Mobbing i dyskryminacja to problemy, które destrukcyjnie wpływają na atmosferę w pracy, a także na zdrowie psychiczne i fizyczne pracowników. Świadomość na temat ich mechanizmów, przejawów oraz sposobów przeciwdziałania jest kluczowa zarówno dla pracowników, jak i pracodawców.

Mobbing: Co to jest i jak go rozpoznać?

Mobbing to uporczywe, długotrwałe nękanie lub zastraszanie pracownika, które prowadzi do zaniżenia jego poczucia wartości zawodowej, ośmieszenia, poniżenia, izolacji lub całkowitego wyeliminowania z zespołu. Definicja Kodeksu pracy wymaga spełnienia kilku przesłanek, by dane zachowania uznano za mobbing:

• Długotrwałość i systematyczność – działania nie mogą mieć charakteru jednorazowego czy sporadycznego.
• Nękanie lub zastraszanie – działania wywołujące u pracownika poczucie zagrożenia.
• Skutki psychologiczne – np. poniżenie, ośmieszenie, wykluczenie z zespołu.

Warto podkreślić, że ofiarą mobbingu może być jedynie pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Odpowiedzialność za mobbing spoczywa na pracodawcy, niezależnie od tego, czy faktycznym sprawcą jest inny pracownik, czy osoba z zewnątrz.

Czego nie należy mylić z mobbingiem?

Nie każde negatywne zachowanie w pracy można uznać za mobbing. Przykłady takich sytuacji to:

• Jednorazowe incydenty – nawet jeśli są poniżające lub obraźliwe.
• Uzasadniona krytyka – konstruktywna opinia na temat jakości pracy mieści się w obowiązkach przełożonych.
• Konflikty między pracownikami – które obie strony starają się rozwiązać.
• Niezadowolenie z obowiązków czy warunków pracy – brak satysfakcji zawodowej nie oznacza mobbingu. 

Sprawca mobbingu: kim jest?

Mobberem może być każdy, bez względu na płeć, wiek czy stanowisko. Najczęściej cechują go takie cechy jak:

• Skłonność do rywalizacji i potrzeba władzy.
• Kierowanie się negatywnymi emocjami, np. zazdrością czy zawiścią.
• Niski poziom empatii i refleksyjności, co oznacza brak uwzględniania konsekwencji swoich działań.

Ofiara mobbingu: kto jest narażony?

Praktyka pokazuje, że ofiarami mobbingu często stają się osoby:

• Wyróżniające się na tle innych, np. umiejętnościami, poglądami czy wyglądem.
• Skuteczne, sumienne i odnoszące sukcesy zawodowe.
• Wrażliwe na kwestie etyczne lub o niskiej samoocenie.
• Każdy może paść ofiarą mobbingu, jeśli mobber uzna go za zagrożenie dla swoich celów.

 Jak reagować na mobbing?

W przypadku mobbingu najważniejsze jest szybkie rozpoznanie sytuacji i podjęcie działań. Ofiary często bagatelizują problem w początkowej fazie, co prowadzi do jego eskalacji.

Co możesz zrobić?

• Zbieraj dowody: dokumenty, e-maile, notatki z groźbami, nagrania czy relacje świadków.
• Zbadaj skutki zdrowotne: jeśli doświadczyłeś rozstroju zdrowia, skonsultuj to z lekarzem, by ustalić związek z mobbingiem.
• Rozważ wypowiedzenie umowy o pracę: w przypadku odejścia z powodu mobbingu możesz ubiegać się o odszkodowanie.
• Zasięgnij pomocy prawnej: skontaktuj się z Państwową Inspekcją Pracy lub prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy.

Warto pamiętać, że Inspekcja Pracy nie rozstrzyga, czy doszło do mobbingu, ale może zbadać warunki pracy i wskazać działania naruszające przepisy.

Dyskryminacja: Na czym polega?

Dyskryminacja oznacza nierówne traktowanie pracowników z powodów takich jak płeć, wiek, orientacja seksualna, religia czy niepełnosprawność. Może przejawiać się w wielu aspektach pracy: od wynagrodzenia, przez możliwość awansu, aż po dostęp do szkoleń.

Rodzaje dyskryminacji

• Bezpośrednia: osoba jest jawnie traktowana mniej korzystnie ze względu na cechy osobiste. Przykładem jest różnica w wynagrodzeniu między kobietą a mężczyzną na takim samym stanowisku.
• Pośrednia: pozornie neutralne zasady lub praktyki, które stawiają określoną grupę w gorszej sytuacji. Przykładem jest premiowanie pracowników pracujących powyżej 40 godzin tygodniowo, co wyklucza osoby niepełnosprawne.

Prawa pracownika

Pracodawca ma obowiązek przestrzegać zasad równego traktowania. W czasie rozmowy kwalifikacyjnej nie może pytać o sytuację rodzinną czy plany związane z posiadaniem dzieci. Dodatkowo, powinien zapewnić pracownikom dostęp do przepisów dotyczących równego traktowania.

Podsumowanie

Mobbing i dyskryminacja to poważne naruszenia prawa pracy, które mają negatywny wpływ na jednostki i całe organizacje. Aby im przeciwdziałać: zbieraj dowody i reaguj na pierwsze sygnały; korzystaj z dostępnych narzędzi prawnych, w tym pomocy Inspekcji Pracy; edukuj się na temat swoich praw, by skutecznie chronić się przed nadużyciami. Świadomość problemów i podejmowanie działań to pierwszy krok do tworzenia zdrowego, szanującego różnorodność środowiska pracy.

Źródło: PIP