W odpowiedzi na rosnące wyzwania dla ustrojów demokratycznych w państwach członkowskich, Komisja Europejska (KE) przedstawiła nową, kompleksową strategię walki z dezinformacją i próbami ingerencji zewnętrznej. Decyzja o utworzeniu Europejskiej Tarczy Demokracji została podjęta w związku z coraz agresywniejszymi kampaniami dezinformacyjnymi, które polaryzują społeczeństwa i podważają zaufanie do instytucji, co potwierdzają najnowsze badania Eurobarometru.
Specjalne badanie Eurobarometru z maja br. („Ochrona i promowanie demokracji”) ujawniło skalę problemu. Prawie połowa (49%) Europejczyków ocenia, że najpoważniejszym wyzwaniem dla demokracji w UE jest rosnąca nieufność społeczeństwa wobec instytucji i procesów demokratycznych.
Jako drugie najpoważniejsze zagrożenie (42%) wskazano zagraniczną ingerencję, manipulację i dezinformację, zwłaszcza w kontekście wyborów. Badania wskazują, że kampanie, w tym te prowadzone przez Rosję, są celowo projektowane w celu polaryzacji społeczeństw i podważania zaufania zarówno do instytucji unijnych, jak i rządowych. Co więcej, badanie „Social Media Survey 2025” pokazuje, że 66% Europejczyków zetknęło się z dezinformacją w ciągu ostatnich siedmiu dni, a co trzeci respondent nie jest pewny, czy potrafiłby ją rozpoznać.
Europejska Tarcza Demokracji to pakiet propozycji mających usprawnić walkę z tymi zjawiskami, koncentrujący się na trzech głównych obszarach strategicznych. Pierwszy obszar to zabezpieczenie integralności przestrzeni informacyjnej poprzez poprawę mechanizmów wykrywania i usuwania treści manipulacyjnych. Drugim filarem jest wzmocnienie instytucji, wolnych i uczciwych wyborów oraz wolnych i niezależnych mediów. Wreszcie, trzeci obszar działania to zwiększenie odporności społecznej i zaangażowania obywateli poprzez edukację i aktywizację.
Kluczowym narzędziem Tarczy ma być nowe Europejskie Centrum ds. Odporności Demokratycznej, którego zadaniem będzie gromadzenie wiedzy fachowej i zasobów UE oraz państw członkowskich w celu zwiększenia odporności. Podkreśla się, że Unia wspiera państwa członkowskie w ich kompetencjach, między innymi poprzez tworzenie obserwatorium, centrum badania dezinformacji, a także koordynację działań i wymianę informacji między krajami.
Ponieważ platformy społecznościowe pozostają głównym kanałem rozprzestrzeniania dezinformacji, Tarcza ma wzmocnić egzekwowanie Aktu o Usługach Cyfrowych (DSA). DSA nakłada na największe platformy obowiązek ograniczania rozpowszechniania treści manipulacyjnych i zapewnienia przejrzystości algorytmów.
Pakiet strategiczny jest komplementarny z innymi regulacjami. Akt o Sztucznej Inteligencji (AI Act) ma nałożyć obowiązek oznaczania treści generowanych przez sztuczną inteligencję, w tym deepfake’ów. Dodatkowo, rozporządzenie w sprawie reklamy politycznej ma ułatwić obywatelom rozpoznawanie przekazów o charakterze politycznym, zwiększając przejrzystość debaty. Komisja zapowiada także wdrożenie środków mających na celu wspieranie umiejętności korzystania z mediów i kompetencji cyfrowych dla wszystkich grup wiekowych.
Próby ingerowania z zewnątrz w przebieg wyborów stają się coraz bardziej zaawansowane technologicznie, obejmując zarówno cyberataki, jak i kampanie dezinformacyjne. Tegoroczny Eurobarometr wskazuje, że 79% Europejczyków obawia się, że wyborcy podejmą decyzje na podstawie dezinformacji, a 70% boi się wpływu innych krajów na ich wybory. Z tego powodu działania Tarczy mają wzmacniać bezpieczeństwo infrastruktury wyborczej, przejrzystość debaty publicznej i odporność na manipulacje w okresach kampanii. Wybory uznano za święto demokracji, a uniemożliwienie wpływania na nie, zwłaszcza przez państwa trzecie, jest absolutnym priorytetem.
Kolejnym obszarem jest wspieranie niezależnych mediów, co uznano za klucz do niezależnej informacji i umiejętności krytycznego myślenia. Szczególną uwagę zwrócono na potrzebę wsparcia mediów lokalnych i niezależnych redakcji, które mierzą się z presją ekonomiczną i zanikaniem lokalnej infrastruktury informacyjnej. Zwiększone wsparcie finansowe zostanie zapewnione w ramach nowego programu na rzecz odporności mediów.
W ramach Tarczy ma także powstać niezależna europejska sieć kontrolerów informacji, która zwiększy możliwości weryfikacji w każdym języku urzędowym Unii. Jednocześnie Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych ma opracować nowe niezależne zdolności monitorowania i analizy sytuacji w odniesieniu do wyborów lub różnego typu kryzysów. Komisja zamierza również wspierać zaangażowanie obywateli w życie demokratyczne, ze szczególnym uwzględnieniem społeczności lokalnych i młodzieży, co jest komplementarne z przedstawioną strategią UE na rzecz społeczeństwa obywatelskiego.
Źródło: Newseria
