Przepisy Prawa budowlanego przyznają projektantowi liczne prawa w trakcie realizacji budowy.
Prawa te zostały wymienione w art. 21 ustawy, który stanowi, że projektantowi przysługuje uprawnienie do:
1) wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji;
2) żądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie:
a) stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia,
b) wykonywania ich niezgodnie z projektem.
Cytowana ustawa nie zawiera jednakowoż szczegółowych regulacji dotyczących sposobu, w jaki winno dojść do wyegzekwowania tych uprawnień w przypadku działań podejmowanych przez inwestora mających na celu uniemożliwienie projektantowi wstępu na teren budowy czy odmowy udostępnienia projektantowi dziennika budowy. Żaden z przepisów Prawa budowlanego nie wskazuje też organów właściwych do wydania stosownych nakazów umożliwiających projektantom realizację omawianych uprawnień. Kompetencje takie nie przysługują powiatowym inspektorom nadzoru budowlanego, a w szczególności nie zostały one wskazane w art. 83 ust. 1 Prawa budowlanego, w którym w sposób zamknięty (enumeratywnie) zostały wyliczone zadania i kompetencje tych organów.
Kompetencji organów nadzoru budowlanego do wydania nakazów umożliwiających realizację przez autora projektu budowlanego uprawnień wskazanych w art. 21 Prawa budowlanego nie można także wywieść z przepisu art. 84 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, w którego świetle do zadań organów nadzoru budowlanego należy kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego. Zwrócić bowiem należy uwagę na przepis art. 84a ust. 1 Prawa budowlanego precyzujący, jakie treści ustawodawca przypisał zwrotowi "kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego". Stosownie do tego przepisu kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego obejmuje:
1) kontrolę zgodności wykonywania robót budowlanych z przepisami prawa budowlanego, projektem budowlanym i warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę;
2) sprawdzanie posiadania przez osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie właściwych uprawnień do pełnienia tych funkcji;
3) sprawdzanie dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych.
Ponad to organy nadzoru budowlanego, kontrolując stosowanie przepisów prawa budowlanego:
1) badają prawidłowość postępowania administracyjnego przed organami administracji architektoniczno-budowlanej oraz wydawanych w jego toku decyzji i postanowień;
2) sprawdzają wykonywanie obowiązków wynikających z decyzji i postanowień wydanych na podstawie przepisów prawa budowlanego.
Z żadnej z przedstawionych regulacji nie można zatem wyprowadzić wniosku, że kontrola o jakiej mowa w art. 84 ust. 1 pkt 1 ustawy obejmuje egzekwowanie uprawnień projektantów wskazanych w art. 21 ustawy. Uprawnień organów nadzoru budowlanego do rozstrzygania w przedmiocie uprawnień projektantów określonych w art. 21 ustawy nie można wreszcie wyprowadzić z treści art. 81a Prawa budowlanego przyznających organom nadzoru budowlanego lub osobom działającym z ich upoważnienia prawo wstępu do obiektu budowlanego lub na teren budowy. Organy nadzoru budowlanego oraz administracji architektoniczno-budowlanej mogą natomiast w oparciu o art. 81c ust. 1 Prawa budowlanego żądać od uczestników procesu budowlanego, do których m.in. zalicza się projektantów (art. 17 pkt 3 ustawy) informacji lub udostępnienia dokumentów związanych z prowadzeniem robót, przekazywaniem obiektu do użytkowania, a także utrzymaniem i użytkowaniem obiektu budowlanego.
W oparciu o brzmienie art. 18 Prawa budowlanego stwierdzić jednocześnie należy, że ustawodawca kompetencje związane ze sprawowaniem nadzoru autorskiego pozostawił w rękach inwestorów, którzy w oparciu o przepis art. 18 ust. 3 tej ustawy mogą zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. Treść tego przepisu dowodzi, iż w trakcie budowy niekoniecznie musi być sprawowany nadzór autorski, a także, że w przypadku ustanowienia przez inwestora takiego nadzoru niekoniecznie musi być on wykonywany przez projektanta. Właściwy organ, jakim poza przypadkami określonymi w art. 82 ust. 3 i 4 Prawa budowlanego jest starosta, może natomiast zgodnie z art. 19 ust. 1 Prawa budowlanego nałożyć na inwestora w decyzji o pozwoleniu na budowę obowiązek zapewnienia nadzoru autorskiego w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania obiektu lub robót budowlanych bądź przewidywanym wpływem na środowisko. Kwestię tę pozostawiono jednak do uznania organom administracji architektoniczno-budowlanej w odróżnieniu od przypadków dotyczących nałożenia na inwestorów obowiązku związanego z ustanowieniem inspektora nadzoru inwestorskiego, które zostały określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 19 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów obiektów budowlanych, przy których realizacji jest wymagane ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego.
Jeśli chodzi o uprawnienia powiatowego inspektora nadzoru budowlanego w odniesieniu do kwestii związanych z uczestnictwem projektantów w procesie budowlanym to organy te są jedynie uprawnione do przyjmowania od inwestorów zawiadomień o zmianie projektanta sprawującego nadzór autorski oraz dołączonego do tego zawiadomienia oświadczenia osób przyjmujących te obowiązki (por. art. 44 Prawa budowlanego), a także sprawdzania czy osoby pełniące takie funkcje mają właściwe uprawnienia do ich pełnienia (art. 84a ust. 1 pkt 2).
Mając na względzie przeprowadzoną analizę zwrócić należy uwagę na zasadę legalizmu określoną w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie bowiem z tym przepisem organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach przepisów prawa. W świetle natomiast art. 6 k.p.a. organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa, a stosownie do art. 19 tej ustawy przestrzegają z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej.
Właściwymi do orzekania w sprawie naruszenia praw projektantów jako uczestników procesu budowlanego są bowiem poza sądami powszechnymi także organy samorządu zawodowego architektów oraz inżynierów budownictwa oraz okręgowe i krajowy sąd dyscyplinarny działający na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa.
Źródło: Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 9 października 2014 r. II SA/Gl 521/14
