Kluczowym problemem gospodarowania odpadami medycznymi jest zapewnienie ich prawidłowego unieszkodliwiania, przede wszystkim w sposób, który będzie bezpieczny dla ludzi i środowiska. Służyć temu powinny – w ramach obowiązujących przepisów – zarówno działania administracji publicznej, jak i podmiotów dokonujących unieszkodliwiania odpadów.
Podstawowym aktem prawnym, dotyczącym gospodarowania odpadami, w tym medycznymi, była – wielokrotnie nowelizowana – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Określa ona zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. Do odpadów medycznych stosuje się – z modyfikacjami w zakresie tych właśnie odpadów – ogólne przepisy dotyczące postępowania z odpadami.
W szczególności dotyczy to tzw. zasady bliskości, która ma na celu ograniczanie przemieszczania odpadów.
Odpady medyczne są grupą odpadów związanych z ochroną zdrowia ludzkiego. Powstają w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny. Do odpadów medycznych należą m.in. części ciała i organy, pojemniki na krew i konserwanty do jej przechowywania, odpady zawierające drobnoustroje lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego (wywołujące lub mogące wywołać choroby u ludzi i zwierząt), chemikalia zawierające substancje niebezpieczne, leki cytotoksyczne i cytostatyczne, pozostałości z żywienia pacjentów oddziałów zakaźnych. Zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi, stwarzane przez odpady medyczne, wynika z ich zróżnicowanego składu morfologicznego i możliwości skażenia biologicznego.
NIK skontrolowała działalność związaną z unieszkodliwianiem odpadów medycznych na terenie województwa podkarpackiego. Ogólna ocena jest pozytywna. NIK oceniła jednak negatywnie wydanie decyzji przez Marszałka Województwa Podkarpackiego z 28 kwietnia 2008 r., udzielającej zezwolenia na unieszkodliwianie odpadów medycznych i weterynaryjnych w instalacji prowadzonej w Dębicy. W okresie objętym kontrolą Marszałek Województwa wydał jedną decyzję – zezwolenie na unieszkodliwianie odpadów medycznych i weterynaryjnych oraz dwukrotnie prawidłowo zmienił decyzję Wojewody dotyczącą takiej działalności. Poważne nieprawidłowości, które wystąpiły w związku z wydawaniem powyższego zezwolenia (decyzja z 28 kwietnia 2008 r.) uzasadniają ocenę, że decyzja ta wydana została z rażącym naruszeniem prawa. Polegało ono przede wszystkim na dopuszczeniu do unieszkodliwiania odpadów zakaźnych inną metodą niż poprzez ich spalenie w spalarni odpadów. Było to sprzeczne z wyrażonym wówczas w art. 42 ust. 1a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach bezwzględnym zakazem unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych i zakaźnych odpadów weterynaryjnych w inny sposób niż spalanie w spalarniach odpadów.
Prowadzenie działalności przez przedsiębiorcę na podstawie decyzji z 28 kwietnia 2008 r. wywołało ogromne niezadowolenie i poczucie zagrożenia mieszkańców położonego w pobliżu miejsca prowadzenia działalności osiedla „Słoneczne" w Dębicy, mimo iż uzyskane przez Marszałka Województwa wyniki badań i kontroli dotyczących funkcjonowania instalacji w Dębicy nie potwierdziły występowania zagrożeń mikrobiologicznych lub uciążliwości zapachowej.
Podejmowane przez pracowników Urzędu Marszałkowskiego działania (postępowania administracyjne zmierzające do wyeliminowania tej decyzji, kontrole, rozpatrywanie skarg) nie przekonały mieszkańców do braku zagrożeń.
Z przeprowadzonej kontroli wynika, że niestabilność i niejasność przepisów dotyczących gospodarowania odpadami medycznymi – przede wszystkim określających warunki prowadzenia tej działalności – niekorzystnie wpływały na prowadzoną działalność w tym zakresie. Dotyczy to przedsiębiorców, którzy napotykają przeszkody w prowadzeniu takiej działalności, ale również organów administracji, narażonych na ryzyko nieprawidłowego działania, w szczególności w obszarze wydawania decyzji administracyjnych.
Źródło: "Sprawozdaniu z działalności NIK w 2012 roku", NIK, 2013
