O 15-leciu obowiązywania przepisów dotyczących partnerstwa publiczno-prywatnego i związanych z nim wyzwaniach rozmawiamy z Kamilą Król, inicjatorką i organizatorką Forum Liderów PPP.
Już nie cały tydzień dzieli nas od tegorocznej, ósmej już edycji Forum Liderów PPP. W tym roku odbędzie się ono pod hasłem: Przyszłość PPP w regionie CEE. Jakie zagadnienia zostaną omówione?
Kamila Król: Zakres merytoryczny został opracowany przez Radę Programową, w której uczestniczyli wszyscy interesariusze rynku PPP, czyli inwestorzy i sektor publiczny, ale również otoczenie tego biznesu, czyli instytucje finansujące, doradcy finansowi, prawni i techniczni. Opracowanie optymalnego programu mieszczącego się w ramy czterech paneli dyskusyjnych nie było proste, ale udało się utworzyć bardzo ciekawą agendę. Przede wszystkim omawiane będą praktyczne aspekty PPP w odniesieniu do projektów o średniej wartości, bo na takie jest popyt. Przewidujemy tematy istotne nie tylko dla strony publicznej, ale również dla prywatnego inwestora. Jesteśmy jedyną na rynku konferencją o PPP organizowaną przez sektor prywatny, więc chcemy odpowiadać na potrzeby tego sektora i tworzyć okazje biznesowe, zapraszając do dyskusji odpowiednie podmioty i motywując do inicjowania projektów w formule PPP. Można powiedzieć, że Forum Liderów PPP to przede wszystkim społeczność ekspercka. Naszą mocną stroną jest niezależność polityczna oraz niezależność konkurencyjna, ponieważ jesteśmy firmą marketingową i nie mamy interesu w rynku PPP, więc nie promujemy siebie. Omawiane będą kwestie związane z perspektywą oceny inwestycji przez inwestora. W praktyce oznacza to, że eksperci odpowiedzą na pytanie, jakich projektów prywatne firmy szukają i kiedy chcą wejść w PPP. Będziemy mówić o zarządzaniu projektem, waloryzacji umów i ogólnie postanowieniach umowy w zależności od rodzaju i wielkości inwestycji. Kontekstem nadrzędnym będzie przyszłość inwestycji w smart city i ekosystemy nowej energetyki. O tym będą mówić między innymi goście zagraniczni realizujący projekty w krajach rozwiniętych, którzy po raz pierwszy wystąpią w Polsce.
Na przestrzeni 15 lat obowiązywania ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym zostało zawartych 176 umów o łącznej wartości ponad 8,9 mld złotych. Zdaniem ekspertów, rynek PPP wciąż rozwija się wolno. Dlaczego?
Kamila Król: Główną barierą jest dostępność środków unijnych, które stosunkowo łatwo jest pozyskać. Eksperci wskazują, że po zakończeniu tej perspektywy budżetowej UE, czyli po 2027 roku, PPP będzie musiało się rozwijać w Polsce, tak jak w innych krajach europejskich. Sytuacja rynku PPP w Polsce jest trudna, ponieważ projektów jest za mało. Konsultanci i banki uważają, że projekty są za słabe, bo są za małe. Według mnie to wynika z tego, że małe projekty generują niskie marże, na których duże kancelarie i duże instytucje finansujące nie chcą pracować. Z kolei mniejsze banki komercyjne, które mogłyby finansować średnie projekty, boją się ryzyka związanego z PPP. W efekcie w samorządach jest duży popyt na małe i średnie projekty, których nie ma kto obsłużyć. Kilka lat temu powstała koncepcja pakietowania PPP, ale nie ma podmiotu, który mógłby tworzyć takie pakiety składające się np. z 20 szkół w wielu gminach, wspólnie tworzących przedsięwzięcie o skali wystarczającej do zainteresowania inwestorów. Dodatkowo barierą jest brak standardów i projektów replikowalnych, które można by było powielać na zasadzie copy-paste. Mimo obowiązywania ustawy o dostępie do informacji publicznej nie ma wiedzy o szczegółach najbardziej udanych projektów. Brakuje repozytorium wiedzy, gdzie takie umowy i procedury byłyby dla każdego dostępne. Powstały co prawda całe tomy wytycznych, ale są to tak obszerne opracowania, że mało kto z nich korzysta. PPP nadal dla większości potencjalnych inwestorów brzmi enigmatycznie. Etap przygotowawczy projektów trwa zbyt długo. Prywatny inwestor przygotowujący dokumentację musi przez kilka lat utrzymywać zespół pracujący nad ofertą PPP, a zdarza się, że po kilku latach samorząd rezygnuje z projektu. Koszty natomiast po stronie prywatnej zostają poniesione i nikt ich nie zwraca. Problem polega na tym, że sektor publiczny często nie rozumie procesów biznesowych. O tym mówiono na ostatnich konsultacjach PPP w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej.
