Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opracowało Program integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce na lata 2021-2030.
Stanowi on kontynuację działań państwa polskiego podejmowanych od 2001 r. na rzecz tej grupy w ramach: Pilotażowego programu rządowego na rzecz społeczności romskiej w województwie małopolskim na lata 2001-2003, Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce na lata 2004-2013 oraz Programu integracji społeczności romskiej w Polsce na lata 2014-2020.
Celem głównym Programu integracji 2021-2030 jest zwiększenie poziomu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce. Program ma charakter integracyjny, zatem – poza Romami – obejmuje również przedstawicieli społeczności większościowej.
Kluczowym narzędziem poprawy poziomu integracji ma być szeroko rozumiana edukacja: bez jej wzmocnienia wszelkie działania prowadzone w innych dziedzinach życia społecznego są nieefektywne. Jak wskazano w Programie sotychczasowy udział Romów w szkolnictwie na poziomie ponadpodstawowym i wyższym (obecny poziom jego realizacji można szacować na ok. 5 %) nie rokuje jakościowych zmian w sytuacji i statusie tej grupy. Z tego względu edukacja pozostaje priorytetem działań. Została ona w Programie integracji 2021-2030 szeroko zdefiniowana, obejmując edukację formalną i nieformalną dzieci i młodzieży romskiej, a także dorosłych Romów. Działania w tym obszarze będą się skupiać głównie na: wzmocnieniu realizacji obowiązku nauki do 18 roku życia, zapewnieniu realizacji obowiązku edukacji przedszkolnej wszystkim dzieciom romskim oraz upowszechnieniu tej edukacji dla dzieci w wieku 3-5 lat, zwiększeniu udziału dzieci i młodzieży romskiej w edukacji ponadpodstawowej, w tym zwłaszcza edukacji zawodowej, zmniejszeniu ich nadreprezentacji w systemie szkolnictwa specjalnego, edukacji prozdrowotnej, edukacji prozawodowej i zawodowej, edukacji dla bezpieczeństwa oraz podnoszeniu świadomości obywatelskiej, historycznej i kulturowej.
Program integracji 2021-2020 ma również otworzyć możliwość realizacji projektów innowacyjnych, wychodzących poza edukację i mieszkalnictwo, z uwagi na potrzebę ponadstandardowych rozwiązań, będących odpowiedzią na lokalnie zdefiniowane deficyty poszczególnych grup romskich.
Przewiduje się, że przyjęcie uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia Programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce na lata 2021-2030 przyczyni się do poprawy poziomu wykształcenia młodzieży romskiej i w znaczący sposób ograniczy złe warunki mieszkaniowe części tej społeczności, niespełniające wymogów bezpieczeństwa i odbiegające od przyjętych standardów. Ustalony w Programie Integracji 2021-2030 sposób realizacji i finansowania działań, zdefiniowanie grup szczególnego wsparcia (kobiet i dziewcząt, asystentów edukacji romskiej oraz młodzieży romskiej), a także pozyskani w poprzednich edycjach partnerzy działań mają zagwarantować dotarcie do najbardziej potrzebujących, a zarazem najbardziej aktywnych Romów, mających potencjał generowania zmian postaw w swoich społecznościach.
Edukacja
W ramach działań niniejszej strategii MSWiA, we współpracy z MEN oraz innymi agendami państwa, będzie zachęcać JST do przeznaczenia środków subwencji na bezpośrednie wsparcie edukacji uczniów romskich w takich formach jak zatrudnienie asystenta edukacji romskiej (AER), nauczyciela wspomagającego edukację tych dzieci, a także organizację dodatkowych zajęć, adekwatnie do zdiagnozowanych problemów poszczególnych uczniów. Strategia zakłada konieczność zachęcenia JST do zwiększenia liczby zatrudnionych AER w miejscowościach, gdzie liczba uczniów jest stosunkowo duża (głównie duże miasta), a liczba zatrudnionych asystentów powoduje, że pod opieką jednego AER znajduje się, np. 100 uczniów (a tym samym – 100 rodzin). Docelowo, modelowym rozwiązaniem ma być objęcie opieką AER nie więcej niż 25-30 uczniów (25-30 rodzin).
Innowacyjne projekty integracyjne
Grupą zawodową dysponującą dużym zasobem wiedzy o sytuacji Romów są pracownicy OPS. Ich doświadczenie ma być cennym źródłem wiedzy o sytuacji lokalnych środowisk, skutecznych metodach aktywizacji tej grupy lub barierach istotnych dla procesu integracji. Jak wskazuje się w strategii odchodzi ona od formuły doraźnej poprawy sytuacji materialnej na rzecz tworzenia skutecznych mechanizmów, dlatego też JST oraz właśnie OPS-y, jako placówki podległe JST, będą mogły aplikować o dotacje na działania wykraczające poza indywidualną, jednostkową pomoc. Szczególnie rekomendowanym działaniem będzie sporządzanie planów działania na rzecz lokalnej społeczności romskiej, uwzględniających jej sytuację edukacyjną, zawodową, mieszkaniową itd., które w perspektywie mogłyby służyć średnio- i długookresowemu procesowi integracyjnemu. Zadania, ujęte w lokalne strategie i uzgodnione z Pełnomocnikiem wojewody oraz MSWiA, będą traktowane priorytetowo w procesie finansowania działań w poszczególnych latach. W ten sposób MSWiA chce zachęcić JST do bardziej strategicznego planowania działań na rzecz tej społeczności i rozwoju lokalnego.
Pełne koszty przedmiotowego Programu z budżetu państwa, przez cały okres jego funkcjonowania, wyniosą 114.000 tys. zł. Ponadto, źródłem finansowania Programu są również środki własne JST – wkład własny samorządów powinien wynosić 15% kosztów zadań ogółem.
Projekt będzie opiniowany w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Z projektem można zapoznać się tutaj.
