W listopadzie 2024 r. rada gminy podjęła uchwałę w sprawie udzielenia pomocy finansowej powiatowi z przeznaczeniem na organizację powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej. W jednym z paragrafów uchwały rada określiła, że pomoc finansowa zostanie udzielona w formie dotacji celowej, a środki będą pochodzić z budżetu gminy na 2025 rok. Co jednak istotne, budżet gminy uchwalono dopiero pod koniec grudnia 2024 r.
Czy w takiej sytuacji uchwała w sprawie udzielenia pomocy finansowej pozostaje ważna?
Według Kolegium RIO w Olsztynie taka uchwała wymaga stwierdzenia jej nieważności, bowiem w sposób istotny narusza prawo.
Co mówią przepisy?
Stosownie do art. 10 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym (usg), gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej. Natomiast art. 216 ust. 2 pkt 5 ustawy o finansach publicznych (ufp) stanowi iż, wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 220 ust. 1 i 2 ufp, z budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być udzielona innym jednostkom samorządu terytorialnego pomoc finansowa w formie dotacji celowej lub pomoc rzeczowa. Podstawą udzielenia pomocy, o której mowa w ust. 1, jest umowa.
Definicja „dotacji”
Definicja dotacji została określona w art. 126 ufp, który stanowi, że dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na podstawie niniejszej ustawy, odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych.
Rozwinięcie pojęcia dotacji zawierają kolejne przepisy, które określają dane szczególne zasady ich udzielania i rozliczania, w tym przepis art. 250 ustawy o finansach publicznych stanowiący, że zarząd jednostki samorządu terytorialnego, udzielając dotacji celowej, w tym jednostce sektora finansów publicznych, w przypadku gdy odrębne przepisy lub umowa międzynarodowa nie określają trybu i zasad udzielania lub rozliczania tej dotacji, zawiera umowę, która określa w szczególności wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację są przekazywane środki dotacji, termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego, termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji oraz termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, z tym że termin ten nie może być dłuższy niż terminy zwrotu określone w ustawie o finansach publicznych.
Z przytoczonego przepisu wynika generalna reguła dotycząca wykorzystywania dotacji udzielanych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego do końca roku budżetowego. Oznacza to, że proces udzielania, przekazywania i wykorzystania dotacji jest podporządkowany kalendarzowemu rokowi budżetowemu.
Kolegium RIO, opierając się na art. 211 ust. 1, 4 i 5 ufg, a także art. 44 ust. 1 pkt 2 ufp, wskazało, że podstawą do dysponowania środkami finansowymi będącymi dotacją celową (w tym zakresie również mowa o podjęciu uchwały o udzieleniu pomocy finansowej w formie dotacji celowej z przeznaczeniem na organizację powiatowych przewozów pasażerskich o charakterze użyteczności publicznej), są wydatki określone przez organ stanowiący w budżecie jednostki samorządu terytorialnego.
„Roczność” dotacji
Analiza przepisów ustawy o finansach publicznych daje podstawę do stwierdzenia, że istotną cechą stosunku dotacyjnego, jest jego ustawowe ograniczenie czasowe do okresu roku budżetowego.
Ograniczenie to („roczność” dotacji) wynika z konstrukcji samego budżetu jednostki samorządu terytorialnego, i co do zasady, dotyczy także wszystkich podmiotów oraz podejmowanych przez nich działań: organu uchwalającego budżet (który go planuje, co do zasady „na przyszłość” i na którym ciąży ustawowy obowiązek uchwalenia budżetu w odpowiednim terminie i z odpowiednim wyprzedzeniem), organu ustalającego tryb udzielania i rozliczania dotacji, organu ustalającego wysokość stawek dotacji, organu udzielającego dotacji, jak też podmiotu ją otrzymującego i rozliczającego.
Podsumowanie
Kolegium RIO podsumowało, iż przepisy prawa nie przewidują możliwości udzielania dotacji na okres przekraczający dany rok budżetowy, chociażby z powodu braku podjętej uchwały budżetowej na przyszły rok.
W takiej sytuacji uchwała dotycząca udzielenia pomocy finansowej powiatowi, w sposób istotny narusza art. 211 i art. 44 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 126 i art. 250 ustawy o finansach publicznych, poprzez udzielenie dotacji celowej w kolejnym roku budżetowym, podczas gdy nie został jeszcze uchwalony budżet gminy na nadchodzący 2025 rok.
Uchwała Nr 0102-25/25 Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie z 29.01.2025 r.
Źródło: rioolsztyn.bip.net.pl