Nie brakuje głosów, że PPP zaczęło nabierać rozpędu po nowelizacji ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym w 2018, ale niedługo potem nastąpiło gwałtowne zahamowanie. Na ile mogły mieć na to wpływ pandemia COVID-19 i napaść na Ukrainę, a na ile inne czynniki? Jak można to zmienić?
Kamila Król: COVID-19 i wojna w Ukrainie miały bezpośredni wpływ na spowolnienie rynku inwestycji. COVID spowodował, że realizowane w PPP inwestycje na etapie zarządzania obarczone są zbyt wysokim ryzykiem po stronie prywatnej, bo straciły użytkowników. Zaczęto waloryzować umowy o PPP. Wojna z kolei spowodowała kryzys energetyczny i inflację, wzrost cen budowy i materiałów budowlanych, a także wzrost ryzyka dla wieloletniej inwestycji. Natomiast między samorządowcami mówi się, że teraz jeszcze w trakcie trwania wojny jest szansa na pozyskanie inwestora prywatnego i warto to robić, również ze względu na dostępność środków unijnych na projekty hybrydowe. Samorządowcy zakładają, że po zakończeniu wojny wszyscy inwestorzy będą zainteresowani inwestycjami w Ukrainie, bo tam, a nie tutaj będą największe potrzeby.
Moim zdaniem są trzy kierunki rozwoju PPP. Pierwszy wskazywany przez społeczność ekspercką to uruchomienie projektów rządowych przez poszczególne ministerstwa. Duże projekty ożywią rynek. Finansowanie jest w tej chwili dostępne dla dużych projektów, co deklaruje EBI, EBRD, IFC i BGK, ale nie ma dużych projektów PPP. Drugi kierunek to zebranie wszystkich małych regionalnych pomysłów PPP w pakiety i stworzenie z nich projektów dużych. To są projekty, które już czekają na realizację, ale są za małe dla głównych graczy rynku PPP – tego nie ma kto zrobić. Być może instytucją pakietującą mógłby być Polski Fundusz Rozwoju. Trzeci kierunek to uwolnienie wiedzy o PPP i uproszczenie procedur, które mogłoby zachęcić do tego tematu mniejszych inwestorów, lokalnych deweloperów, mniejsze banki komercyjne i małe kancelarie. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej wydało miliony na szkolenie samorządów. Samorządy mają już dokładną wiedzę o PPP i ogłaszają swoje projekty w zamierzeniach inwestycyjnych. Teraz powinno się przeszkolić inwestorów i doradców – cały sektor prywatny, który mógłby ten rynek samorządowy obsłużyć.
Do grona prelegentów zaprosili Państwo uznanych ekspertów z Polski i za granicy. Po raz pierwszy do udziału w wydarzeniu zostali zaproszeni przedstawiciele wszystkich ministerstw. Jakie korzyści wynikają z tego dla uczestników Forum Liderów PPP?
