.

Metropolia pomorska, kaczka krzyżówka,… O czym jeszcze dyskutowano na posiedzeniu?

Ku zadowoleniu samorządów Tomasz Szymański zadeklarował, że jeszcze w tym samym dniu podpisze wniosek o wpis projektu ustawy o związku metropolitalnym w województwie pomorskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw do wykazu prac legislacyjnych.

Na obrady Komisji ponownie „wleciał” temat kaczki krzyżówki, a dokładniej projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych, który wyłącza z możliwości odstrzału 7 gatunków ptaków. Na poprzednim posiedzeniu plenarnym strona samorządowa zaalarmowała, że projekt procedowany jest bez udziału Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, mimo że jego skutki oddziaływać będą bezpośrednio na działalność gmin, powiatów i województw.  

– Proszę o przekazanie  w Ministerstwie, że my nie zapominamy o tych rozporządzeniach, że w ogóle nie bierzemy pod uwagę, że te rozporządzenia do nas nie trafią – przestrzegał Marek Wójcik.

Przedstawiciel strony rządowej wyjaśnił, że projekt nie został skierowany do KWRiST, ponieważ już w OSR Ministerstwo stwierdziło, że regulacja nie ma bezpośredniego wpływu na działalność samorządów

– Być może tutaj rzeczywiście, po uzyskaniu opinii tych, które tutaj wpłynęły w ramach procesu, może być wpływ pośredni, natomiast cały czas nie widzimy w tych opiniach jakiegoś bardzo silnego wpływu na samorządy. Natomiast analizujemy tutaj jeszcze opinie, które spływają do nas i stanowisko, które tutaj usłyszałem przed chwilą zostanie przekazane panu Ministrowi, pod którego tutaj regulacja podlega – mówił.

Temat powróci na posiedzenie Zespołu do Spraw Energii, Klimatu i Środowiska.

Strona samorządowa przekazała Ministerstwu Finansów i Ministerstwu Edukacji Narodowej pismo z propozycją zmian finansowania zadań oświatowych jednostek samorządu terytorialnego wraz z zaproszeniem na mające odbyć się w marcu spotkanie w tej sprawie.

Samorządy zwróciły się również z prośbą o ponowne rozpatrzenie na posiedzeniu Zespołu do Spraw Systemu Finansów Publicznych kwestii odsetek od zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.

– Jest to ogromny problem. Mamy kolejne wyroki sądów, które mówią, że te odsetki powinny pozostać w samorządach. Dlatego bardzo prosimy o to, aby jeszcze raz pochylić się na (…) nad tym problemem – argumentował Arkadiusz Chęciński.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Hanna Majszczyk sceptycznie podeszła do tej propozycji, gdyż projekt ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych i niektórych innych ustaw został już zaopiniowany i sprawa wydawała się być zamknięta, jednak zgodziła się podjąć rozmowę.

Unia Metropolii Polskich, przy akceptacji pozostałych korporacji, zwróciła się z prośbą o przedstawienie na posiedzeniu Zespołu do Spraw Międzynarodowych Unii Europejskiej i Polityki Regionalnej informacji dotyczącej Koncepcji Rozwoju Kraju 2050. Organizacja podziękowała również Minister Sowińskiej za rozpoczęcie  współpracy z samorządami w sprawie stworzenia rozszerzonej odpowiedzialności producenckiej. Dodatkowo, strona samorządowa przekazała Tomaszowi Szymańskiemu pismo ze swoim stanowiskiem w tym zakresie z jednoczesną prośbą o dyskusję na kolejnym posiedzeniu plenarnym.

Na prośbę Ministra Marcina Kierwińskiego, koordynującego działania dotyczące odbudowy obszarów dotkniętych powodzią, który nie mógł tego dnia uczestniczyć w dyskusji, zdjęto z punktu obrad wniosek Związku Powiatów Polskich dot. tematyki niejednolitego sposobu przyznawania samorządom kwot rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej, przeznaczonych na usuwanie skutków klęski żywiołowej (powodzi) w jednostkach oświatowych prowadzonych przez dany samorząd.

KWRiST wyraziła zgodę na upoważnienie Zespołów do wydania opinii wiążącej do:

• projektu rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły artystyczne zadań statutowych i programów oraz realizacji przez nauczycieli tych szkół zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;
• projektu rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach;
• projektu ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów.

KWRiST nie wyraziła zgody na upoważnienie Zespołu ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli do wydania opinii wiążącej do projektu rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.

KWRiST wydała pozytywną opinię wiążącą do:

• projektu rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie Centralnej Ewidencji Zasobów Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej;
• projektu zmian do wytycznych szczegółowych w zakresie przyznawania, wypłaty i zwrotu pomocy finansowej w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 dla interwencji w sektorze owoców i warzyw;
• projektu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu  „Budowa lub modernizacja dróg lokalnych”  w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji związanych z tworzeniem, ulepszaniem lub rozbudową wszystkich rodzajów małej infrastruktury, w tym inwestycji w energię odnawialną i w oszczędzanie energii” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020;
• projektu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu  „Gospodarka wodno-ściekowa”  w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji związanych z tworzeniem, ulepszaniem lub rozbudową wszystkich rodzajów małej infrastruktury, w tym inwestycji w energię odnawialną i w oszczędzanie energii” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020;
• projektu rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r.);
• projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw – z uwagami;
• projektu rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy – z uwagami.

Kolejne posiedzenie plenarne KWRiST planowane jest na 25 marca br.