We wtorek, 25 marca, odbyło się kolejne posiedzenie plenarne Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Dyskusje dotyczyły m.in. sposobu udzielania pomocy dla samorządów dotkniętych skutkami powodzi, możliwości przedłużenia maksymalnych cen energii elektrycznej oraz przyszłości Poczty Polskiej.

Obradom przewodniczyli Prezydent Sosnowca i przedstawiciel Związku Miast Polskich Arkadiusz Chęciński oraz Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański.

Związek Powiatów Polskich reprezentowali Prezes Zarządu Andrzej Płonka, Dyrektor Biura Rudolf Borusiewicz oraz jego zastępca Grzegorz Kubalski.

Echa powodzi

Ministerstwo Edukacji Narodowej przedstawiło informację na temat niejednolitego sposobu przyznawania samorządom kwot rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej, przeznaczonych na usuwanie skutków powodzi z września 2024 r. w jednostkach oświatowych prowadzonych przez samorządy. Temat podejmowany był uprzednio na posiedzeniach Zespołu do spraw Edukacji, Kultury i Sportu. Niektóre samorządy otrzymały środki nieodpowiadające kwotom wnioskowanym z uwagi na nieuwzględnienie w nich podatku VAT.

Według danych, przedstawionych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, w ubiegłym roku do 63 jednostek samorządu terytorialnego trafiło blisko 165 mln zł z rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej na usunięcie zniszczeń w obiektach szkół i placówek oświatowych. Część samorządów nie otrzymała w porę protokołów oceny szkód, stąd nie zwróciła się z wnioskiem o dofinansowanie.  

– (…) wszystkie jednostki samorządu i wnioski były traktowane jednolicie, na jednakowych zasadach – przekonywał Dyrektor Departamentu Współpracy z Samorządem Terytorialnym w Ministerstwie Edukacji Narodowej Jerzy Jakubczuk. – Podstawą do wnioskowania były protokoły komisji powołanych przez wojewodów do spraw oszacowania strat w infrastrukturze i na tych protokołach bazowaliśmy. Ponieważ pojawiły się wątpliwości co do kwestii ujęcia w niektórych protokołach podatku od towarów i usług, poprosiliśmy wojewodów o wyjaśnienia tej kwestii. (…) Z odpowiedzi Wojewody Opolskiego wynika, że w nielicznych przypadkach – chodzi o 8 protokołów komisji – były to kwoty netto; w pozostałych przypadkach były to kwoty brutto. Natomiast kwota tego podatku od towarów i usług, który nie został doliczony w 8 protokołach opiewa na kwotę 5,3 mln zł. Natomiast wojewoda dolnośląski wyjaśnił, że w przypadku większości protokołów też były to kwoty brutto, ujmujące podatek VAT, natomiast w przypadku 5 protokołów były to kwoty netto, a w przypadku 2 protokołów było brak dookreślenia, czy są to kwoty brutto czy też netto.

Zgodnie z prośbą Ministerstwa strona samorządowa zgodziła się na sfinansowanie jednostkom samorządu (…) nieujęcie podatku VAT w protokołach komisji wojewódzkich z rezerwy subwencji na uzupełnienie dochodów w roku 2025.

– Strona samorządowa, w ramach solidarności z samorządami terytorialnymi dotkniętymi powodzią, po raz kolejny wykazuje się tą solidarnością. (…) Mam nadzieję, że zostanie nam to pozytywnie zapamiętane i doczekamy się ze strony administracji rządowej swoistego wsparcia na naszą działalność w przyszłości również – skonkludował sekretarz strony samorządowej Marek Wójcik.

Maksymalne ceny energii elektrycznej – samorządy nie chcą finiszu

Na wniosek strony samorządowej kontynuowano dyskusję na temat możliwości przedłużenia maksymalnych cen energii elektrycznej dla samorządów, ustalonych do końca pierwszego kwartału bieżącego roku, o kolejne miesiące.

