W przekazanym do Sejmu "Sprawozdaniu z działalności NIK w 2012 roku" odnajdujemy kolejny interesujący wątek dotyczące nielegalnego wwożenia na terytorium Polski odpadów z zagranicy, w tym masowo starych aut.
Podstawowym aktem prawnym w Unii Europejskiej, regulującym kwestie międzynarodowego przemieszczania odpadów, jest rozporządzenie (WE ) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów, zwane dalej EW SR. W polskim porządku prawnym zasady wdrażania EW SR zostały określone w ustawie z 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów, zwanej dalej ustawą o mpo, oraz w siedmiu aktach wykonawczych do tej ustawy. W przepisach krajowych określono postępowanie i organy właściwe do wykonania zadań z zakresu międzynarodowego przemieszczania opadów wynikających z EW SR oraz kary pieniężne za naruszanie obowiązków w zakresie międzynarodowego przemieszczania odpadów.
Zgodnie z ustawą o mpo organem odpowiedzialnym za wykonanie EW SR jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Natomiast zadania oraz właściwość Służby Celnej, organów Straży Granicznej i Inspekcji Transportu Drogowego oraz wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska w zakresie nadzoru nad międzynarodowym obrotem odpadami określają przepisy odrębne.
Wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska są organami właściwymi do wymierzania kary pieniężnej, w drodze decyzji, podmiotom odpowiedzialnym za nielegalne międzynarodowe przemieszczanie odpadów.
W latach 2008-2011 wwieziono do Polski i wywieziono z niej oraz przewieziono przez teren kraju ponad 5 mln Mg odpadów.
NIK skontrolowała Przestrzeganie wybranych przepisów rozporządzenia UE w sprawie przemieszczania odpadów.
Kontrolerzy wystawili ogólną ocenę pozytywną, ale jednocześnie stwierdzili, że przemieszczanie odpadów, w tym wykorzystanie zezwoleń i wykonywanie innych decyzji Głównego Inspektora dotyczących mpo, nie podlegało dostatecznemu nadzorowi.
W przeprowadzaniu przez SG i SC kontroli transportów odpadów oraz w przeprowadzaniu przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska kontroli wykonania odzysku lub unieszkodliwienia odpadów występowały utrudnienia spowodowane brakiem informacji dotyczących międzynarodowego przemieszczania odpadów, a także niespójność działań służb w zapobieganiu przewozom nielegalnym.
Nie było pełnej i szybkiej wymiany informacji pomiędzy służbami, m.in. o wydanych przez Głównego Inspektora zezwoleniach, wykonanych przemieszczeniach odpadów i ujawnionych przemieszczeniach nielegalnych. Bazy danych, obejmujące m.in. mpo, funkcjonujące w Służbie Celnej i Straży Granicznej, działały niezależnie, jako systemy wewnętrzne, uzupełniane danymi z Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, wpływającymi niejednokrotnie ze zwłoką.
Rejestr zgłoszeń i decyzji dotyczących mpo, prowadzony w GIOŚ , był niekompletny, natomiast nowa baza danych została uruchomiona dopiero w 2011 r., a w 2012 r. rozpoczęto wprowadzanie do niej danych.
Sprawy dotyczące uznawania za odpad uszkodzonych pojazdów, wwożonych do Polski jako towar, prowadzone były w GIOŚ nierzetelnie, bez należytej staranności w postępowaniu dowodowym, na podstawie ocen stanu technicznego i ubytku wartości pojazdów sporządzanych na zlecenie właścicieli pojazdów. Nosiło to znamiona korupcjogennego mechanizmu dowolności postępowania.
W GIOŚ , KGSG i MF posiadano niekompletne i niespójne dane dotyczące liczby przypadków nielegalnego mpo.
Brak pełnych danych wynikał m.in. z niezgłaszania do Głównego Inspektora wszystkich przypadków nielegalnego wwozu odpadów. Zdaniem NIK utrudniało to prowadzenie nadzoru nad wykorzystaniem zezwoleń i wykonywaniem innych decyzji Głównego Inspektora dotyczących międzynarodowego przemieszczania odpadów, a także rzetelne przeprowadzanie kontroli transportów odpadów, wykonania ich odzysku albo unieszkodliwienia i zapobieganie przewozom nielegalnym.
Stwierdzone ryzyko: Obciążanie naturalnego środowiska kraju odpadami wwożonymi nielegalnie, w tym w postaci pojazdów nienadających się do eksploatacji.
Źródło: "Sprawozdaniu z działalności NIK w 2012 roku", NIK, 2013
