Samorządy mają wątpliwości jak ujmować wydatki związane z ochroną ludności zgodnie z projektowanymi przepisami.

W piątek, 11 lipca, miało miejsce posiedzenie Zespołu do Spraw Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Zespół pozytywnie ustosunkował się do propozycji dotyczącej ustalenia na rok 2026 obszarów wydatkowych jednostek samorządu terytorialnego i wartości ich wag oraz determinant. Bez zmian pozostały natomiast wątpliwości dotyczące ujmowania wydatków związanych z ochroną ludności zgodnie z projektem rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.

O klasyfikacji wydatków na ochronę ludności

W stosunku do obecnie obowiązującego rozporządzenia w nowelizacji proponuje się m.in.: dodanie rozdziału „71013 Prace geodezyjne i kartograficzne na potrzeby organów administracji geodezyjnej i kartograficznej” wraz z objaśnieniami; dodanie rozdziałów w dziale „752 – Obrona narodowa” wraz z objaśnieniami: „75281 Zadania obronne wynikające z ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej”; „75282  Zadania obronne wynikające z ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej realizowane przez Państwową Straż Pożarną”. To przede wszystkim do tej części projektu Związek Powiatów Polskich zgłosił zastrzeżenia. Przedstawiciel Ministerstwa Finansów odpowiedział na zgłoszone uwagi, jednak nie były one wystarczające dla Organizacji.

– W uwadze dotyczącej rozdziału 71013 prosiliśmy o to, żeby państwo wyjaśnili cel – mówiła mec. Bernadeta Skóbel. – (…) tak naprawdę my nie wiemy, dlaczego państwo chcą wyodrębnić dodatkowy rozdział klasyfikacji dedykowany tym czynnościom zlecanym podmiotom zewnętrznym. (…) Natomiast jeżeli chodzi o rozdziały klasyfikacji budżetowej, dotyczące ochrony ludności i obrony cywilnej, oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, że wydatki w tym zakresie są ujmowane w różnych rozdziałach klasyfikacji budżetowej. Państwo w ramach tego projektu załatwiacie sobie kwestię ujmowania środków, które są przewidziane w art. 155, natomiast ja patrzę na klasyfikację z punktu widzenia jednostek samorządu terytorialnego. Przykładowo: jednostka samorządu terytorialnego na podstawie przepisów ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej będzie budowała schron. W jakim rozdziale klasyfikacji budżetowej jednostka samorządu terytorialnego będzie ujmowała wydatki na budowę tego schronu w sytuacji, w której jego budowa będzie częściowo finansowana ze środków dotacji przekazywanej w ramach środków przekazywanych w ramach programu ochrony ludności i obrony cywilnej, a częściowo ze środków własnych jednostki samorządu terytorialnego?

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Hanna Majszczyk zapowiedziała, że choć nie wynika to z przepisów, przyszła praktyka została już uzgodniona.

– MSWiA i MON uzgodnili już tę listę, tylko nie złożyli jeszcze wniosków w systemie, w którym się tego podziału dokonuje – mówiła. – To, co uzgodnili, to MON zaakceptował, do czego się tam dofinansowują i rozumiem, że to jest świadome też przekierowanie środków w tych działach, które pójdą na 752 jako obronne. Ja się zgadzam, że to są różne inwestycje, które będą dofinansowywać, ale właśnie dlatego jest ta lista, jak to ma być podzielone, ustalana z MON-em, że on w ten sposób widzi, co tam jest i zabezpiecza te środki i ustala to z wojewodą: co, gdzie, na co idzie, żeby mógł się też dobrze na końcu zamknąć w swojej statystyce. (…) rozumiem, że pani ma takie obawy, ale właśnie przez zawarcie tych umów co jest dofinansowane i przez ten podział środków, to niejako w ten sposób się zadzieje w praktyce.

Odpowiedź była niesatysfakcjonująca także dla Marka Wójcika ze Związku Miast Polskich.

– Rzecz polega na tym, że ten mechanizm nie jest tak prosty jak pani mówi, bo to trafi do wojewodów. Ja sobie tego nie wyobrażam. Przecież to nie są tylko inwestycje. To są zakupy, to są szkolenia, to są zakupy środków trwałych. Ja sobie w ogóle nie wyobrażam, że wojewoda będzie po zebraniu wniosków z gmin, setek i tysięcy w skali województwa, pytał MON-u: to proszę przeanalizować każdy wniosek – tłumaczył.

Strona samorządowa nie chciała wstrzymywać opiniowania projektu, jednak z powodu wątpliwości co do ujmowania wydatków w ramach realizacji zadań związanych z ochroną ludności, Zespół ostatecznie ustalił, że zwróci się do MSWiA oraz MON-u z prośbą o pisemną odpowiedź na swoje uwagi. Jeśli nie uzyska jej do 14 lipca, strona samorządowa będzie postulowała zorganizowanie w kolejnym dniu spotkania z przedstawicielami Ministerstwa Finansów, MSWiA oraz MON-u.

Determinanty bez zmian

Na posiedzeniu kontynuowano temat dotyczący ustalenia na rok 2026 obszarów wydatkowych jednostek samorządu terytorialnego i wartości ich wag oraz determinant wpływających na potrzeby wydatkowe w danym obszarze wydatkowym.