 – Zgodnie z informacją, którą dzisiaj otrzymałem od pana Ministra Motyki, jest pozytywna opinia, jeżeli chodzi o Ministerstwo Klimatu i Środowiska co do przedłużenia tego terminu – referował Arkadiusz Chęciński. – Zostało wysłane pismo do pana Ministra Domańskiego, żeby to przedłużenie nastąpiło w jakiejś formie prawnej – przepisów przejściowych czy nowelizacji. (…) bardzo prosimy o to, aby w jak najszybszym terminie taka zmiana (…) nastąpiła, aby chronić te samorządy, ich jednostki – szpitale, placówki oświatowe – przed nadmiernym wzrostem cen, ponieważ zapewne nie są przygotowane dzisiaj na to, co się wydarzyło. (…) były czynione próby rozmowy ze spółkami energetycznymi, które dostarczają energię elektryczną,  niestety zakończyły się one fiaskiem. Spółki twierdzą, że one również czyniły zakupy po tych cenach dużo wyższych i trudno, żeby dzisiaj ceny obniżały. Oczywiście nie nam jest oceniać tę wypowiedź. W przypadku jednego z miast cena jest ponad 1000 zł. Mówiono o tym, że zejść z ceny można ok. 5 zł. Także to świadczy o tym, że tutaj raczej na takie wsparcie liczyć nie można.

Przedstawicielka MKiŚ zapewniła, że resort zdaje sobie sprawę z trudnej sytuacji samorządów i podmiotów użyteczności publicznej. Jednocześnie przypomniała, że ostateczna decyzja nie zależy wyłącznie od resortu.

– Wczoraj wystosowaliśmy pismo do Ministra Finansów o ocenę właściwości budżetowych ewentualnego podjęcia decyzji o kontynuacji objęcia ochroną JST i podmiotów użyteczności publicznej do końca 2025 roku – mówiła. – (…) z danych otrzymanych od samorządów wynika, że rzeczywiście te różnice w cenach energii wynikają z różnic pomiędzy umowami, a ceną maksymalną, która wynosi 693 zł netto za megawatogodziny. Różnice oscylują od 5 zł do 1000 zł; przy czym różnie to wygląda w różnych gminach. Te różnice kwotowo wahają się od 1000 zł do nawet miliona zł na duże miasto w Polsce. Ministerstwo Klimatu i Środowiska też zwróciło się do Ministra Aktywów Państwowych z prośbą o przeprowadzenie takiej analizy przez przedsiębiorstwa energetyczne, przeglądu obowiązujących umów, natomiast podmioty zwróciły uwagę, że one ponosiły faktyczne koszty w momencie zawierania kontraktu, a nie w momencie jego realizacji, dlatego też ta zmiana cen energetycznych na rynku nie wpływa na cenę kontraktów. My oczywiście – jeżeli Ministerstwo Finansów wyrazi zgodę, co oczywiście wymaga też dodatkowej analizy – podejmiemy oczywiście pilne działania legislacyjne.  

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Hanna Majszczyk poprosiła o wyliczenia finansowe oraz czas na dokonanie potrzebnej analizy.

– Po dostarczeniu [wyliczeń – red.] i sprawdzeniu czy w tych kwotach się zamykamy, będziemy oczywiście podejmować tę decyzję – mówiła. – Bo tutaj chciałam też powiedzieć, że mamy budżet zamknięty, podpisany. To jest po prostu jakaś kwota, którą dysponujemy i ona się sama nie rozmnoży, ani też nie zwiększy. Oczywiście, po analizie, jak najszybciej, żeby te procedury nie trwały, będziemy informować Ministerstwo Klimatu i Środowiska i – w ścisłym porozumieniu z tymże resortem – podejmować dalsze decyzje.

Udziały we wpływach z podatków PIT i CIT – niepokojące dane

Na posiedzeniu strona samorządowa zwróciła się z wnioskiem o informację Ministerstwa Finansów na temat rozliczenia przekazywanych w 2023 r. dochodów z udziałów we wpływach z podatków PIT i CIT.  

–  Sprawa wynika z pisma, które dotarło do nas z gminy Województwa Śląskiego – wyjaśniał Arkadiusz Chęciński. – W związku ze starym systemem finansowania JST, otrzymywaliśmy kwoty, które wpisywaliśmy do budżetu, planowane na rok 2023, a zgodnie z ustawą w ciągu dwóch lat powinno nastąpić rozliczenie wpływów do budżetu z tym co było planowane i ewentualny zwrot samorządom, bo to środki w ramach PIT-u i CIT-u, środki, które byłyby nadwyżką. Zgodnie z informacją, dochody z PIT-u były wyższe od tych, które były planowane, więc gdy zmienialiśmy ustawę na tę, którą mamy obecnie, poprzednia jeszcze obowiązywała i takie rozliczenie strona samorządowa powinna otrzymać, o ile dobrze pamiętam w październiku. Dlatego bardzo byśmy prosili o to, aby takie rozliczenie za 2023 rok stronie samorządowej dostarczyć, abyśmy mogli zobaczyć, jak wyglądała sytuacja finansowa i ewentualnie kontynuować rozmowy, dotyczące wpływów dla samorządów w ramach środków, które odzyskał budżet państwa.

