Samorządy chcą zwiększenia nakładów na prowadzenie szkół i przedszkoli oraz przywrócenia im autonomii w prowadzeniu polityki oświatowej. „Bez tego nie uda się zachować dotychczasowych wysokich standardów usług w zakresie edukacji, opieki i wychowania” – mówią.

Za nami ostatnie w tym roku posiedzenie plenarne Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Obrady miały miejsce 17 grudnia, a poruszone tematy dotyczyły m.in. polityki oświatowej, nowelizacji ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, nowelizacji Prawa Wodnego oraz – zaopiniowanego przez Komisję negatywnie – projektu dotyczącego zmian wynagradzania pracowników samorządowych.

Obradom przewodniczyli Prezydent Wodzisławia Śląskiego Mieczysław Kieca oraz Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański.

Związek Powiatów Polskich reprezentował Zastępca Dyrektora Biura dr Grzegorz Kubalski. 

Zwiększenie finansów i deregulacja

Mieczysław Kieca odczytał stanowisko strony samorządowej w sprawie finansowania zadań oświatowych. Samorządy przypominają, że odgrywają kluczową rolę w systemie oświaty, prowadząc łącznie ponad 47 000 szkół i przedszkoli i – mimo  niedoszacowania swoich dochodów – podejmują wiele inicjatyw ukierunkowanych na modernizację infrastruktury oświatowej, poprawę warunków nauczania i zapewnienie bezpieczeństwa uczniów.

Obecnie jednostki samorządu terytorialnego procedują uchwalenie budżetu na rok 2026 i wiele spośród nich nie jest w stanie zbilansować bieżących dochodów z bieżącymi wydatkami. W obliczu kryzysu demograficznego zwracają uwagę na potrzebę pilnego podjęcia działań zmierzających do utrzymania wysokiej jakości nauczania i wychowania.

– Bez zwiększenia nakładów na prowadzenie szkół i przedszkoli oraz przywrócenia samorządom autonomii w prowadzeniu polityki oświatowej nie uda się zachować dotychczasowych wysokich standardów usług w zakresie edukacji, opieki i wychowania – przekonywał Mieczysław Kieca, przypominając jednocześnie, że mimo iż w 2024 roku, w trakcie prac nad opracowaniem nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, samorządy otrzymały zapewnienie szybkiego przygotowania i wdrożenia nowego systemu finansowania zadań oświatowych, strona rządowa nie podjęła obiecywanych działań i rezygnowała z poparcia nawet punktowych zmian w tym zakresie.

– Oczekujemy, że strona rządowa wywiąże się z przypominanych zapewnień polityków zawartych w umowie Koalicji 15 Października; tu zacytuję: „Uważamy, że powierzenie samorządom odpowiednich kompetencji wraz z zapewnieniem stosownych środków finansowych zapewnia zarządzanie maksymalnie blisko ludzi. Będziemy zatem dążyć do przywrócenia samorządom szerokiej autonomii, efektywnie zwiększymy wydatki budżetowe na edukację” – mówił Mieczysław Kieca.

Stanowisko strony samorządowej zostanie przekazane do właściwych osób w Ministerstwie Edukacji Narodowej.

– Przekażemy to stanowisko, odniesiemy się do niego i jesteśmy gotowi do rozmów nad systemem finansowania dla samorządów w tym zakresie – podsumował pracownik MEN-u.

Cmentarze i chowanie zmarłych

Dorota Bąbiak-Kowalska z Unii Metropolii Polskich przedstawiła informację na temat spotkania strony samorządowej z przedstawicielami Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Rozwoju i Technologii oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, jakie odbyło się tego samego dnia, a które dotyczyło nowelizacji ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

– Zgłaszaliśmy jako Unia Metropolii Polskich, ale także cała strona samorządowa, problem z brakiem jednolitego katalogu opłat cmentarnych oraz tym, że od co najmniej 2 lat pojawia się nowa linia orzecznicza, która kwestionuje regulaminy na cmentarzach komunalnych wprowadzających opłaty za usługi cmentarne, pozostawiając jedynie usługi pogrzebowe, co budzi, może budzić, ogromne konsekwencje – w tym finansowe – dla samorządów. Ale także wprowadza nierównowagę w traktowaniu mieszkańców, którzy z tych usług cmentarnych i usług pogrzebowych korzystają – referowała.

W wyniku rozmów Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przychyliło się do prośby znowelizowania stosownych przepisów w tym zakresie i przyjmuje do projektu ustawy o likwidacji barier utrudniających funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego („pakiet deregulacyjny”) – UD309 – propozycję zmiany przepisu w ustawie o usługach cmentarnych i chowaniu zmarłych, która zniweluje problem.

Unia Metropolii Polskich zobowiązała się do przedstawienia do piątku konkretnej propozycji.

