W dokumentach programujących rozwój kraju obszary wiejskie zostały zauważone. Pewny ich typy uznano tzw. obszarami strategicznej interwencji – w ramach polityki rozwoju regionalnego, a polityka przestrzenna przedstawiła klasyfikację typów wiejskich obszarów funkcjonalnych.
Trudno zdefiniować obszary wiejskie?
Podstawowe określenie pojęcia obszary wiejskie wynika z definicji Głównego Urzędu Statystycznego, która opiera się na podziale jednostek administracyjnych zastosowanym w rejestrze TERYT. Według GUS obszarami wiejskimi są tereny położone poza granicami administracyjnymi miast: obszary gmin wiejskich oraz części wiejskie (leżące poza miastami) gmin miejsko-wiejskich. Wyodrębnienie części wiejskich w ramach gmin miejsko-wiejskich możliwe jest dzięki odrębnemu identyfikatorowi terytorialnemu.
Z kolei w „Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa” przyjęto definicję obszarów wiejskich, stosowaną w statystyce publicznej, rozszerzoną o włączenie do obszarów wiejskich także miast liczących do 5 tys. mieszkańców. Natomiast w programach współfinansowanych z funduszy UE do obszarów wiejskich włącza się także najmniejsze miasta liczące do 5 tys. mieszkańców (w niektórych programach próg ten jest podwyższony do 20 tys.). Z kolei Eurostat i OECD posługują się kryterium gęstości zaludnienia dla wyodrębnienia obszarów silnie lub słabo zurbanizowanych.
Różne działania dla różnych obszarów
W okresie 2014-2020 polityki spójności przy programowaniu i wdrażaniu programów operacyjnych w Polsce przewiduje się zróżnicowane podejście do obszarów wiejskich, w zależności od typu obszaru strategicznej interwesnji: obszaru uczestniczącego w procesaach rozwojowych albo obszaru o potrzebie specjalnego wspierania jego rozwoju.
Odmienne działania przewiduje się w stosunku do: (a) zurbanizowanych obszarów wiejskich znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie największych miast, (b) obszarów wiejskich w zasięgu oddziaływania największych ośrodków, w których czynniki i zjawiska rozprzestrzeniania procesów rozwojowych są silne, (c) obszarów wiejskich położonych peryferyjnie, na których oddziaływanie największych ośrodków miejskich jest nikłe, co powoduje konieczność interwencji przełamującej utrzymywanie się szeregu niekorzystnych zjawisk społecznych, niekorzystną strukturę gospodarczą i utrudniony dostęp do usług publicznych.
W kolejnych materiałach przedstawimy sposób wyznaczania, diagnostyki i programowania rozwoju obszarów wiejskich, wykorzystując przykład strategii rozwoju obszarów wiejskich, przygotowany przez Zarząd Województwa Śląskiego.