Marek Wójcik przedstawił z kolei dane, które były niepokojące dla samorządów.

– Ta statystyka wskazuje na pewną skalę problemu, który – podejrzewam – dotyka większości samorządów – mówił. – (…) Zacznę od miasta Polkowice, które w 2023 roku miało z CIT-u prawie 50 mln, rok później 36, a w tym roku 3,5. (…) W przypadku powiatu polkowickiego było to 10,5 mln, 7 mln i – w tym roku – 5 mln. Co do powiatu lubińskiego, mamy dokładnie odwrotną sytuację: 2023 rok – 8 mln środków z tytułu CIT-u, rok 2024 – 22 mln, rok 2025 – 165 mln zł. Czyli mamy 20 razy więcej, niż w roku 2023 i w roku 2024. I na koniec miasto Lublin: 2023 rok – 35 mln, rok później – 107 mln; i  w tym roku – 155 mln, czyli 5 razy więcej między rokiem 2023 a 2025. To nie jest zarzut do żadnego z tych powiatów (…), tylko gdzieś w systemie jest jakiś błąd, który być może bierze się ze zmian w naliczaniu podatku CIT na podmioty, które mają filie poza swoją siedzibą. Być może to jest problemem. I też jest problemem dla nas, samorządowców, to, że po zmianie ustawy, urzędy skarbowe nie chcą nas informować o wpływie z CIT-u. Więc teraz my nie mamy tej informacji.

Ministerstwo zapewniło o odniesieniu się do sprawy na przyszłych spotkaniach.

Poczta Polska nie będzie dezerterować

W porządku obrad znalazł się wniosek strony samorządowej o informację na temat przyszłości Poczty Polskiej. Zarówno Ministerstwo Aktywów Państwowych, jak i Poczta Polska zapewniły, że nigdy nie było i  nie ma planów likwidacji spółki.

– Nasze wszystkie działania sprowadzają się do tego, żeby spółkę utrzymać. (…) Dzisiaj koncentrujemy się na organizacji wszelkich środków, pozwalających spółce dalej funkcjonować, natomiast bez gruntownej zmiany i restrukturyzacji, która dzisiaj budzi najwięcej kontrowersji i obaw społecznych, niestety nie uda nam się jej utrzymać – mówiła Zastępca Dyrektora Departamentu Nadzoru II w Ministerstwie Aktywów Państwowych Renata Zając.

Te słowa potwierdził Wiceprezes Zarządu Poczty Polskiej ds. sprzedaży Piotr Szajczyk.

– Zastaliśmy spółkę, jak państwo wiecie, w stanie nie za dobrym – mówił. – Musieliśmy, jako zarząd, podjąć decyzje transformacyjne. (…) Chcę tutaj uspokoić wszystkich państwa z samorządów: nie ma absolutnie planów zamykania placówek. (…) Na pewno będziemy rozwijać też produkt w tych placówkach. I to się też już dzieje. (…) Też będą próby stworzenia nowego produktu w placówkach o nazwie Centrum Obsługi Obywatela, gdzie będziemy rozszerzać usługi dla osób wykluczonych cyfrowo. Zrobimy kilka „pilotów”, tak zwanych, w międzyczasie też produktowych. W 100 placówkach uruchomiliśmy 100 drukarek, dzięki którym mogą klienci sobie wydrukować dokumenty. Porządkujemy towar. Wiemy, że cały czas jesteśmy gdzieś tam postrzegani jako mały bazarek (…). 300 placówek w tej chwili przeszło rewitalizację i zostało uporządkowane. Oczywiście, powtarzam jeszcze raz, skala jest gigantyczna. Robimy to wszystko w jednym czasie, podejmujemy też trudne decyzje, dotyczące zatrudnienia pracowników, ale też był to gigantyczny przerost ilości pracowników. (…) 65 procent to są koszty pracowników, a w pocztach europejskich średnia to jest około 30 procent; więc to tylko pokazuje, jaka praca jest jeszcze przed nami. Ale się nie poddajemy. (…) Plany rozwojowe Poczty Polskiej są bardzo duże na przyszłe lata. Chcemy wykorzystać placówki pocztowe nie tylko do usług pocztowych, ale też zdywersyfikować przychody i pójść troszkę w innym kierunku, właśnie takim retailowym i Centrum Obsługi Obywatela, centrum usług finansowo-bankowych. Tak, żeby dla tych osób wykluczonych cyfrowo czy osób, które nie mają dostępu do dużych sklepów, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, Poczta Polska spełniała to na poziomie wysokich standardów.

