Republika Austrii - kraj, w którym gmina stanowi samodzielny organizm gospodarczy. Ma ona prawo w granicach ustawodawstwa posiadać i uzyskiwać wszelkiego rodzaju majątek i nim rozporządzać.
Poza Wiedniem i kilkoma większymi miastami Austria jest krajem prowincji. Małe miasteczka czy wsie są nieodłączną częścią austriackiego krajobrazu i rzeczywistości. Pielęgnuje się tam dawne tradycje. W obrębie miasteczka znają się praktycznie wszyscy. Dobrze widzialna jest siła wspólnot lokalnych. Ta wspomniana prowincja to nic pejoratywnego.
Austria ma swoich zwolenników także wśród Polaków - i to nie tylko wśród narciarzy. Jest ceniona m.in. za gościnność. Ale czy znamy strukturę administracyjną Republiki Austrii?
Jest ona federacją, którą tworzy 9 krajów związkowych. Te zaś podzielone są na miasta statularne oraz powiaty (jest ich 84). Wyjątkiem jest Wiedeń, który podzielony jest na 23 dzielnice. Powiaty zaś dzielą się na: miasta, gminy targowe oraz gminy.
Podstawą prawną podziału Austrii na kraje związkowe jest Konstytucja Austrii z 1920 r. Z jej art. 2 wynika, że federację tworzą samodzielne kraje: Burgenland, Karyntia, Dolna Austria, Górna Austria, Salzburg, Styria, Tyrol, Voralberg i Wiedeń.
Na poziomie powiatu nie występuje odrębna administracja samorządowa, lecz komisarz powiatowy mianowany przez premiera rządu krajowego. Do jego zadań należy nadzór nad samorządami gminnymi, jest w stosunku do nich również organem wyższego stopnia w rozumieniu procedury administracyjnej. W powiecie nie obserwuje się też wspólnot.
Podstawową jednostką samorządu terytorialnego Austrii jest gmina. Stanowi ona korporację terytorialną z prawem do samorządu i jednocześnie jednostkę podziału terytorialnego. Zwana jest „trzecią siłą w państwie” (obok federacji i kraju związkowego). Stąd też wynika znana ogólnie zasada, że każda część państwa musi należeć do terytorium jakiejś gminy.
Gmina stanowi samodzielny organizm gospodarczy. Ma ona prawo w granicach ustawodawstwa posiadać i uzyskiwać wszelkiego rodzaju majątek i nim rozporządzać. Może prowadzić przedsiębiorstwa, a w ramach ustroju finansowego samodzielnie określać budżet i rozpisywać podatki. W drodze ustawodawczej można utworzyć dla określonych celów związki gmin.
Od lat 70. tych obowiązuje wymóg minimalnej liczby mieszkańców w gminie - musi ich być co najmniej 1000. Gminie powyżej 20 000 mieszkańców może być nadany własny statut, co wymaga jednakże zgody rządu federalnego, gdyż ze statusem takim łączy się również wykonywanie pośrednio administracji federalnej.
Gmina postrzegana jest często przez Austriaków jako „mała ojczyzna”. Znaczenie ma lokalna społeczność jako grupy osób o podobnych poglądach i sposobach zachowania.
Austriacka gmina posiada trzy organy: radę, zarząd oraz burmistrza. Rada gminy pełni funkcję organu przedstawicielskiego i jest podstawowym reprezentantem interesów jej mieszkańców. Rada przede wszystkim rozstrzyga i decyduje o realizacji spraw gminy, zwłaszcza o budżecie oraz udzieleniu absolutorium zarządowi. W skład zarządu gminy wchodzi burmistrz, jego zastępcy oraz członkowie zarządu. Większość krajowych ordynacji gminnych i statutów miejskich przewiduje wybór zarządu na czas kadencji rady gminy przez radę ze swego grona.
Burmistrz zaś stanowi pierwszą instancję w sprawach pozostawionych w kompetencji gmin; zarządza majątkiem gminy oraz wykonuje administrację bieżącą; w przypadku niebezpieczeństwa wydaje rozporządzenia policyjne, jak również podejmuje rozstrzygnięcia za inne organy gminy; jest kierownikiem urzędu gminy (magistratu) i przełożonym zatrudnionych w gminie; prowadzi sprawy poruczone gminie. W sprawach dotyczących federacji burmistrz związany jest instrukcjami wojewody krajowego a w sprawach landu instrukcjami rządu krajowego.
Zadania gminy zmieniały się na przestrzeni lat i zależą od kształtującego je prawodawstwa oraz zwyczaju. Jeśli chodzi o sprawy własne, to gmina odpowiada np. za utrzymanie porządku i bezpieczeństwa publicznego na swoim terenie, wykonuje zadania związane z organizacją imprez masowych, handlu oraz targów. Zajmuje się ochroną zdrowia, zarządza drogami na swoim terenie, sprawuje nadzór budowlany i ochronę przeciwpożarową. Prowadzeni gospodarkę prywatną oraz działalność gospodarczą.
Do zadań zleconych ustawowo zalicza się w szczególności przeprowadzanie wyborów krajowych, prowadzenie spraw stanu cywilnego i prowadzenie ksiąg hipotecznych. Ponadto organy gminy wykonują zadania przekazane ze szczebla wyższego administracji państwowej.
Głównymi dziedzinami, w których gminy realizują swoje prawo do prowadzenia działalności gospodarczej są:
- opłaty i taryfy za korzystanie z urządzeń gminnych (kąpieliska, tereny sportowe, teatry),
- przedsiębiorstwa własne na terenie gminy,
- czynsze i dzierżawy,
- udziały w przedsięwzięciach dochodowych (spółkach, bankach itp.),
- procenty i pożyczki,
- przetargi na sprzedaż mienia gminy.
