W roku 2023 wszystkie gminy w Polsce oczekują na wejście w życie ustawy o zmianie ustawy o planowaniu  i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw. Według projektu ustawy, najważniejszą zmianą w funkcjonowaniu JST będzie wprowadzenie tzw. planów ogólnych. Kolejną kluczową zmianą w tym zakresie będzie wprowadzenie obowiązku posiadania strategii rozwoju gminy.

Strategia rozwoju gminy jako obligatoryjny dokument w zarządzaniu jednostką

Ustawodawca zakłada, iż od 1 stycznia 2026 roku plany ogólne będą zastępować dotychczasowe studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Biorąc pod uwagę doświadczenia w opracowaniu studium, okres przygotowania planu zajmie samorządom od roku do dwóch lat.

Uwagę samorządowców przyciąga kolejny zapis projektu ustawy: „Art. 13b. Ustalenia planu ogólnego określa się uwzględniając uwarunkowania rozwoju przestrzennego gminy, w szczególności:

• politykę przestrzenną gminy określoną w strategii rozwoju gminy lub strategii rozwoju ponadlokalnego…”.

Mając to na uwadze, Strategia rozwoju gminy (o ile dana gmina nie jest objęta strategią rozwoju ponadlokalnego) staje się dokumentem obligatoryjnym. Skoro dokument ten ma być drogowskazem do tworzenia planu ogólnego, jego opracowanie ma nastąpić przed bądź równolegle z opracowaniem planu ogólnego. Najbardziej optymalnym terminem ich opracowania jest druga połowa 2023 roku, najpóźniej zaś początek 2024. Rozpoczęcie prac nad Strategią w terminie późniejszym skutkować będzie tym, że zarówno strategia rozwoju gminy jak i wynikający z jej założeń plan ogólny mogą nie zostać ukończone do wymaganego terminu, jakim jest 1 stycznia 2026 roku.

Zmiany po nowelizacji

Dążenie, by Strategia rozwoju gminy była dokumentem planistycznym, nadrzędnym w zarządzaniu gminą i umocowanym w przepisach, zaczęło się w 2020 roku, kiedy w życie weszła ustawa z dnia 15 lipca 2020 r.
o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw. Właśnie wtedy do struktury strategii wprowadzono takie elementy jak model struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz ustalenia
i rekomendacje w zakresie kształtowania polityki przestrzennej.

Po wejściu w życie kolejnej nowelizacji, tym razem w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego, właśnie strategia będzie punktem wyjścia do tworzenia planu ogólnego w gminie. Zawarte w niej: model oraz ustalenia i rekomendacje określą kierunki, którymi gmina ma podążać w najbliższych latach. Co ważne, zarówno model jak i ustalenia pokazane mają być w formie graficznej.

- Ustalenia i rekomendacje między innymi mają zawierać zasady ochrony środowiska i jego zasobów, określenia szczególnych potrzeb w zakresie nowej zabudowy mieszkaniowej oraz zasady kształtowania zagospodarowania przestrzennego na obszarach zdegradowanych i rewitalizacji. Czyli bardzo wrażliwe obszary, ważne dla mieszkańców i często budzące kontrowersje. Tym bardziej tak ważnym jest, aby zapisy w Strategii były przejrzyste, zrozumiałe i odpowiadające na wyzwania i potrzeby gminy – mówi Jakub Michałowski, Prezes Wielkopolskiej Akademii Nauki i Rozwoju.

Strategia rozwoju gminy jest niezwykle ważna w planowaniu przestrzennym z kilku powodów. Przede wszystkim, jest zazwyczaj dokumentem długoterminowym, obejmującym okres od kilku do kilkunastu lat. Jest to istotne w kontekście zmian ustawowych, ponieważ procesy urbanizacyjne i zmiany w krajobrazie gminy również nie są zjawiskami krótkoterminowymi. Ważnym jest również uwzględnienie aspektów ekologicznych, takich jak racjonalne zagospodarowanie terenów, rozwój błękitno-zielonej infrastruktury bądź przeciwdziałanie negatywnym efektom urbanizacji na obszary chronione.

Dzięki strategii rozwoju, gmina ma możliwość podejmowania długoterminowych decyzji dotyczących lokalizacji nowych inwestycji, infrastruktury, terenów rekreacyjnych oraz identyfikacji obszarów o szczególnym znaczeniu przyrodniczym i określeniu odpowiednich zasad ich ochrony.

Zmiany ustawowe w 2020 roku jak i w szczególności nadchodząca nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprowadza strategię rozwoju na poziom dokumentu nadrzędnego w gminie nie tylko de iure, ale i de facto.

Pozwoli to na skoordynowane podejście do zagospodarowania przestrzennego, uwzględniając cele rozwojowe, interesy różnych podmiotów oraz aspekty środowiskowe i społeczno-gospodarcze.

Źródło: WANiR