W toku dyskusji przedstawiciele strony samorządowej zgłaszali uwagi dotyczące spółki i organizacji pracy placówek, jak zbyt krótki czas ich pracy, godziny otwarcia niesprzyjające odbiorom przesyłek czy zbyt mała liczba pracowników.

– (…) w takim miasteczku jak moje Poczta była czynna 44 godziny w tygodniu; w tej chwili jest czynna 33 –  mówił Burmistrz Kowala Eugeniusz Gołembiewski. – Przedtem obsługiwało petentów 3 osoby, w tej chwili obsługuje tylko jedna. Kwestia urlopu, chorobowego – Poczta jest nieczynna. I takie przypadki też oczywiście bywały. (…) Nie wiem, czy to jest dobry pomysł, żeby różnego rodzaju usługi rynkowe, powiedzmy, sprzedawać ludziom. Zajmijcie się na Poczcie tym, do czego zostaliście stworzeni, żeby emerytom czekającym każdego miesiąca na emeryturę, a tych jest przecież wiele milionów, ją dostarczyć; żebyście mogli dostarczyć listy tych, którzy jeszcze listy piszą; żeby była pewność wysłania, szybkiego nadania i odbioru korespondencji urzędowej czy każdej innej. Myślę, że nie ma innego wyjścia. (…) należy po prostu powrócić do formuły Poczty Polskiej jako państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej ze świadomością, że do części usług, bo one są społecznie konieczne, niezbędne, trzeba będzie dopłacić z budżetu państwa.

Piotr Szajczyk, odpowiadając na uwagi strony samorządowej, podkreślał, że Poczta Polska musi przejść transformację.

– Dzisiaj faktycznie tak jest, że państwo przychodzicie na Pocztę, bo musicie, a nie dlatego, że chcecie – mówił. – A prawdziwa transformacja polega na tym, żeby nasi klienci rzeczywiście chcieli odwiedzać Pocztę, bo znajdą się tam usługi, którymi będą zainteresowani. (…) Ja jestem absolutnie przekonany, że jeżeli państwo dacie nam czas, to my dokonamy faktycznie transformacji Poczty Polskiej, po to, żebyście państwo nie dokładali do tego biznesu ze swoich podatków, tylko żeby Poczta zeszła z tak zwanego radaru i była samowystarczalna. Tylko, żeby to zrobić potrzebujemy trochę czasu. (…) Co do godzin otwarcia (…) naszym celem jest to, żeby ta Poczta była czynna jak najdłużej. (…) Nie możemy opierać się tylko na listach, których – przypomnę państwu – dziennie rozwozimy 3,5 mln. Niemniej jednak musimy pamiętać, że ten trend nie będzie utrzymany. Będziemy coraz mniej tych listów nadawać (…). Dajcie nam państwo czas, a obiecuję, że naprawdę zrobimy porządek. Robimy to naprawdę konsekwentnie i jestem przekonany, że się uda. Tak jak się udało w innych spółkach Skarbu Państwa.

Na prośbę Marka Wójcika Wiceprezes zadeklarował, że w przypadku gdy Poczta Polska będzie zamierzała  zamknąć jakąś placówkę albo ograniczyć czas jej pracy, jej przedstawiciel spotka się uprzednio z przedstawicielami lokalnego samorządu terytorialnego.

– Dziwię się, że taka praktyka nie była wcześniej stosowana – mówił Piotr Szajczyk.  – Jednocześnie wprowadzamy też restrukturyzację w regionach. Będziemy mieli 251 naczelników, odpowiedzialnych w regionach za placówki pocztowe. I to będzie też ich zadanie, żeby z państwem się skomunikować. Co więcej, być może nawet uzgodnić te godziny. Jeśli będzie uzasadnienie biznesowe, to zawsze będziemy przychylać się do państwa decyzji.