Zmiany w wynagradzaniu pracowników? Tak, ale systemowe

Komisja negatywnie zaopiniowała projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniający rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (RD245). Jak wyjaśniał Mieczysław Kieca, strona samorządowa oczekuje w tym zakresie szerokich, kompleksowych rozwiązań systemowych.

– To nie jest kwestia tylko zwiększenia tzw. widełek czy możliwości podnoszenia wynagrodzeń dla pracowników, których zatrudniamy – uzasadniał. – Jesteśmy przekonani co do tego, że wszystkim nam zależy na profesjonalizacji kadr. Za profesjonalizacją, wymaganiami zawodowymi i umiejętnościami muszą pójść środki finansowe, które przeznaczamy na rzecz naszych pracowników. Cały system powinien być kompleksowo i dogłębnie przygotowany, tak, aby obejmował wszystkich pracowników – zarówno tych, którzy rozpoczynają swoją pracę w urzędzie, jak i tych, którzy kontynuują tę pracę w charakterze wieloletnim – a także zmieniające się wymagania dla samorządów i konieczność bardziej elastycznego podejścia do organizowania swojej struktury organizacyjnej wewnątrz urzędów czy jednostek podległych.

Nowelizacja Prawa wodnego kosztowna dla gmin?

W punkcie dotyczącym projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo wodne (UC123) głos zabrał Mariusz Marszał ze Związku Gmin Wiejskich RP. Akt dotyczy jakości wód na obszarze organizowanych kąpielisk.

– Projektowane przepisy nie przewidują w żadnym obszarze automatycznego i jednoznacznego uruchomienia działań wspierających gminy przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie czy Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, mimo że gminy – zwłaszcza te wiejskie – nie mają realnych narzędzi do oddziaływania na całe zlewnie, a często kąpieliska organizowane są w ciągu linii brzegowej różnych rzek. Ma to szczególnie ważne odniesienie w przypadku wód płynących i istnieje bardzo wysokie ryzyko, związane z przerzucaniem odpowiedzialności operacyjnej na wójta, przy jednoczesnym pozostawianiu kluczowych kompetencji kontrolnych i analitycznych po stronie administracji rządowej. To może prowadzić do nieproporcjonalnego obciążania kosztowego gmin – mówił.

Projekt został skierowany do prac w Zespole. Strona samorządowa oczekuje odniesienia się Ministerstwa do przedstawionych wątpliwości.

Inne sprawy poruszone na posiedzeniu

W związku z 35-leciem działalności Unii Miasteczek Polskich organizacja podziękowała wszystkim członkom Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego za dobrą współpracę świątecznymi upominkami.

Prezes Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego prof. Paweł Swianiewicz przedstawił prezentację pt. „Sukces w ogóle, diabeł tkwi w szczególe, czyli o ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z października 2004 r.”  Po stronie uczestników spotkania pojawiły się sugestie, by kwestie związane z raportem dotyczącym ustawy o dochodach JST zostały omówione szerzej na Zespole do Spraw Systemu Finansów Publicznych.

Marek Wójcik ze Związku Miast Polskich zwrócił się z prośbą do przedstawicieli Ministerstwa Finansów o jak najszybsze przedstawienie stronie samorządowej metodologii naliczania środków dla jednostek samorządu terytorialnego z racji uzupełnienia środków z CIT-u.

– Państwo prosicie o opinię Zespołu do Spraw Systemu Finansów Publicznych – a więc tutaj nie będzie tej opinii, jeśli wcześniej nie dostaniemy informacji o metodologii oraz materiałów służących do sporządzenia tego podziału – zastrzegł.

Marek Wójcik przypomniał także o prośbie samorządów co do wyrównania jednostkom samorządu terytorialnego dochodów na rok 2026 do poziomu nie mniejszego niż 4%. Poinformował także, że w odpowiedzi na prośbę Ministerstwa Finansów co do przeznaczenia środków na infrastrukturę drogową, strona samorządowa ustaliła wstępnie, że 400 mln zł przeznaczy na zadania, których finansowanie mieściło się kiedyś w rezerwie dla miast na prawach powiatu, powiatów i województw (zdanie odrębne wyraziły 3 korporacje: Związek Województw RP, Związek Gmin Wiejskich RP oraz Unia Miasteczek Polskich).

– Zależy nam na tym, aby resort infrastruktury jak najszybciej uruchomił konkurs w tej sprawie, żebyśmy mogli mieć rozstrzygnięcie nie później niż w kwietniu i żebyśmy w związku z tym zdążyli do końca roku 2026 te projekty zrealizować – mówił.

Strona samorządowa – chcąc dopracować szczegóły – przełożyła przekazanie stronie rządowej drugiego pakietu „propozycji deregulacyjnych” na styczeń.