Kamila Król: Uczestnikami w dużej mierze są firmy doradcze, instytucje finansujące i inwestorzy, dla których ministerstwa mogą być partnerami publicznymi w PPP. To właśnie na ministerstwa i ich inicjatywę czeka cały rynek PPP. Ministerstwa mogą inicjować projekty rządowe o największej wartości. Niestety, rząd nie stymuluje wzrostu partnerstw publiczno-prywatnych, a w ministerstwach nie pojawiają się projekty. Co ciekawe, MFiPR jako jednostka centralna do spraw PPP w ogóle nie inicjuje żadnych działań angażujących poszczególne resorty w dyskusję na temat PPP. Ministerstwa nie mają w swoich strukturach, w działach inwestycji, zatrudnionych osób odpowiedzialnych za PPP, a jedyne narzędzie, które miało na celu uruchomienie inwestycji w tej formule, czyli Test PPP, nie jest w ogóle stosowane przez ministerstwa. Mówiąc o konieczności uruchomienia inwestycji rządowych, eksperci mają na myśli wielkie inwestycje ministerialne, takie jak: budowa portów lotniczych, autostrad, elektrowni jądrowej itp.
Tegorocznej edycji Forum Liderów PPP będą towarzyszyły takie inicjatywy, takie jak: Expo inwestycji publicznych oraz Gala z okazji 15-lecia PPP w Polsce. Podczas gali zostaną wręczone nagrody Europejskiego Lidera PPP. Jaka jest idea tej nagrody i kto może na nią liczyć?
Kamila Król: Co roku staramy się uruchamiać inicjatywy ożywiające rynek PPP. W ubiegłym roku udało nam się zorganizować panel dyskusyjny na World Urban Forum organizowanym przez ONZ, jako jedynej małej firmie prywatnej z Polski. Oprócz nas były tam tylko duże przedsiębiorstwa międzynarodowe, fundacje i przedstawicielstwa rządów poszczególnych krajów. W tym roku zaproponowaliśmy expo i galę rozdania nagród z okazji 15-lecia ustawy o PPP w Polsce. Nagrody zostały przyznane osobom najbardziej zasłużonym w zakresie promowania rynku PPP. Wśród nagrodzonych znaleźli się: senator Adam Szejnfeld, który jest współautorem ustawy o PPP z 2008 roku, minister Waldemar Buda, który pełnił funkcję rzecznika rządu ds. PPP, prezes Jerzy Kwieciński, który aktywnie wdrażał PPP, będąc w Ministerstwie Rozwoju, miasto Poznań za jeden z najlepszych w Polsce projektów samorządowych, prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz, Grzegorz Kaczorowski z Urzędu m. st. Warszawy, inwestorzy tacy jak: Warbud i AMS i inni.
Kamila Król – właścicielka i organizatorka konferencji Forum Liderów PPP od 2016 roku, objętej na starcie patronatem honorowym Premiera Mateusza Morawieckiego, z udziałem ministerstw, jednostek samorządowych i biznesu. Inicjatorka i organizatorka Polskiego Kongresu Klimatycznego z udziałem wysokich rangą przedstawicieli zagranicznych instytucji, m.in. szefowej CINEA – europejskiej agencji ds. klimatu oraz szefa międzynarodowej agencji ratingowej, oceniającej między innymi sytuację gospodarczą Polski jako kraju, Standard&Poors. Organizuje wydarzenia międzynarodowe z wykorzystaniem tłumaczeń symultanicznych, organizowała eventy w Szwecji i we Włoszech. Absolwentka MBA na szwedzkiej uczelni Uniwersytet Lineausza, Wydziału Zarządzania na Uniwersytecie Warszawskim i międzynarodowych stosunków gospodarczych. Promotorka World Association of PPP Units and Professionals, z którym nawiązała współpracę w ubiegłym roku, rozpowszechniając wiedzą o tej organizacji w Polsce. W efekcie podjętych działań promocyjnych do organizacji dołączył Departament PPP w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej. Obecnie współpracuje z UNECE ONZ w zakresie promocji ewaluacji projektów PPP pod kątem spełniania SDG’s poprzez Europejską Fundację Inwestycji Zrównoważonych EFIZ_eu.
Więcej na temat Forum Liderów PPP: tutaj.