– To zestawienie, obrazujące determinanty oraz liczbę przeliczeniową mieszkańców zostało przygotowane przy tym założeniu, że nazwy determinant są identyczne jak w roku 2025 – referował przedstawiciel Ministerstwa Finansów. – Identyczne są obszary wydatkowe, identyczne są ich wagi, identyczne są nawet współczynniki regresji dla poszczególnych determinant. Jedyną drobną modyfikacją, wynikającą z postulatów poszczególnych samorządów, jest uwzględnienie w obszarze przedszkolnym pełnej liczby przedszkolaków, czyli przedszkolaków nie tylko z samorządowych przedszkoli, ale również z tych niesamorządowych. To jest jedyna zmiana, a cała reszta jest zachowana z bieżącego 2025 roku. (…) Takie podejście jest sensowne, uzasadnione, ponieważ pozwoli zachować pewną porównywalność dochodów samorządowych w roku 2025 a tymi planowanymi na 2026.

(…) Generalnie determinanty oraz wynikająca z nich przeliczeniowa liczba mieszkańców to są elementy związane z wyliczeniem potrzeb wyrównawczych oraz korektą zamożności, czyli de facto liczba przeliczeniowa mieszkańców jest szczególnie istotna dla dwóch grup samorządów: dla samorządów mniej zamożnych, biedniejszych, dla których wyliczane są potrzeby wyrównawcze oraz dla samorządów tych najbogatszych, ponieważ liczba przeliczeniowa  mieszkańców wpływa na ustalenie wysokości korekty zamożnościowej. Natomiast cały szereg samorządów, takich średnio umiarkowanie zamożnych, de facto liczba przeliczeniowa na  mieszkańców nie ma istotnego wpływu na ich dochody.  (…) chciałbym na wstępie zwrócić uwagę, że z tych danych wynika generalnie spadek liczby przeliczeniowej mieszkańców we wszystkich samorządach, ale to nie jest nic dziwnego ani nic negatywnego dla samorządów, ponieważ mamy do czynienia generalnie ze spadkiem liczby mieszkańców w skali kraju. I jeżeli ten spadek w poszczególnych samorządach jest proporcjonalny do spadku ludności w skali kraju czy w skali danej kategorii samorządu, to nie ma to negatywnego wpływu na dochody samorządowe. Pewien ograniczony, ale jakiś negatywny wpływ może wystąpić w przypadkach samorządów, gdzie ten spadek liczby mieszkańców przeliczeniowych jest wyższy niż spadek liczby mieszkańców w skali kraju. (…)

Związek Powiatów Polskich nie zgłaszał uwag do przedstawionej propozycji. Zespół wydał pozytywną opinię wiążącą do projektu.

Inne sprawy poruszone na posiedzeniu

Zespół zarekomendował pozytywne opinie do projektów:

• rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie grup podatników lub rodzajów czynności, w odniesieniu do których możliwe jest używanie kas rejestrujących mających postać oprogramowania;
• ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W sprawach różnych przedstawiciele strony samorządowej podnieśli kilka kwestii.

Marek Wójcik przypomniał temat błędnego naliczania CIT-u. Zgłosił przy tym, w imieniu strony samorządowej, postulat znowelizowania przepisów związanych z dostępem jst do danych, którymi dysponują urzędy skarbowe.

– To doświadczenie tegoroczne związane z CIT-em spowodowało, że gminy próbują dowiedzieć się  czegoś więcej w urzędach skarbowych co do tego podatku. Mają jednak gigantyczne problemy. Spowodowała to zmiana przepisów 2 lata temu i chcielibyśmy wrócić do tego dobrego przepisu. Nie wiem, dlaczego nie mielibyśmy mieć dostępu do tych danych – mówił.

Dyrektor Departamentu Finansów Samorządu Terytorialnego Marek Wiewióra potwierdził, że prace analityczne dotyczące błędnego naliczania CIT-u są już na finalnym etapie.

– Te prace bardzo mocno trwają. One są już na ukończeniu i na pewno zostanie przedstawiona stronie samorządowej pełna informacja o skali tych błędów, również z konkretnym sposobem zadośćuczynienia – zapewnił. – Co do kwestii przekazywania danych do samorządów, to oczywiście przeanalizujemy tą kwestię.

Zgodnie z zapowiedzią z posiedzenia Zespołu do Spraw Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli, Marek Wójcik zwrócił się z do MF także z prośbą o informację, czy resort, zgodzi się na propozycję Ministerstwa Sprawiedliwości co do podwyższenia kwoty bazowej dotyczącej nieodpłatnej pomocy prawnej o 3,38 %. Z powodu nieobecności przedstawicieli właściwego departamentu, odpowiedź ma zostać przekazana drogą mailową. Zasygnalizował również konieczność wsparcia dla samorządów, które realizują zadania edukacyjne na rzecz dzieci i młodzieży z Ukrainy.

Zgłoszony został również temat na następne posiedzenie Zespołu dotyczący wsparcia finansowego dla Gminy Lipnica Wielka – poszkodowanej w konsekwencji długotrwałego paraliżu inwestycyjnego spowodowanego przedłużającą się procedurą scalenia gruntów, w związku z pismem, jakie wystosował do KWRSiT i MSWiA Wójt tej gminy.

Dodatkowo, Paweł Adamczyk zwrócił się z prośbą o poruszenie na następnych spotkaniach tematu dotyczącego odsetek od zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, zaś Jacek Brygman zapytał o możliwość zwiększenia puli środków w ramach rządowego funduszu rozwoju dróg.