Mieczysław Kieca przypomniał przedstawicielom strony rządowej o prośbie z ostatniego posiedzenia plenarnego KWRiST dotyczącej udzielenia odpowiedzi na pismo przesłane w maju br. przez Związek Gmin Wiejskich RP odnośnie algorytmów i innych kwestii związanych z planem ogólnym gminy

Opinie i wnioski

W odpowiedzi na wniosek Ministra Edukacji o wskazanie przedstawicieli strony samorządowej KWRiST do zespołu roboczego odpowiedzialnego za przygotowanie i wdrożenie centralnego dziennika elektronicznego, strona samorządowa zadeklarowała przekazanie informacji do końca grudnia.

W sprawie wniosku Ministra Spraw Zagranicznych o pilne zaopiniowanie projektu ustawy o środkach ograniczających (UC 92) przyjęto, że projekt zostanie skierowany do prac w Zespole do Spraw Międzynarodowych Unii Europejskiej i Polityki Regionalnej. Jeżeli Zespół wypracuje jednoznaczną opinię pozytywną, będzie ona wiążąca.

Podobne rozwiązanie przyjęto co do wniosku Rządowego Centrum Legislacji o wyrażenie zgody na upoważnienie Zespołu ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli do wydania opinii wiążącej do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych w sprawach rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych albo załatwianych milcząco (UDER95). Opinia Zespołu zostanie uznana za wiążącą, o ile będzie pozytywna.

W sprawie projektu rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie Ewidencji Obrony Cywilnej – z uwagi na dużą liczbę uwag i pytań – zdecydowano, że prace nad nim będą kontynuowane na posiedzeniu Zespołu.

Komisja przeniosła opiniowanie projektu rozporządzenia Ministra Finansów i Gospodarki w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od Nagrody Solidarności im. Lecha Wałęsy na kolejne posiedzenie Zespołu, prosząc jednocześnie o odniesienie się strony rządowej do wszystkich wątpliwości dotyczących wpływu projektowanej regulacji na dochody JST.

W sprawie projektu Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 r. z perspektywą do 2040 r., strona samorządowa oczekuje na ostateczną wersję projektu.

Strona samorządowa rozpatrzyła pozytywnie następujące wnioski:

• wniosek Ministra Finansów i Gospodarki o wyrażenie zgody na upoważnienie Zespołu ds. Systemu Finansów Publicznych do wydania opinii wiążącej do projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (nr UD314)
• wniosek Ministerstwa Zdrowia o wyrażenie zgody na upoważnienie Zespołu ds. Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej do wydania opinii wiążącej do projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie rejestru endoprotezoplastyk (MZ DER 1804);
• wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o pilne zaopiniowanie zmienionego projektu rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficzny;
• wniosek Ministerstwa Finansów i Gospodarki o opinię w sprawie proponowanych zmian w kształceniu w szkołach w zawodach z sektora optyki i mechaniki precyzyjnej – wykreślenie zawodów: optyk-mechanik, mechanik precyzyjny, technik optyk i zastąpienie ich nowymi zawodami: optoelektronik, technik optoelektroniki oraz technik optyki okularowej;
• wniosek Ministra Infrastruktury o opinię w sprawie wprowadzenia zmian do podstawy programowej kształcenia w zawodzie technik lotniskowych służb operacyjnych;
• wniosek Ministra Infrastruktury o opinię w sprawie wprowadzenia podstawy programowej kształcenia w zawodzie technik operator kontroli bezpieczeństwa portu lotniczego;
• wniosek Ministra Infrastruktury o opinię w sprawie wprowadzenia zmian do podstawy programowej kształcenia w zawodzie technik mechanik lotniczy;
• wniosek Ministra Infrastruktury o opinię w sprawie wprowadzenia zmian do podstawy programowej kształcenia w zawodzie technik awionik.

Strona samorządowa rozpatrzyła negatywnie następujące wnioski:

• wniosek Ministra Infrastruktury o pilne zaopiniowanie zmienionego projektu ustawy o zmianie ustawy o rejestracji jachtów i innych jednostek pływających o długości do 24 m oraz ustawy o bezpieczeństwie morskim (UD305) – Komisja przyjęła tryb zwykły (prace merytoryczne w Zespole i wydanie opinii wiążącej na posiedzeniu plenarnym KWRiST);
• wniosek Kancelarii Prezesa Rady Ministrów o wyrażenie zgody na upoważnienie Zespołu ds. Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej do wydania opinii wiążącej do projektu ustawy o opiece długoterminowej (UD326).

KWRiST zaopiniowała pozytywnie następujące projekty:

• projekt raportu o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2024 roku (Urząd Konkurencji i Konsumentów);
• projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przypadków, w których nie stosuje się art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzenia pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie granicy portu morskiego w Łebie;
• projekt rozporządzenia Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej zmieniającego rozporządzenie w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach programów regionalnych na lata 2021-2027;
• projekt uchwały zmieniającej uchwałę Rady Ministrów w sprawie „Rządowego programu ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej na lata 2025-2028” (ID164).

Kolejne posiedzenie plenarne KWRiST planowane jest wstępnie na 28 stycznia 2026 r.