Inne sprawy omawiane na posiedzeniu

Zastępca Dyrektora Biura w Związku Powiatów Polskich Grzegorz Kubalski, w imieniu strony samorządowej, podziękował Ministerstwu Finansów za skierowaną do samorządów prośbę o to, by zaproponowały uzgodnione determinanty i wagi na rok 2026.

– My, po przedyskutowaniu tej kwestii, w ramach strony samorządowej, uznaliśmy, że jednak nie będziemy odwracać kolejności, która wynika z ustawy o dochodach. Tym samym nasza odpowiedź jest taka, że oczekujemy, że (…) państwo, jako Ministerstwo Finansów, przedłożycie swoją propozycję determinant i wag, które będą postawą do naszych dalszych prac – powiedział.

Szerszą dyskusję stanowiło omówienie kwestii realizacji inwestycji B.3.1.1 „Inwestycje w zrównoważoną gospodarkę wodno-ściekową na terenach wiejskich” w ramach KPO oraz zapewnienia finansowania infrastruktury wodno-kanalizacyjnej ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Ten temat stanowi obszar zainteresowania głównie województw oraz gmin i dotyczył zwrócenia uwagi na problem gospodarki wodno-ściekowej na obszarach wiejskich. Dyskusja będzie kontynuowana na kolejnych spotkaniach.

Strona samorządowa pozytywnie odniosła się do projektu ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych oraz kluczowych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa i bezpieczeństwa publicznego oraz ustanawiania stref ochronnych dla niektórych terenów zamkniętych.

– Z zadowoleniem przyjmujemy to, że resort obrony narodowej rozumie naszą specyfikę, nasze postulaty – mówił Marek Wójcik. – Nie mamy jeszcze projektu po korekcie, ale dokonujemy w związku z tym dziś wstępną, pozytywną opinię do tego projektu, tak żeby na Komitecie Stałym Rady Ministrów mogli państwo to przedstawić. My będziemy przekazywali jeszcze na piśmie nasze uwagi. W poniedziałek spotka się Zespół ds. Administracji i wyda ostateczną opinię.

KWRiST upoważniła Zespoły problemowe do wydania opinii wiążącej do następujących projektów:

•    projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej;
•    projektu rozporządzenia w sprawie dofinansowania z budżetu państwa zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego związanych z budową i remontami obiektów sportowych oraz rozwijaniem sportu;
•    projektu Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej;
•    projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia;
•    projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z poprawą bezpieczeństwa ruchu drogowego.

KWRiST nie upoważniła Zespołów problemowych do wydania opinii wiążącej do następujących projektów:

•    projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw;
•    projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu zawodowego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie (technik pożarnictwa);
•    projektu rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego;
•    projektu ustawy o zmianie ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw;
•    projektu rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i placówek artystycznych.

KWRiST wydała opinię pozytywną do następujących projektów:

•    projektu uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą „Oświęcimski strategiczny program rządowy – Etap VII 2026–2030”;
•    projektu rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie wzoru dowodu osobistego, jego wydawania i odbioru oraz utraty, uszkodzenia, unieważnienia i zwrotu;
•    projektu rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie funkcjonowania Bazy danych o produktach
i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami;
•    projektu rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w komunikacji miejskiej oraz autobusowej komunikacji międzymiastowej – z uwagą;
•    projektu rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie wzoru zaświadczenia na przewozy drogowe na potrzeby własne oraz wypisu z tego zaświadczenia;
•    projektu rozporządzenia Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie śródlądowych dróg wodnych;
•    projektu rozporządzenia Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych;
•    projektu rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym;
•    projektu rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych;
•    projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej – z uwagami;
•    projektu rozporządzenia Ministra Edukacji w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego;
•    projektu rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki zmieniającego rozporządzenie w sprawie przekazywania środków z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej;
•    projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wzoru formularza sprawozdania zawierającego dane statystyczne dotyczące zgłoszeń zewnętrznych – z uwagą.

Strona samorządowa negatywnie zaopiniowała projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.

Na wniosek Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z porządku obrad zdjęty został projekt ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów.

Kolejne posiedzenie plenarne Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego odbędzie się 23 kwietnia o godz. 12.00.