Bydgoszcz otrzymała znaczące dofinansowanie w wysokości ponad 73,59 mln zł na przeprowadzenie kluczowych działań naprawczych na terenach po byłych Zakładach Chemicznych „Zachem”. Środki te, pochodzące głównie z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) oraz zwrotu podatku VAT, są przeznaczone na wstępny, ale niezbędny etap eliminacji jednego z najpoważniejszych zagrożeń środowiskowych w Polsce.

Tereny dawnego „Zachemu” zostały ujęte w ustawie o wielkoobszarowych terenach zdegradowanych (WTZ) jako jedna z pięciu lokalizacji w kraju, które wymagają pilnej interwencji w celu zabezpieczenia życia i zdrowia ludności oraz ochrony stanu środowiska. Prace nad ustawą o WTZ były prowadzone w ramach przygotowania do wdrażania KPO. 

Całość dofinansowania, na które składa się ok. 60,28 mln zł z KPO oraz ok. 13,31 mln zł z tytułu zwrotu VAT, ma umożliwić miastu realizację fazy poprzedzającej właściwe inwestycje, zgodnie z ustawą o WTZ i założeniami KPO.

Dzięki przyznanym środkom, Bydgoszcz realizuje następujące kluczowe działania:

• Prowadzenie kompleksowych badań i inwentaryzacji występujących zanieczyszczeń w gruncie, powietrzu i odpadach.
• Przygotowanie szczegółowych projektów planów poprawy stanu środowiska, wynikających z rozpoznania skali problemu.
• Opracowanie dokumentacji niezbędnej do pozyskania kolejnych funduszy (głównie unijnych) na docelowe projekty inwestycyjne dotyczące eliminacji zagrożeń na WTZ. 

Prezydent Miasta Bydgoszczy wyznaczył na obszarze byłych Zakładów Chemicznych „Zachem” dwa odrębne wielkoobszarowe tereny zdegradowane (WTZ), na których koncentrują się obecnie prace:

• WTZ Zachem „Zielona”: Obszar o powierzchni 174 ha, w tym prawie 10 ha składowisk odpadów.
• WTZ Zachem SOE: Obszar o powierzchni 115 ha, w tym prawie 4 ha składowisk.

Na obu obszarach zakończono już pierwszy etap prac, obejmujący inwentaryzację przyrodniczą, geodezyjną i badania geofizyczne. Obecnie trwa drugi etap, w ramach którego prowadzone są intensywne badania gruntu, powietrza i odpadów, a projekty robót geologicznych są sukcesywnie zatwierdzane.

Zakończenie całości kompleksowej oceny stanu środowiska planowane jest na luty 2026 r. Projekty planów poprawy stanu środowiska mają zostać ukończone do lipca 2026 r. 

Problem składowisk odpadów i innych zanieczyszczeń na terenach „Zachemu” ma swoje korzenie w historii. Działalność przemysłowa została tam rozpoczęta w latach 1939-1945 przez III Rzeszę (DAG Fabrik Bromberg). Obecnie na tym obszarze znajduje się wiele składowisk odpadów niebezpiecznych, zarządzanych przez liczne podmioty gospodarcze.

Co istotne, obecne zanieczyszczenie jest złożonym problemem. Różne podmioty władają zanieczyszczonymi terenami i odpowiadają za usunięcie poszczególnych zagrożeń. Dodatkowo, aktualna działalność przemysłowa prowadzona przez niektóre z tych podmiotów również może generować zanieczyszczenia, niezależnie od obecnego zanieczyszczenia historycznego. Ustawa o WTZ ma służyć rozwiązaniu problemów związanych ze składowiskami i innymi miejscami gromadzenia odpadów na terenach państwowych zakładów przemysłowych.

Finansowanie z KPO, ogłoszone w ramach naboru Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), jest pierwszym, strategicznym krokiem do eliminacji wieloletnich zagrożeń środowiskowych. Wszystkie Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST) objęte ustawą o WTZ podpisały umowy z NFOŚiGW (na ok. 100 mln zł) i złożyły wnioski o zwrot VAT (na ok. 22 mln zł), co świadczy o skali problemu i koordynacji działań na poziomie krajowym.

Źródło: MKiŚ